Polskie Towarzystwo Astronomiczne – Wikipedia, wolna encyklopedia

Polskie Towarzystwo Astronomiczne (PTA) – stowarzyszenie naukowe, założone w 1923 roku, z siedzibą w Warszawie. Zrzesza astronomów zawodowych, członkiem stowarzyszenia może zostać osoba, która posiada dyplom ukończenia studiów astronomicznych, albo opublikowała co najmniej jedną pracę naukową z dziedziny astronomii.

Celem Polskiego Towarzystwa Astronomicznego jest popieranie rozwoju nauk astronomicznych, ich dydaktyki i popularyzacji w społeczeństwie. W tym celu m.in. prowadzi działalność wydawniczą, organizuje konferencje i konkursy. Co dwa lata w jednym z ośrodków astronomicznych organizowany jest zjazd Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, który jest konferencją poświęconą naukowej i popularnonaukowej działalności polskich astronomów.

Polskie Towarzystwo Astronomiczne liczy prawie 280 członków, zatrudnionych przeważnie w instytutach naukowych. Od 2017 prezesem Towarzystwa jest prof. Marek Sarna^[1]. Towarzystwo wchodzi w skład Europejskiego Towarzystwa Astronomicznego.

PTA powołano na zjeździe w Toruniu dnia 19 lutego 1923 roku, t.j. w 450 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika^[2]. Pierwszym prezesem został Tadeusz Banachiewicz, który był także jednym z inicjatorów powstania PTA^[3]. Od 1929 do 1956 roku towarzystwo wydawało czasopismo naukowe "Acta Astronomica", co później przekazano Komitetowi Astronomii Polskiej Akademii Nauk. Po II wojnie światowej towarzystwo reaktywowano w 1948 roku na zjeździe we Wrocławiu^[2]. Pięć lat później rozpoczęto wydawanie czasopisma naukowego "Postępy Astronomii" (z inicjatywy Stefana Piotrowskiego)^[4]. W 1954 r. przeniesiono siedzibę stowarzyszenia z Wrocławia do Warszawy, a w roku następnym oficjalnie zarejestrowano stowarzyszenie. Dwa lata później Polska Akademia Nauk przejęła opiekę nad PTA wraz z obowiązkiem finansowania jego działalności^[2]. Od 1959 roku co dwa lata odbywa się ogólnopolski zjazd członków towarzystwa, na którym wręczane są nagrody PTA oraz wybierane władze^[5]. W 1970 roku zorganizowano wyjazd polskich astronomów na kongres Międzynarodowej Unii Astronomicznej w Brighton (Wielka Brytania). Ze względów finansowych astronomie popłyneli statkiem szkoleniowym M/Y Podhalanin i nocowali na jego pokładzie w czasie kongresu. Podróż do Brighton zajęła im tydzień^[6]. Towarzystwo zorganizowało wyprawę na Węgry w celu obserwacji całkowitego zaćmienia Słońca 11 sierpnia 1999 roku^[7].

Polskie Towarzystwo Astronomiczne wydaje dwumiesięcznik „Urania – Postępy Astronomii” (współwydawcą jest także PTMA), które powstało z połączenia wydawanego przez PTA czasopisma "Postępy Astronomii" z czasopismem "Urania". Ponadto PTA jest jednym z wydawców miesięcznika popularnonaukowego „Delta” – razem z Polskim Towarzystwem Matematycznym, Polskim Towarzystwem Fizycznym i Polskim Towarzystwem Informatycznym.

W roku 1929 stowarzyszenie rozpoczęło wydawanie naukowego czasopisma "Acta Astronomica", które na początku XXI w. dalej się ukazuje, ale już nie pod auspicjami PTA.

Od 2013 roku wydawana jest seria "Proceedings of the Polish Astronomical Society", która zawiera materiały pokonferencyjne ze zjazdów PTA oraz konferencji współorganizowanych przez towarzystwo^[8].

PTA wydaje także książki popularnonaukowe dotyczące astronomii, np.:

• "Astronomem być... Świadectwa życia i pracy astronomów polskich" (2007) pod redakcją Andrzeja Woszczyka,
• "Sylwetki astronomów polskich XX w." (2008) pod redakcją Andrzeja Woszczyka,
• Józef Smak "Opowiadania starego astronoma" (2010),
• Józef Smak "Nowe opowiadania starego astronoma" (2013),
• "Zadania z Olimpiad Astronomicznych XXXVI-LX" (2018) pod redakcją Mateusza Krakowczyka.

Przewidywania dotyczące zjawisk astronomicznych publikowane są w corocznych wydawnictwach pt. "Almanach Astronomiczny" redagowanych przez Tomasza Ściężora. Pierwszy dotyczył roku 2015^[9].

W 2015 roku towarzystwo zostało koproducentem popularnonaukowego cyklu telewizyjnego "Astronarium" (wspólnie z TVP), dostępnego także na YouTube.

Polskie Towarzystwo Astronomiczne przyznaje następujące nagrody i wyróżnienia:

• Medal Bohdana Paczyńskiego – za wybitne osiągnięcia w dziedzinie astronomii i astrofizyki (od 2013 roku)
• Nagroda im. Włodzimierza Zonna – za popularyzację wiedzy o Wszechświecie (od 1983 roku)
• Nagroda Młodych – za wybitny indywidualny dorobek w dziedzinie astronomii uzyskany w wieku do 35 lat (od 1970 roku)
• członkostwo honorowe – do tej pory otrzymali je (15 osób): C. Robert O’Dell (1979), Jan Mergentaler (1979), Eugeniusz Rybka (1979), Wilhelmina Iwanowska (1995), Antoni Opolski (2003), Bohdan Paczyński (2003), Józef Smak (2007), Andrzej Woszczyk (2011), Kazimierz Stępień (2015), Wojciech Dziembowski (2017), Sławomir Ruciński (2017), Krzysztof Ziołkowski (2019), Cecylia Iwaniszewska (2021), Jerzy Kreiner (2021) i Jan Mietelski (2021)^[10].

 Z tym tematem związana jest kategoria: Prezesi Polskiego Towarzystwa Astronomicznego.

Według strony PTA po II wojnie światowej jego prezesami byli^[11]:

• Eugeniusz Rybka (1948–1952),
• Włodzimierz Zonn (1952–1956 i 1963–1975),
• Stefan Piotrowski (1956–1959),
• Antoni Opolski (1959–1963),
• Jerzy Stodółkiewicz (1975–1989),
• Robert Głębocki (1989–1995),
• Jerzy Kreiner (1995–1999),
• Andrzej Woszczyk (1999–2007),
• Edwin Wnuk (2007–2011),
• Bożena Czerny (2011–2013),
• Agnieszka Kryszczyńska (2013–2017),
• Marek Sarna (2017–2025).

• Strona internetowa Polskiego Towarzystwa Astronomicznego
• Obserwatoria, instytuty i centra astronomiczne
• Serwis edukacyjny Polskiego Towarzystwa Astronomicznego ORION
• Portal internetowy „Urania – Postępy Astronomii”
• Internetowy Słownik Astronomiczny Polskiego Towarzystwa Astronomicznego
• European Astronomical Society [online], eas.unige.ch [zarchiwizowane z adresu 2018-09-07] .strona główna serwisu
• International Astronomical Union (IAU)