Freeman Dyson – Wikipedia, wolna encyklopedia

Freeman Dyson

Freeman Dyson (2005)
Pełne imię i nazwisko	Freeman John Dyson
Data i miejsce urodzenia	15 grudnia 1923 Crowthorne
Data i miejsce śmierci	28 lutego 2020 Princeton
Zawód, zajęcie	naukowiec: fizyk teoretyk, matematyk, futurolog, astrofizyk
Alma Mater	University of Cambridge Uniwersytet Cornella
Małżeństwo	1. Verena Esther Huber-Dyson (1950–1958, rozwód) 2. Imme Jung (1958–2020)
Dzieci	Esther Dyson George Dyson Dorothy Dyson Mia Dyson Rebecca Dyson Emily Dyson
Multimedia w Wikimedia Commons

Freeman John Dyson (ur. 15 grudnia 1923 w Crowthorne, zm. 28 lutego 2020 w Princeton) – brytyjsko-amerykański naukowiec: fizyk teoretyczny, astrofizyk, matematyk i futurolog, profesor Institute for Advanced Study (IAS) w Princeton. Laureat licznych nagród, w tym Nagrody Templetona (2000) oraz prestiżowych nagród fizycznych, ustępujących statusem tylko Nagrodzie Nobla: Medalu Lorentza (1966), Medalu Maxa Plancka (1969) i Nagrody Wolfa w dziedzinie fizyki (1981).

Dyson to jeden z pionierów elektrodynamiki kwantowej^[1], współautor astronautycznego projektu Orion i twórca futurologicznej koncepcji sfery Dysona.

Studiował w Winchester College i w Trinity College na Uniwersytecie Cambridge, gdzie w 1945 uzyskał licencjat z matematyki. Następnie był wykładowcą Trinity College, a później stypendystą Commonwealth Fellowship na Uniwersytecie Cornella, a także wykładowcą na Uniwersytecie Birmingham. W latach 1951–1953 profesor fizyki Cornell University w Ithaca, od 1953 profesor Institute for Advanced Study w Princeton. Był profesorem wizytującym na Yeshiva University w Max-Planck-Institut für Physik und Astrophysik w Monachium^[2]. Od 1964 członek Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie.

Autor licznych prac głównie z zakresu kwantowej teorii pola i fizyki matematycznej. Był jednym z twórców, oprócz R.Ph. Feynmana, J.S. Schwingera i Sh. Tomonagi, współczesnej elektrodynamiki kwantowej. Zajmował się także problemem cywilizacji pozaziemskich^[3][4].

Dyson był członkiem licznych stowarzyszeń naukowych, m.in. Royal Society od roku 1952 i U.S. National Academy of Sciences od roku 1964.

Otrzymał liczne nagrody, w tym^[4]:

• 1965: Dannie Heineman Prize for Mathematical Physics,
• 1966: Medal Lorentza od Królewskiej Holenderskiej Akademii Sztuki i Nauki,
• 1968: Hughes Medal,
• 1969: Medal Maxa Plancka od Niemieckiego Towarzystwa Fizycznego,
• 1981: Nagroda Wolfa w dziedzinie fizyki,
• 1989: Matteucci Medal,
• 1991: Medal Oersteda,
• 1993: Nagroda Enrica Fermiego, ang. Enrico Fermi Award^[5],
• 2000: Nagroda Templetona.

Publikacje książkowe^[3][4]:

• 1984: Weapons & Hope, ISBN 0-06-039031-X
• 1985: Origins of Life, Cambridge University Press, ISBN 0-521-62668-4
• 1989: Infinite in All Directions,
• 1990: From Eros to Gaia,
• 1990: Disturbing the Universe,
• Imagined Worlds
• 2000: Sun, the genome & the Internet, Oxford University Press, ISBN 0-19-513922-4

Wydania polskie:

• 1993: Początki życia, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, ISBN 83-06-02345-5,
• 2000: Światy wyobraźni, Prószyński i S-ka, Warszawa, ISBN 83-7180-977-8,
• 2001: Słońce, genom, Internet, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, ISBN 83-01-13513-1.

• Freeman Dyson i Karol Jałochowski, Urodzony heretyk – O przyszłości nauki, Ziemi i ludzi, wywiad w tygodniku „Polityka”, polityka.pl, 16 marca 2011 [dostęp 2024-08-29].
• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Freeman Dyson w MacTutor History of Mathematics archive (ang.), biografia z ok. 2000 roku
• notka w Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy & Spaceflight
• Freeman Dyson: A ‘Rebel’ Without a Ph.D., kanał Quanta Magazine na YouTube, 11 czerwca 2015 [dostęp 2023-06-08] – wywiad z Dysonem o jego życiu.