Rafał Leszczyński (ok. 1526–1592) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy wojewody brzeskokujawskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Rafał Leszczyński

Wieniawa
Rodzina	Leszczyńscy herbu Wieniawa
Data urodzenia	1526
Data śmierci	1592
Ojciec	Jan Leszczyński (kasztelan brzeski)
Matka	Maria de Marcelanges (wdowa po Jarosławie Sokołowskim)
Żona	Barbara Wolska Anna Korzbok
Dzieci	z Barbarą: Jan Leszczyński Andrzej Leszczyński Katarzyna Ostrorogowa potem Koniecka z Anną: Wacław Leszczyński />Rafał Leszczyński (starosta radzymiński lub lubodziecki) Marianna Zasławska Barbara Przyjemska Hrabina Anna Latalska

Rafał Leszczyński herbu Wieniawa (ur. 1526, zm. 1592) – wojewoda brzeskokujawski 1545–1550, kasztelan śremski w 1580, starosta radziejowski, marszałek Sejmu, mówca, jeden z przywódców ruchu egzekucyjnego i reformacji w Polsce, występował przeciw możnowładcom i duchowieństwu, związany z ruchem braci czeskich.

Syn Jana, kasztelana brzeskiego i Marii de Marcelanges, wdowy po Jarosławie Sokołowskim. Dziad Rafała Leszczyńskiego, tłumacza Judyty. W młodości uczył się pod kierunkiem Walentego Trotzendorfa w Złotoryi oraz Krzysztofa Hegendorfina. Przed rokiem 1548 był już starostą radziejowskim i wojewodą brzeskokujawskim (1545–1550) – starostwa zrzekł się na rzecz syna Jana.

Studiował w Gimnazjum w Goldbergu (Złotoryi) w 1535 roku^[1].

Działalność polityczną rozpoczął około roku 1548, gdy w sposób gwałtowny zwalczał małżeństwo Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną. W tym czasie przyjął wyznanie braci czeskich (1549), stając się ich gorącym opiekunem (opiekował się szkolnictwem różnowierczym) i walcząc w ich obronie. Po złożeniu godności wojewody (1550), wybrany w roku 1552 posłem. Poseł na sejm piotrkowski 1552 roku, sejm piotrkowski 1558/1559 roku z województwa poznańskiego i województwa kaliskiego^[2]. Poseł wielkopolski na sejm piotrkowski 1562/1563 roku i sejm warszawski 1563/1564 roku, poseł województwa kaliskiego na sejm lubelski 1566 roku, poseł województwa poznańskiego na sejm 1569 roku^[3]. Był sygnatariuszem aktu unii lubelskiej 1569 roku^[4]. Piastował urząd marszałka izby poselskiej (1562). W roku 1570 jeździł do Moskwy w poselstwie do Iwana Groźnego. W latach 1578–1580 był przełożonym mennicy koronnej. W roku 1580 został kasztelanem śremskim, a rok później (1581) ufundował zbór w Gołuchowie. Walczył w obronie szlachty przeciwko możnowładcom. Wystąpił przeciw klerowi katolickiemu, a na następnych sejmach żądał egzekucji dóbr – należał do stronnictwa egzekucyjnego. W sprawach unii stał na stanowisku inkorporacji Litwy. Należał do najwybitniejszych spośród braci czeskich w Wielkopolsce, odznaczał się wielkimi zdolnościami politycznymi oraz prawością charakteru.

Ożenił się z Barbarą z Podhajec Wolską, po jej śmierci a Anną Korzbokówną, córką Henryka, barona na Straburku i Miliczu. Zmarł w roku 1592, według S. Karwowskiego pochowany został w Gołuchowie.

• Mowa na sejmie piotrkowskim w 1550, wersję łacińską podaje S. Orzechowski Annales; przekł. polski Z. A. Nałęcz-Włyński, Kraków 1767; wyd. następne: wyd. T. Mostowski Wybór pisarzów polskich, Warszawa 1805; wyd. K. J. Turowski, Sanok 1856, Biblioteka Polska, zeszyt 85-87; wyd. 2 Ostrów 1866; fragmenty przedr. M. Wiszniewski Historia literatury polskiej, t. 9, Kraków 1857, s. 427
• Rzecz, którą uczynił do najmocniejszego króla Zygmunta Augusta i do wszystkiej rady koronnej... imieniem wszystkiej slachty w Piotrkowie na walnym sejmie, dnia 30 listopada roku 1562, przedr. M. Wiszniewski Historia literatury polskiej, t. 9, Kraków 1857, s. 427–432; A. Małecki Wybór mów staropolskich, Kraków 1860; I. Chrzanowski, S. Kot Humanizm i reformacja w Polsce, Lwów 1927

• Do F. Melanchtona, Gołuchów, 18 września 1557, ogł. T. Wotschke „Zum Briefwechsel Melanchtons mit den Polen’, Archiv f. Reformationsgeschichte, t. 6 (1908/1909)
• Od A. Zebrzydowskiego, Niesułków, 23 października 1547, wyd. w: A. Zebrzydowski „Korespondencja z lat 1546–1556”, wyd. W. Wisłocki, Kraków 1878, Acta Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia, t. 1
• Od Stefana Batorego, Lwów, 17 czerwca 1578, wyd. J. Janicki „Akta historyczne do panowania Stefana Batorego”, Warszawa 1881, Biblioteka Ordynacji Krakowskich Muzeum K. Świdzińskiego, t. 5/6
• Instrukcja królewska w sprawach gdańskich, Warszawa, 30 stycznia 1579, wyd. J. Janicki „Akta historyczne do panowania Stefana Batorego”, Warszawa 1881, Biblioteka Ordynacji Krakowskich Muzeum K. Świdzińskiego, t. 5/6
• Przywilej na kościół kalwiński w Lesznie, dat. w Gołuchowie „w dniu św. Marcella” 1580, ogł. Przyjaciel Ludu 1846, nr 26
• Przywilej na kościół braci czeskich w Gołuchowie, 29 września 1581, ogł. J. Łukaszewicz O kościołach braci czeskich w dawnej Wielkiejpolsce, Poznań 1835, s. 285–286 przypis

• Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 445–446