Stanisław Nowicki (pułkownik) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy oficera. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.
Stanisław Nowicki
pułkownik dyplomowany artylerii pułkownik dyplomowany artylerii
Data i miejsce urodzenia

9 lipca 1897
Mińsk

Data i miejsce śmierci

9 października 1963
Warszawa

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

1 Pułk Artylerii Motorowej

Stanowiska

dowódca pułku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Krzyż Zasługi (II RP)

Stanisław Nowicki[a], ps. „Henryk”[2] (ur. 9 lipca 1897 w Mińsku, zm. 9 października 1963 w Warszawie) – pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 9 lipca 1897 w Miński, ówczesnej stolicy guberni mińskiej.

18 grudnia 1918 wstąpił do Wojska Polskiego[3]. W czasie wojny z bolszewikami dowodził 1. baterią 2 pułku artylerii polowej Legionów. Wyróżnił się 25 lipca 1920 wspierając 4 pułk piechoty Legionów w walce pod Królowym Mostem i 30 lipca tego roku w walce XV Brygady Piechoty o wieś Topczewo[4]. 1 marca 1921 dowódca I dywizjonu 2 pap Leg. major Feliks Kamiński sporządził wniosek o odznaczenie porucznika Stanisława Nowickiego Orderem Virtuti Militari za dowodzenie baterią w walce o wieś Topczewo[5]. Identyczny wniosek sporządził dowódca XV Brygady Piechoty pułkownik Karol Krauss i przesłał go do Dowództwa 2 Dywizji Legionów, lecz „zaginął jednak zapewnie w ciągu dalszych operacji”[6].

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku jako oficer zawodowy i kontynuował służbę w 2 pułku artylerii polowej Legionów[7]. W latach 1929–1931 był słuchaczem kursu normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Po ukończeniu kursu otrzymał dyplom naukowy oficera dyplomowanego i z dniem 1 września 1931 przydzielony został do Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie na stanowisko wykładowcy. Awansował na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932[1]. Następnie pełnił służbę w Wyższej Szkole Wojennej na stanowisku wykładowcy w katedrze taktyki artylerii, którą do stycznia 1938 kierował płk dypl. Stanisław Tatar. Na stopień podpułkownika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 33. lokatą w korpusie oficerów artylerii[8]. W 1939 nadal pełnił służbę w WSWoj. na stanowisku wykładowcy przedmiotu taktyka ogólna I kursu[9].

Kampanię wrześniową 1939 odbył w Oddziale III Operacyjnym Sztabu Naczelnego Wodza. Pełnił funkcję oficera odcinkowego Armii „Kraków” w Wydziale Sytuacyjnym, którego szefem był ppłk dypl. Leopold Okulicki. Jego zadaniem było stałe utrzymywanie łączności z dowództwem armii, zbieranie wiadomości o przebiegu działań i zestawianie raportów dla szefa sztabu i Naczelnego Wodza o położeniu na froncie. W tym samym czasie, w drugiej komórce Oddziału III – Wydziale Operacyjnym pełnił służbę kpt. dypl. Marian Utnik.

W latach 1940–1942, w stopniu podpułkownika, był dowódcą 16 dywizjonu artylerii motorowej, a od marca 1942 roku dowodził 1 pułkiem artylerii motorowej. Był szefem sekretariatu osobistego generała Stanisława Tatara.

Od początku 1945 do lutego 1947 obok gen. Stanisława Tatara oraz płk Mariana Utnika jeden z trzech dysponentów tzw. funduszu "Drawa" utworzonego w celu finansowania działalności tzw. centrali konspiracyjnej "Hel", których celem miało być wspieranie działalności niepodległościowej w Polsce. Obie struktury były podporządkowane gen. Tatarowi, Utnik i Nowicki byli od niego zależni[10]. Aktywa funduszu "Drawa" stanowiło m.in. . 350 kg złota FON, przekazanego przez ministra obrony narodowej Rządu RP na uchodźstwie gen. Marian Kukiel, w 1945 zadysponowanego na pomoc dla byłych żołnierzy Armii Krajowej i pozostałych po nich rodzin. Fundusz "Drawa" oraz złoto FON zostały w większości przez trójkę dysponentów - nazywających siebie "Komitetem Trzech" - zdefraudowane oraz przekazane władzom "Polski ludowej".

"W końcu maja 1947 r. gen. bryg. Stanisław Tatar i jego wspólnicy - płk dypl. Stanisław Nowicki oraz ppłk dypl. Marian Utnik - zdecydowali się jawnie na współpracę z komunistycznym wywiadem wojskowym. Pod płaszczykiem szczytnych celów, za zdefraudowane pieniądze z funduszu "Drawa" oraz złoto Funduszu Obrony Narodowej, należące do polskiego rządu na emigracji, kupowali sobie faktycznie lepszą przyszłość w Polsce Ludowej. Tak przynajmniej sądzili, gdyż nieodległa przyszłość brutalnie zweryfikowała ich przypuszczenia. (...) Działania Komitetu, noszące wszelkie znamiona defraudacji majątku należącego do Skarbu Państwa, zawsze zmierzały w jednym kierunku: powrotu do Polski i wykorzystania zawłaszczonego majątku w celu zabezpieczenia własnej przyszłości. Oczywiście dążenia te na zewnątrz starannie maskowano troską o odbudowę kraju"[11].

W lipcu 1948 Bolesław Bierut odznaczył gen. Tatara Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, płk Nowickiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, (minister obrony narodowej, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski zweryfikował go w stopniu pułkownika), a ppłk. Utnik rozkazem marszałka Żymierskiego został awansowany do stopnia pułkownika.

Po przyjeździe do Polski aresztowany 4 listopada 1949, a w 1951 w procesie „TUN” skazany na karę 15 lat więzienia z karami dodatkowymi na podstawie spreparowanych dowodów (m.in. oskarżony o defraudację złota ze skarbu FON i próbę wykorzystania przekazania depozytu do rozpoczęcia działalności szpiegowskiej)[b].

Historyk dr Daniel Koreś napisał: „nigdzie nie udało mi się znaleźć oficjalnego dokumentu poświadczającego współpracę agenturalną Nowickiego (także nie udało się ustalić pseudonimu, jakim się posługiwał w korespondencji z centralą – na raportach takowego nie używał). Natomiast już po wyjściu z więzienia Wydział Kadr Zarządu II SG wystawił mu, na podstawie potwierdzenia pisemnego gen. Komara z 5 lutego 1959, że od 1 lipca 1947 do 4 listopada 1949 służył w wywiadzie PRL na placówce przy Ambasadzie w Londynie”[12].

W 1956 zwolniony i zrehabilitowany. Zmarł nagle na serce. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A32-4-3)[13].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Stanisław XII Nowicki”, w celu odróżnienia od innych oficerów noszących to samo imię i nazwisko[1].
  2. ↑ Gen. Tatar przekazał, jak sam twierdził – 350 kg złota i 2,5 mln USD pochodzących z dotacji wojennej władz USA dla Armii Krajowej (Fundusz Drawa). Komunistyczne władze twierdziły natomiast, że otrzymały jedynie 208 kg złota i kilkadziesiąt tysięcy dolarów. Oznaczałoby to, że zaginęły 142 kg złota i ponad dwa miliony dolarów. „Po przywiezieniu do Polski złoto FON zostało zdeponowane w Oddziale II Sztabu Generalnego WP, czyli u poprzednika Zarządu II SG WP. Dopiero w 1948 kruszec i precjoza przekazano do NBP. W latach 50. depozyt stopniowo likwidowano. Część biżuterii rozkradziono, część rozdano jako podarki dla dygnitarzy, a część trafiła do Desy. Pod koniec 1989 r. śledztwo w sprawie FON wszczęła prokuratura i działająca na zlecenie Sejmu Najwyższa Izba Kontroli. Śledztwo umorzono, bo ślady defraudacji zostały przez wywiad wojskowy starannie zatarte. Rozkaz zniszczenia dokumentacji FON miał wydać gen. Włodzimierz Oliwa, w latach 1965–1971 szef Zarządu II SG WP.” za: Tygodnik Wprost 37/2006 Gazeta Wyborcza 29.01.2007.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 184, 802.
  2. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-03-23]..
  3. ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
  4. ↑ Barszczewski 1929 ↓, s. 16–17.
  5. ↑ Kolekcja ↓, s. 1–5.
  6. ↑ Kolekcja ↓, s. 3.
  7. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 281, 792.
  8. ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 160.
  9. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 448.
  10. ↑ Zbigniew S. Siemaszko, Działalność generała Tatara, Lublin: Norbertinum, 2004, ISBN 83-7222-192-8.
  11. ↑ Koreś 2021 ↓, s. 66–67.
  12. ↑ Koreś 2021 ↓, s. 75–76.
  13. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  14. ↑ M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 6 sierpnia 1928, s. 262.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Nowicki_(pułkownik)&oldid=72266364”