Maurice de Broglie – Wikipedia, wolna encyklopedia
portret z roku 1932, mal. Marcel Baschet | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie | oficer marynarki, fizyk |
Odznaczenia | |
Medal Hughesa |
Louis César Victor Maurice de Broglie, 6. książę Broglie, Duc de Broglie [də ˈbʀœj] ⓘ (ur. 27 kwietnia 1875 w Paryżu, zm. 14 lipca 1960 w Neuilly-sur-Seine) – francuski oficer marynarki i fizyk (głównie rentgenografia strukturalna) pochodzący z książęcej rodziny marszałków Francji, brat Louisa Victora[1], wnuk Alberta Victora, profesor Collège de France w Paryżu; od roku 1924 – przewodniczący Francuskiego Towarzystwa Fizycznego , od roku 1934 – członek Akademii Francuskiej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem dyplomaty, Louisa Alphonsa Victora, 5. księcia de Broglie (1846–1906), i Pauline d’Armaillé (1851–1928). Miał dwie siostry (Albertine, 1876–1934; Laure Marie Pauline, 1888–1972) i dwóch braci (Phillippe, 1881–1890; Louis, 1892–1987, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w roku 1929)[2].
Kształcił się początkowo w Kolegium św. Stanisława – założonej w roku 1821 elitarnej paryskiej szkole, której nazwa nawiązuje do pradziadka Ludwika XVIII, króla Stanisława Leszczyńskiego[3]. Po jej ukończeniu wstąpił do École navale (Akademia Marynarki Wojennej), w której studiował od roku 1893. W roku 1898 otrzymał pierwszy stopień oficerski (enseigne de vaisseau)[4].
W latach 1900–1904 służył we flocie śródziemnomorskiej, m.in. spędził dwa lata na kanonierce „Achéron” w Bizercie[5]. Prowadził również badania fizyczne – w roku 1901 uzyskał licencié ès sciences fizyki, a w roku 1902 przedłożył Akademii Nauk pracę na temat zastosowania galwanometrii termicznej do badania „fal elektrycznych” (ondes électriques). W roku 1904 odszedł z marynarki[a] i podjął pracę w Obserwatorium Paryskim w Meudon i Collège de France (jego nauczycielem był Paul Langevin). W roku 1908 obronił pracę doktorską na temat Recherches sur les centres électrisés de faible mobilité dans les gaz[4][6].
W latach I wojny światowej, pracował w stacji radiotelegraficznej w Saintes-Maries-de-la-Mer. Odegrał decydującą rolę w wynalezieniu urządzeń umożliwiających odbieranie sygnałów okrętów podwodnych (fr. Télégraphie sans fil, T.S.F.)[4].
Zakres badań
[edytuj | edytuj kod]Prowadził badania z zakresu promieniowania rentgenowskiego, promieniowania gamma i fizyki molekularnej. W badaniach widma promieni rentgenowskich posługiwał się metodą obracanego kryształu[7][8]. Uczestniczył w tworzeniu einsteinowskiego opisu światła jako strumienia fotonów (zob. m.in. dualizm korpuskularno-falowy, zjawisko Comptona, fale materii – fale de Broglie’a, równanie Schrödingera). Odegrał ważną rolę w pierwszych etapach rozwoju fizyki jądrowej i badań promieniowania kosmicznego[2][4].
Uczestniczył m.in. w debatach organizowanych w czasie przełomowych dla fizyki i chemii pierwszych Kongresów Solvaya, w tym w czasie pierwszego z tych Kongresów, na temat „Promieniowanie i kwanty” (m.in. spektroskopia w zakresie promieniowania X). Został on zorganizowany jesienią 1911 roku w Brukseli, wyłącznie dla wybitnych gości Ernesta Solvaya, indywidualnie zaproszonych do dyskusji; najmłodszym z zaproszonych był Albert Einstein. Maurice de Broglie jest autorem książki Les premiers congres̀ de physique Solvay et l’orientation de la physique depuis 1911[9].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]W Notable Names Database (NNDB) wyróżniono[2]:
- 1922 – Les Rayons X,
- 1939 – Atomes Radioactivite Transmutations,
W bazie WorldCat zamieszczono ok. 427 pozycji dorobku; pierwsze z nich to[10]:
- 1815 – Jugement doctrinal des évêques du Royaume des Pays-Bas, sur le serment prescrit par la nouvelle Constitution,
- 1819 – Réclamation respectueuse adressée à LL. MM. les Empereurs d’Autriche et de Russie et à S. M. le Roi de Prusse, relativement à l’état des affaires religieuses en Belgique,
- 1908 – Recherches sur les centres électrisés de faible mobilité dans le gaz[6],
- 1920 – Notice sommaire des travaux scientifiques de MM. de Broglie,
- 1922 – Les Rayons X,
- 1925 – X-rays,
- 1928 – Introduction à la physique des rayons X et gamma,
- 1930 – Einführung in die Physik der Röntgen- und Gamma-Strahlen,
- 1939 – Atomes Radioactivite Transmutations,
- 1939 – Atomes, radioactivité, transmutations,
- 1951 – Les premiers congres̀ de physique Solvay et l’orientation de la physique depuis 1911[9].
Odznaczenia i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]Maurice de Broglie został Wielkim Oficerem Legii Honorowej[4]. W roku 1928 otrzymał Medal Hughesa[2].
Był członkiem wielu towarzystw naukowych, m.in.[4]:
- Académie de marine,
- Académie des sciences, członek od 1924, prezes od 1954,
- Académie des sciences, belles-lettres et arts de Lyon, członek honorowy od 1941,
- Académie française, członek od 1934,
- Institut de France, prezes od 1954,
- Société française de physique, sekretarz generalny.
Otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Oksfordzkiego[4].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Ożenił się 12 stycznia 1904 roku z Camille Bernou de Rochetaillée (1883–1966). Mieli jedną córkę, Laure de Broglie, zmarłą w dzieciństwie (1904–1911)[2].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Według Notable Names Database (NNDB) służył we French Navy w latach 1895–1908.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Broglie Maurice, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-29] .
- ↑ a b c d e Maurice de Broglie. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-03-21]. (ang.).
- ↑ Historique. [w:] rue Notre-Dame des champs [on-line]. stanislas.fr. s. Strona internetowa Collège Stanislas. [dostęp 2014-03-22]. (fr.).
- ↑ a b c d e f g Maurice de Broglie, Grand officier de la Légion d’honneur. [w:] Strona internetowa Académie française [on-line]. academie-francaise.fr. [dostęp 2014-03-21]. (fr.).
- ↑ BROGLIE Maurice duc de, Louis César Victor Maurice. [w:] Comité des travaux historiques [on-line]. cths.fr. [dostęp 2014-03-21]. (fr.).
- ↑ a b M. Maurice de Broglie: Recherches sur les centres électrisés de faible mobilité dans les gaz. [w:] Praca doktorska [on-line]. Paris: Gauthier-Villars, 1908. [dostęp 2014-03-22]. (fr.).
- ↑ Metoda obracanego kryształu. rentgenografia.prv.pl. [dostęp 2014-03-20]. (pol.).
- ↑ J. Chojnacki: Krystalografia. Dyfrakcja na monokryształach. Analiza dyfraktogramów. PG, Gdańsk 2007. [dostęp 2014-03-20]. (pol.).
- ↑ a b Maurice de Broglie: Les premiers congrès de physique Solvay et l’orientation de la physique depuis 1911. [w:] Opis bibliograficzny w books.google.pl [on-line]. 1951. [dostęp 2014-03-22]. (fr.)., (inne wydania).
- ↑ author: Maurice de Broglie (about 427). [w:] Wyszukiwarka WorldCat [on-line]. [dostęp 2014-03-21]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Mary J. Nye, Aristocratic Culture and the Pursuit of Science; The De Broglies in Modern France. scholarsarchive.library.oregonstate.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-22)]., Isis, Vol. 88, No. 3 (Sep., 1997), s. 397–421, wyd. The University of Chicago Press
- Francuski znaczek pocztowy w serii Radioactivité. webs.hogent.be. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-22)]., na webs.hogent.be
- ISNI: 0000000109318347
- VIAF: 108713223
- LCCN: no00066931
- GND: 1057566764
- NDL: 00434454
- LIBRIS: gdsw0kx042wf636
- BnF: 12364711r
- SUDOC: 032659636
- SBN: RMSV012684
- NLA: 36589176
- NKC: mub20231183644
- CiNii: DA0104204X
- Open Library: OL4700909A
- PLWABN: 9810661061705606
- NUKAT: n2005096718
- J9U: 987007259133805171
- PTBNP: 612893
- NSK: 000688626
- CONOR: 84345187
- BNC: 000443665