Poziom genetyczny gleby – Wikipedia, wolna encyklopedia

Poziom glebowy, poziom genetyczny gleby – to warstwa mineralna, organiczna lub organiczno-mineralna, znajdująca się w obrębie profilu glebowego, mniej więcej równoległa do powierzchni gleby, przekształcona pod wpływem czynników glebotwórczych. Poszczególne poziomy genetyczne różnią się między sobą, np. barwą, zawartością próchnicy, składem mineralogicznym i chemicznym, strukturą i innymi właściwościami. Rodzaj i układ poziomów genetycznych w profilu glebowym są charakterystyczne dla poszczególnych typów gleb^[1][2][3].

Poziomy glebowe posiadające ściśle zdefiniowane i mierzalne cechy (wynikające z oddziaływania zachodzących procesów glebotwórczych) nazywa się poziomami diagnostycznymi gleby. Istnieje wyraźna tendencja do zastępowania w typologii gleby klasycznego podejścia gleboznawczo-genetycznego (opartego na procesach glebotwórczych i sekwencji poziomów genetycznych) przez podejście ilościowe wykorzystujące poziomy diagnostyczne do nazwania gleb^[3].

Poziomów genetycznych gleby nie należy mylić z warstwą sedymentacyjną lub wietrzeniową gleby, gdyż określenie to związane jest z procesami geologicznymi i geomorfologicznymi, a nie glebotwórczymi. Czasami jednak poziomy glebowe mogą nawiązywać do określonych warstw sedymentacyjnych^[4].

W obowiązującej w Polsce "Systematyce gleb Polski" z 2019 r. rozróżnia się poziomy główne, a w miarę konieczności także poziomy przejściowe, mieszane i podpoziomy. Każdy z nich ma szereg właściwości typowych oraz towarzyszących opisywanych za pomocą dużych i małych liter oraz cyfr^[5].

Poziomy główne określa się na podstawie dominujących form i intensywności przeobrażeń utworu macierzystego ukształtowanego w czasie procesów glebotwórczych: zmiany barwy, przekształcenia struktury, akumulacji materii organicznej, wymycia lub wmycia frakcji iłu, związków Fe i Al, węglanów lub soli, a także silnego oglejenia. Każdy z głównych poziomów posiada specyficzną nazwę oraz oznaczenie w postaci dużej litery alfabetu łacińskiego. Do oznaczenia specyficznych cech poziomu stosuje się przyrostki oznaczane małymi literami lub symbolami. Można je pomijać w poziomach przejściowych i mieszanych. Dodaje się je alfabetycznie z zastrzeżeniem, że t w poziomie argik jest jako pierwszy, c, d, g, gg, m, x, z, @, ^, # z zasady są na końcu, lecz jeżeli występuje b, to on jest zawsze ostatni. Cechy o słabej ekspresji można podać na końcu w nawiasach. W Polsce obowiązują oznaczenia zgodne z "Systematyką gleb Polski" z 2019 r. (nawiązujące do klasyfikacji WRB), jednak można spotkać oznaczenia zgodne z poprzednią systematyką np. z 1989 r. lub z 2011 r.^[2][3]

Symbole w nawiasach pisane kursywą, np. (~c), oznaczają, że dany symbol tylko częściowo odpowiada danemu opisowi.

• c - ziemie koprogeniczne (gytie, muły) - odpowiada gy oraz m w sgP1989; c oraz l w sgP2019
• g - silne oglejenie - w sgP1989 oraz sgP2019 rozdzielono na g - oglejenie opadowe i gg - oglejenie gruntowe
• r - orsztyn - w sgP1989 wraz z rudą darniową oznaczano ox, w sgP2019 Bsm^[2]

• k - warstwa reliktowa kontaktu krioiluwialnego z zamarzniętym podłożem, wytworzona w środowisku peryglacjalnym,
• n - poziom namułów mineralnych zawierających warstwy organiczne,
• r - nieiluwialne nagromadzenie żelaza, glinu, manganu, próchnicy, niekiedy wzbogacone we frakcję ilastą, pylastą, stosuje się do poziomu głównego B w glebach uprawnych,
• re - poziom reliktowy, stosuje się do poziomów starszej genezy znajdujących się w obrębie współczesnych procesów glebotwórczych,
• t w glebach organicznych oznacza torf, stosuje się do poziomu głównego O,
• bg - warstwa torfu bór-bagnowego torfowiska wysokiego,
• brz - warstwa torfu brzezinowego torfowiska przejściowego,
• e - utwór torfiasty lub murszowaty w glebach organiczno-mineralnych,
• i - utwór murszasty w glebach organiczno-mułowych,
• me - warstwa torfu mechowiskowego torfowiska niskiego,
• ms - warstwa torfu mszarnego torfowiska przejściowego i wysokiego,
• n - poziom namułów mineralnych rozdzielających warstwy organiczne,
• ni - torf niski,
• ol - warstwa torfu olsowego torfowiska niskiego,
• pr - torf przejściowy,
• sz - warstwa torfu szuwarowego torfowiska niskiego,
• tu - warstwa torfu turzycowego torfowiska niskiego,
• tz - warstwa torfu zamulonego,
• wr - warstwa torfu wrzosowiskowego torfowiska wysokiego,
• wy - torf wysoki^[6]

Jeżeli istnieje konieczność podziału poziomów na podpoziomy, wówczas po literach oznaczających poziomy główne (O, A itd.) dodaje się cyfry arabskie w ciągłej sekwencji (np. A1, A2, A3). Wskazują one różnice cech i właściwości poziomów, możliwe do zaobserwowania podczas prac terenowych. Zazwyczaj są to barwa lub struktura gleby lub intensywność cechy podstawowej poziomu. Cechy podpoziomu wynikające z pedogenezy oznacza się małymi literami łacińskimi, które dodawane są jako przyrostki dodajemy pomiędzy symbolem poziomu głównego a cyframi arabskimi (np. Bt1, Bt2, Bt3)^[5]. W systematyce gleb Polski z 1989 r. przyrostki zapisywało się na końcu (np. B1t, B2t)^[6].

Poziomy mieszane - obejmują pas o szerokości większej niż 5 cm, gdzie obok siebie występują w formie zacieków, soczewek lub warstewek morfologicznie odmienne części zalegających powyżej i poniżej poziomów głównych. Oznacza się je tzw. zapisem łamanym: A/B, B/C itp. Pierwsza litera oznacza poziom, do którego poziom przejściowy jest bardziej podobny.

Poziomy przejściowe - zaznacza się gdy widać jednocześnie przenikające się cechy obydwu poziomów sąsiadujących poziomów głównych, równomiernie lub stopniowo przechodząc z jednego poziomu w drugi. Oznacza się je: AB, BC itp. Cechy symbolu zapisanego jako pierwszy są wyraźniejsze^[5].

Nieciągłości litogeniczne oddzielają w profilu materiały różnego pochodzenia geologicznego. Poszczególne warstwy oznacza się kolejnymi cyframi stawianymi przed symbolami poziomów głównych. Pomija się cyfrę 1 w pierwszej od góry warstwie. Np. A-Et-2Bt-3C Nie zaznacza się również gdy informacja o nieciągłości oczywiście wynika z definicji poziomu głównego, np. O-A-C-L-G^[5]

• Poziom diagnostyczny gleby