French
DeutschTadeusz Sieradzki – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| podporucznik | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Jednostki | |
| Stanowiska | szef PUBP w Sanoku |
Tadeusz Sieradzki (ur. 19 listopada 1922 w Nowotańcu, zm. 15 czerwca 1945 w Sanoku) – polski działacz komunistyczny, żołnierz GL i AL, polityk PPR, funkcjonariusz UBP.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod].JPG)
_2014.jpg)
Tadeusz Sieradzki urodził się 19 listopada 1922[a] w Nowotańcu jako syn Czesława (1880-1957) i Walerii (1885-1956)[1][b], działacz komunistyczny[2], który w 1918 stanął na czele Rady Robotniczo-Chłopskiej w Sanoku i był organizatorem RRCh w powiecie sanockim[3].
Podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej został sekretarzem utworzonej we wrześniu 1943 komórki Polskiej Partii Robotniczej w rodzinnym Nowotańcu[4] (wraz z nim tworzył ją m.in. Benedykt Krawiec). Celem komórki była walka zbrojna z Niemcami. Późną jesienią 1943 spośród członków PPR z Nowotańca zorganizowana została grupa wypadowa Gwardii Ludowej, a jej dowódcą został Tadeusz Sieradzki[5]. Grupa działała w okolicach, m.in. Nowotańca, Bukowska, Odrzechowej. Do oddziału należeli jego ojciec Czesław oraz brat Kazimierz (ur. 1926). 5 sierpnia 1944 został aresztowany wraz z Tadeuszem Dębickim przez Niemców, jednak w czasie prowadzenia na egzekucję obaj oswobodzili się zabijając dwóch okupantów[6][7]. W sierpniu 1944 oddział dokonał likwidacji kilkuosobowego patrolu niemieckiego koło Zadniego Potoka w rejonie Nowotańca. Podczas napadu na posterunek niemieckiej żandarmerii w Woli Sękowej został ranny w ramię, po czym we wrześniu 1944 pomocy lekarskiej w Bukowsku udzielił mu dr Edward Czech[8]. W 1944 Tadeusz Sieradzki kierował Sztabem Dzielnicowym Armii Ludowej w Nowotańcu, wspierając wówczas grupę partyzantów Leonida Berensteina ps. „Wołodia”[9]. Był współorganizatorem struktur PPR w powiecie sanockim po 1944[10][11].
Po zakończeniu wojny 25 września 1944 z ramienia PPR został wybrany delegatem do Tymczasowej Powiatowej Rady Narodowej w Sanoku[12]. 28 września 1944 został zasiadł w prezydium tego gremium[13]. Podczas pierwszego posiedzenia PRN w Sanoku 2 października 1944 był sekretarzem[14]. Na przełomie sierpnia i września 1944 został utworzony Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Sanoku. Od 27 stycznia 1945 Tadeusz Sieradzki był szefem Sekcji I, II, III, a rozkazem z 24 lutego 1945 w stopniu podporucznika został powołany na kierownika PUBP w Sanoku[1][15].
Tadeusz Sieradzki poniósł śmierć 15 czerwca 1945[16], gdy przy wejściu do budynku siedziby PUBP w Sanoku został zastrzelony w zamachu dokonanym przez Antoniego Żubryda[17][18][19][20][c] (ranny został wówczas pracownik urzędu Zbigniew Grajek[21]). Według relacji Jana Haducza Sieradzki został zaatakowany ok. godz. 23 przed budynkiem położonym naprzeciw gmachu PUBP, do którego zmierzał na nocleg[22]. Żubryd uprzednio pracował w sanockim PUBP, 8 czerwca 1945 bez uprzedzenia porzucił miejsce zatrudnienia, a odchodząc doprowadził do uwolnienia dwóch aresztantów podejrzewanych o przynależność do AK, których wyprowadził z gmachu zajmowanego przez NKWD przy ulicy Tadeusza Kościuszki. Następnego dnia w ramach represji funkcjonariusze UB aresztowali teściową i czteroletniego syna Żubryda, Janusza[23]. W odwecie Antoni Żubryd dokonał zamachu na Tadeusza Sieradzkiego.
Tadeusz Sieradzki został pochowany na cmentarzu przy ul. Jana Matejki w Sanoku[d]. W grobach obok zostali pochowani funkcjonariusze MO, którzy zginęli w 1945, Mieczysław Marzecki i Mieczysław Sołtys.
Brat Tadeusza Sieradzkiego, Kazimierz Sieradzki także został oficerem UBP[24][25].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]W 1969 na fasadzie budynku obok wejścia do byłej siedziby PUBP przy ulicy Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku (wówczas siedziba Komendy Milicji Obywatelskiej) została umieszczona tablica poświęcona funkcjonariuszom SB i Milicji Obywatelskiej „poległym w walce o utrwalenie władzy ludowej 1944-1969”[26]. Wśród 34 umieszczonych na niej nazwisk jako pierwszy został wymieniony kpt. Tadeusz Sieradzki. Po 2009 tablica została usunięta.
Nazwisko Tadeusza Sieradzkiego znalazło się także na tablicy w siedzibie Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Rzeszowie upamiętniającej osoby, które poniosły śmierć w czasie utrwalania władzy ludowej[27].
Co najmniej do 1990 istniała w Sanoku ulica Tadeusza Sieradzkiego[28]. Została przemianowana na ulicę Kazimierza Niedzielskiego[29].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Inskrypcja na grobie Tadeusza Sieradzkiego podała datę urodzenia 19 listopada 1923, natomiast źródło Polegli w walce o władzę ludową rok 1922.
- ↑ Czesław i Waleria Sieradzcy zostali pochowani na cmentarzu w Nowotańcu.
- ↑ Inskrypcja na grobie Tadeusza Sieradzkiego podała datę śmierci 17 czerwca 1945.
- ↑ Inskrypcja na grobie Tadeusza Sieradzkiego brzmi (w tym zawiera błąd ortograficzny): Ś. p. Tadeusz Sieradzki. Urodzony 19/11 1922. Szef. urz. bespieczeństwa publ. Zginął śmiercią tragiczną od band. Żubryda 17/6 1945. Cześć jego pamięci.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Tadeusz Sieradzki. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2018-01-07].
- ↑ Sanockie rodowody. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 6 (171) z 20-29 lutego 1980.
- ↑ Idea KPP żyje i zwycięża. „Nowiny”, s. 3, Nr 291 z 5 grudnia 1958.
- ↑ Jan Łuczyński, Edward Zając: Z dziejów Sanoka i powiatu sanockiego w okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1944). W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 58.
- ↑ Jan Łuczyński, Edward Zając: Z dziejów Sanoka i powiatu sanockiego w okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1944). W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 59.
- ↑ Józef Długosz. Kiedy myślę „partia”. W walce i pracy. „Nowiny”, s. 4, Nr 32 z 11 lutego 1980.
- ↑ Mieczysław Przystasz. Powiat sanocki w latach 1939–1947. „Rocznik Sanocki”. II, s. 249, 1967. Wydawnictwo Literackie.
- ↑ Edward Czech: Relacja o mojej działalności konspiracyjnej – Edward Czech. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 284. ISBN 978-83-903080-5-0.
- ↑ Zdzisława Trawińska: Ruch robotniczy na ziemi rzeszowskiej (1918–1939). W: Bronisław Syzdek (red. nauk.): Ruch robotniczy na ziemi rzeszowskiej 1918–1975. Warszawa: Książka i Wiedza, 1980, s. 248.
- ↑ Jan Wacławski. W 35 rocznicę powstania PPR. Pierwsze lata. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1-2, Nr 1 (708) z 1-15 stycznia 1977.
- ↑ W 35-lecie powstania PPR. Rodowód naszej partii. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 2, Nr 2 (71) z 15-31 stycznia 1977.
- ↑ Janina Zborowska (oprac.): Z dziejów kształtowania się władzy ludowej i życia społeczno-politycznego na Podkarpaciu w latach 1944-1947. Wybór źródeł. Rzeszów – Krosno: 1984, s. 30. ISBN 83-03-00732-7.
- ↑ Edward Zając. Pierwsze dni... pierwsze lata. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1-2, Nr 10 (301) z 1-10 kwietnia 1984.
- ↑ Janina Zborowska (oprac.): Z dziejów kształtowania się władzy ludowej i życia społeczno-politycznego na Podkarpaciu w latach 1944-1947. Wybór źródeł. Rzeszów – Krosno: 1984, s. 31. ISBN 83-03-00732-7.
- ↑ Andrzej Brygidyn: W latach powojennych. Życie polityczne. Początek „nowego ładu”. w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 756.
- ↑ Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. Indeks do ksiąg zmarłych od roku 1914. Sygn. K/242/99.
- ↑ II. PPR na czele mas w walce o utrwalenie władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie. Bandyckie wyczyny. W: Kształtowanie się władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie. T. II. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 62.
- ↑ Żołnierz nadal Wyklęty – fascynująca historia bieszczadzkiego „Ognia”, Antoniego Żubryda. niezlomni.com, 24 października 2013. [dostęp 2014-10-31].
- ↑ Oddział partyzancki NSZ Antoniego Żubryda. panstwo.net. [dostęp 2015-09-12].
- ↑ Sebastian Czech: Niezastraszony. powiatbrzozow.pl. [dostęp 2015-09-12].
- ↑ 30 lat w służbie narodu. Historia walką zapisywana. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 14 z 1-15 października 1974. [dostęp 2015-09-12].
- ↑ Artur Bata, Benedykt Gajewski. Na tropach Żubryda (III). „ Podkarpacie”, s. 9, Nr 4 z 22 stycznia 1987.
- ↑ Okres powojenny. debna.pl. [dostęp 2016-10-17].
- ↑ Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Kazimierz Sieradzki. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2018-01-07].
- ↑ Krzysztof Szwagrzyk (red.), Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza. Tom I 1944–1956, Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2005, s. 285 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-22].
- ↑ Franciszek Oberc: Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka. Sanok: 1998, s. 24-25. ISBN 83-909787-1-7.
- ↑ Józef Pelc: W pościgu za bandą „Żubryda”. W: Ze wspomnień działaczy. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 324.
- ↑ Zarządzenie Wojewódzkiego Komisarza Wyborczego w Krośnie. „Dziennik Urzędowy Województwa Krośnieńskiego”. Nr 11, s. 107, 11 kwietnia 1990.
- ↑ Wykaz ulic. Zmiany nazw ulic. W: Sanok. Plan miasta. Warszawa: PiTR Kartografia, 1991.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sanockie rodowody. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 6 (171), s. 4, 20-29 lutego 1980.
- Bogdan Brzeziński, Leon Chrzanowski, Ryszard Halaba: Polegli w walce o władzę ludową, Zakład Historii Partii przy KC PZPR. Książka i Wiedza, 1970. str. 365.
- Marian Jarosz: Księga poległych. Pomordowanych i zmarłych na polu chwały mieszkańców ziemi sanockiej 1939-1944-1948. Sanok: Edytor, 1998, s. 125. ISBN 83-903522-0-6.
- Krzysztof Kaczmarski. Zamach na Tadeusza Sieradzkiego, szefa PUBP w Sanoku (15 czerwca 1945 r.). „Zeszyty Historyczne WiN-u”. Nr 24, s. 27–45, 2005.
- Andrzej Romaniak. Zamach. „Tygodnik Sanocki”. Nr 22 (1121), s. 11, 7 czerwca 2013.
- Krzysztof Szwagrzyk (red.), Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza. Tom I 1944–1956, Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2005, s. 402 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-22].
- Krzysztof Kaczmarski. Bracia Sieradzcy. „Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918–1989”. Nr 2: Aparat represji w Polsce Ludowej 1944–1989, s. 444-451, 2005.