Hanna Gronkiewicz-Waltz – Wikipedia, wolna encyklopedia

Hanna Gronkiewicz-Waltz

Hanna Gronkiewicz-Waltz (2024)
Data i miejsce urodzenia	4 listopada 1952 Warszawa
Prezydent m.st. Warszawy
Okres	od 2 grudnia 2006 do 22 listopada 2018
Przynależność polityczna	Platforma Obywatelska
Poprzednik	Kazimierz Marcinkiewicz (p.f.)
Następca	Rafał Trzaskowski
Prezes Narodowego Banku Polskiego
Okres	od 5 marca 1992 do 31 grudnia 2000
Poprzednik	Andrzej Topiński (p.o.)
Następca	Leszek Balcerowicz
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Hanna Beata Gronkiewicz-Waltz (ur. 4 listopada 1952 w Warszawie) – polska prawniczka, nauczycielka akademicka i polityk, profesor nauk prawnych, prezes Narodowego Banku Polskiego (1992–2000), przewodnicząca Rady Polityki Pieniężnej (1998–2000), wiceprezes Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (2001–2004), posłanka na Sejm V kadencji (2005–2006), prezydent m.st. Warszawy (2006–2018), wiceprzewodnicząca Platformy Obywatelskiej (2006–2017), posłanka do Parlamentu Europejskiego X kadencji (od 2024). Kandydatka na urząd prezydenta RP w wyborach w 1995.

Córka Wojciecha i Marii Gronkiewiczów. Matka pracowała w handlu zagranicznym. Ojciec był adwokatem i powstańcem warszawskim. Reprezentował oskarżonych w procesach politycznych, które wytoczono po wydarzeniach z marca 1968^[1]. Do dwunastego roku życia mieszkała u dziadków w Płocku^[2]. Po przeprowadzce do Warszawy mieszkała przy ul. Wspólnej, później przy placu Konstytucji i przy ul. Gierymskiego. Ukończyła Szkołę Podstawową nr 113 przy ul. Chełmskiej i Liceum Ogólnokształcące im. Antoniego Dobiszewskiego przy ul. Dolnej^[3]. Kształciła się także muzycznie^[2].

W 1975 ukończyła z wyróżnieniem studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego ze specjalizacją publiczne prawo gospodarcze^[3]. W 1981 uzyskała stopień doktora na podstawie pracy zatytułowanej Rola ministra przemysłowego w zarządzaniu gospodarką państwową. W 1993, już jako urzędujący prezes NBP, na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy pod tytułem Bank Centralny – od gospodarki planowej do rynkowej otrzymała stopień doktora habilitowanego nauk prawnych. W 2013 uzyskała tytuł profesora nauk prawnych^[4].

Po ukończeniu studiów pracowała na Wydziale Prawa i Administracji UW. W latach 80. wyjechała na stypendium do Hagi i Paryża^[1]. W latach 1990–1992 była adiunktem na Wydziale Prawa Kanonicznego Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie^[5]. W 1994 objęła stanowisko profesora nadzwyczajnego na Wydziale Prawa i Administracji UW. Została też nauczycielką akademicką w Zakładzie Administracyjnego Prawa Gospodarczego i Bankowego Instytutu Nauk Prawno-Administracyjnych UW. Była profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, pracowała w Katedrze Europejskiego Prawa Bankowego i Polityki Finansowej oraz w Instytucie Politologii Wydziału Nauk Historycznych i Społecznych tej uczelni^[6]. Została też członkinią Collegium Invisibile^[7].

W 1980 brała udział w zakładaniu struktur NSZZ „Solidarność” na Wydziale Prawa i Administracji UW^[8][1]. W latach 1989–1992 pełniła funkcję przewodniczącej koła wydziałowego. Równocześnie była ekspertem sejmowym i senackim w zakresie prawa publicznego^[1]. W 1982 zaangażowała się w działalność Ruchu Odnowy w Duchu Świętym^[5][9].

Podczas kampanii do wyborów prezydenckich w 1990 pracowała w sztabie wyborczym Lecha Wałęsy^[1]. Od 1991 była członkinią Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Bankowego. W 1991 kandydowała do Sejmu z trzeciego miejsca na liście partii Victoria w okręgu warszawskim^[10][11], która miała współtworzyć zaplecze polityczne prezydenta Lecha Wałęsy^[1][12].

W grudniu 1991 prezydent Lech Wałęsa złożył w Sejmie wniosek o powołanie Hanny Gronkiewicz-Waltz na stanowisko prezesa Narodowego Banku Polskiego, jednak w głosowaniu 18 grudnia 1991 jej kandydatura nie uzyskała wymaganej większości. Po sformowaniu rządu Jana Olszewskiego prezydent ponowił jej kandydaturę w marcu 1992. W głosowaniu 5 marca 1992 została przez Sejm powołana na stanowisko prezesa NBP^[13]. Poparcia udzieliła jej wówczas nieformalna grupa chadecka w szeregach Porozumienia Centrum ze Stanisławem Hniedziewiczem i Andrzejem Anuszem, niechętna prezesowi Jarosławowi Kaczyńskiemu, a sympatyzująca z premierem Olszewskim^[14]. Wspierała ją również angielska sekcja Stowarzyszenia Biznesmenów Pełnej Ewangelii(inne języki)^[15]. W 1992 była także doradczynią dyrektora Zespołu Analiz, Budżetu i Finansów Najwyższej Izby Kontroli^[1].

W czasie sprawowania przez nią funkcji prezesa NBP upłynniono kurs złotego wobec walut wymienialnych, zaś w 1995 weszła w życie ustawa o denominacji złotego. W lutym 1998 prezydent Aleksander Kwaśniewski złożył wniosek o powołanie jej przez Sejm na stanowisko prezesa NBP na kolejną kadencję. Uchwałę powołującą ją na to stanowisko Sejm podjął 19 lutego 1998. W latach 1998–2000 była z urzędu, jako prezes Narodowego Banku Polskiego, przewodniczącą Rady Polityki Pieniężnej. Również z urzędu kierowała Komisją Nadzoru Bankowego. Ze stanowiska w NBP odeszła w trakcie drugiej kadencji 31 grudnia 2000^[16].

W 1995 kandydowała w wyborach prezydenckich. Była popierana przez Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe^[17] (przy sprzeciwie grupy ponad 40 zwolenników Lecha Wałęsy w partii^[18][19]), Stronnictwo Ludowo-Chrześcijańskie, Zjednoczenie Polskie^[20], Partię Konserwatywną, Koalicję Konserwatywną, Niezależne Zrzeszenie Studentów oraz Stowarzyszenie Rodzin Katolickich^[21]. Jej kandydaturę zaproponował w maju 1995 we Wrocławiu prezes ZChN Ryszard Czarnecki. Na przełomie czerwca i lipca wzięła udział obok Jana Olszewskiego i Leszka Moczulskiego w prawyborach wspólnego kandydata prawicy w ramach Konwencie Świętej Katarzyny, które zakończyły się brakiem porozumienia^[22]. Po zakończeniu prawyborów zaakceptowała postulaty przedstawione jej przez ZChN, w tym powszechną prywatyzację i reprywatyzację oraz obniżenie podatków^[23]. We wrześniu poparcia udzielił jej wycofujący się z kandydowania Adam Strzembosz, który wcześniej nieskutecznie próbował doprowadzić do jej porozumienia z Janem Olszewskim^[24]. W jej sztabie wyborczym pracowali m.in. politycy ZChN Michał Kamiński i Stefan Niesiołowski^[25], a w promujących ją spotach telewizyjnych wystąpiła Margaret Thatcher^[23]. Negatywną kampanię pod jej adresem prowadziło Radio Maryja^[26][27]. Od lipca do września była liderką sondaży^[28], jej notowania spadły po przystąpieniu Lecha Wałęsy do kampanii wyborczej; media skupiły się wówczas na rywalizacji urzędującego prezydenta z Aleksandrem Kwaśniewskim^[29][30]. Ostatecznie uzyskała 2,76% głosów i nie zakwalifikowała się do drugiej tury głosowania^[31].

Od 2001 do 2004 była wiceprezesem ds. zasobów ludzkich i administracji Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju^[32][33]. W 2005 wstąpiła do Platformy Obywatelskiej. Zajmowała się przebudową struktur partii w Warszawie. Zaangażowała się w kampanię prezydencką Donalda Tuska w wyborach w 2005.

W wyborach parlamentarnych w 2005 została wybrana na posłankę, otrzymując najwięcej głosów spośród kandydatów PO w okręgu warszawskim. W Sejmie V kadencji przewodniczyła Komisji Skarbu Państwa. 24 czerwca 2006 objęła funkcję wiceprzewodniczącej PO, a 5 października 2013 również przewodniczącej warszawskich struktur partii. 8 września 2016 poinformowała o rezygnacji z tej funkcji, a 16 grudnia 2017 przestała być wiceprzewodniczącą PO i członkinią zarządu partii.

28 grudnia 2005 została ogłoszona przez Platformę Obywatelską kandydatką w wyborach samorządowych w 2006 na stanowisko prezydenta Warszawy. W pierwszej turze wyborów zajęła 2. miejsce, uzyskując 34,47% poparcia – 145 329 głosów. W drugiej turze pokonała Kazimierza Marcinkiewicza, uzyskując 53,18% poparcia^[34]. W związku z wyborem na urząd prezydenta Warszawy wygasł jej mandat poselski^[35]. 2 grudnia 2006 została zaprzysiężona na urząd prezydenta Warszawy^[36]. W 2007 wojewoda mazowiecki Jacek Sasin wydał zarządzenie zastępcze wygaszające mandat prezydent Hanny Gronkiewicz-Waltz z powodu niezłożenia w terminie oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej przez męża, które to zarządzenie zostało jednak uchylone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie z powodu niekonstytucyjności przepisów, na podstawie których zostało ono wydane^[37]. W 2010 zdecydowała się ubiegać o reelekcję. Wygrała już w pierwszej turze wyborów, uzyskując 53,67%. W 2014 Hanna Gronkiewicz-Waltz po raz kolejny wystartowała z ramienia PO na prezydenta Warszawy. W pierwszej turze poparło ją 47,2% głosujących^[38]. W drugiej turze pokonała kandydata PiS Jacka Sasina z wynikiem 58,64% głosów, uzyskując tym samym reelekcję na kolejną kadencję^[39]. W wyborach w 2018 nie ubiegała się o reelekcję, kończąc urzędowanie 22 listopada tegoż roku. Pod koniec ostatniej kadencji jej działania pozytywnie oceniało 58% mieszkańców Warszawy w wieku 15 i więcej lat, a 59% było zdania, że sprawnie zarządzała miastem i była jego dobrym gospodarzem (przeciwnego zdania było odpowiednio 34% i 35% badanych)^[40].

Podczas prezydentury Hanny Gronkiewicz-Waltz w Warszawie powstały m.in. Centrum Nauki Kopernik^[41], Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN^[42] oraz Most Marii Skłodowskiej-Curie^[43]. Zmodernizowana została Oczyszczalnia Ścieków „Czajka”^[44], przeprowadzono prywatyzację Stołecznego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej^[45], ukończono budowę I linii metra, zainicjowano i ukończono budowę centralnego odcinka II linii metra^[46][47] oraz przebudowę nadrzecznych bulwarów^[48][49]. Pod koniec swojej trzeciej i ostatniej kadencji w listopadzie 2018 doprowadziła do zawarcia z przedsiębiorstwami Gülermak i Astaldi wartej 959 mln zł umowy na rozbudowę II linii metra w zakresie dwóch ostatnich stacji: Ulrychów i Powstańców Śląskich^[50]. Z kolei plany budowy Mostu Krasińskiego^[51] oraz dokończenia obwodnicy śródmiejskiej^[52] zostały odsunięte w czasie. Miasto zainwestowało w zakup nowego taboru autobusowego i tramwajowego, decydując się jednocześnie na stopniowe podnoszenie cen biletów i korekty tras^[53]. W 2012 uruchomiony został system rowerów publicznych Veturilo^[54]. W czasie prezydentury Hanny Gronkiewicz-Waltz uruchomiono też nowe linie tramwajowe na Bemowie i Białołęce^[55].

W 2013 opozycyjni samorządowcy i politycy rozpoczęli akcję zbierania podpisów na rzecz organizacji referendum ws. odwołania Hanny Gronkiewicz-Waltz. Głosowanie w tej sprawie odbyło się 13 października 2013^[56], referendum okazało się nieważne z uwagi na zbyt niską frekwencję^[57].

 Osobny artykuł: Reprywatyzacja w Warszawie.

W 1990, po upadku realnego socjalizmu, rozpoczął się zwrot nieruchomości warszawskich przejętych na podstawie tzw. dekretu Bieruta. Do czasu objęcia urzędu przez Hannę Gronkiewicz-Waltz zwracano ok. 130 nieruchomości rocznie. Za jej prezydentury częstotliwość zwracania nieruchomości zwiększyła się do ok. 200 nieruchomości rocznie (w 2008 i 2009 po blisko 300 kamienic)^[58]. Na przypadki nadużyć podczas procesu reprywatyzacji (z okresu prezydentury Hanny Gronkiewicz-Waltz i jej poprzedników) uwagę początkowo zwracały środowiska lokatorskie, ruchy miejskie (np. Miasto Jest Nasze) oraz media^[59][60].

 Osobny artykuł: Afera reprywatyzacyjna w Warszawie.

W szczególności ujawnienie w 2016 przez „Gazetę Stołeczną” reprywatyzacji działki przy ul. Chmielnej 70^[61] zwróciło uwagę mediów ogólnopolskich i przyczyniło się do ukucia terminów „afery reprywatyzacyjnej” oraz „dzikiej reprywatyzacji”^{[62][63][64][65][66][67][68][69][70]}. Innymi przykładami nieprawidłowości, opisanymi głównie przez dziennikarki „Gazety Wyborczej” Iwonę Szpalę i Małgorzatę Zubik, były zwroty kamienic przy ul. Noakowskiego 16 w 2003 m.in. na korzyść męża późniejszej prezydent Warszawy, Andrzeja Waltza^[71], ul. Kazimierzowskiej 34^[72], ul. Tykocińskiej 30 czy gimnazjum przy ul. Twardej 8^[73].

W efekcie ujawnienia afery Hanna Gronkiewicz-Waltz zdymisjonowała wiceprezydentów Jacka Wojciechowicza i Jarosława Jóźwiaka oraz rozwiązała Biuro Gospodarki Nieruchomościami, które było odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosków o zwrot nieruchomości^[74]. Zaprzestano też praktycznie zwrotów nieruchomości w naturze, co zbiegło się z wejściem w życie tzw. małej ustawy reprywatyzacyjnej^[75][76]. Część środowisk politycznych, komentatorów i ekspertów uznawała, że Hanna Gronkiewicz-Waltz ponosiła polityczną oraz faktyczną odpowiedzialność i powinna podać się do dymisji^{[77][78][79][80][81][82][83]}. Innymi następstwami sprawy były aresztowania m.in. kilkorga byłych urzędników urzędu miasta (w tym zatrudnionego przed objęciem urzędu przez Hannę Gronkiewicz-Waltz wicedyrektora BGN)^[84][85] i adwokatów^[86], jak też odwołanie (a później również tymczasowe aresztowanie) dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie^[87]. W 2017 powołano Komisję do spraw reprywatyzacji nieruchomości warszawskich, której celem miało być wyjaśnienie i usuwanie skutków warszawskich decyzji reprywatyzacyjnych wydanych z naruszeniem prawa. Komisja kilkukrotnie wzywała prezydent Warszawy w charakterze strony lub świadka, jednak ta odmawiała stawiennictwa, m.in. podważając legalność działania tego organu^[88][89][90]. Spotkało się to z szeroką krytyką^[91][92]. Komisja nakładała na nią grzywny; część z nich następnie została uchylona przez sąd administracyjny^[93][94]. Naczelny Sąd Administracyjny natomiast, wbrew stanowisku prezydent Warszawy, nie stwierdził istnienia sporu kompetencyjnego – uznając, że tryb wznowienia postępowania przez prezydenta miasta i tryb nadzorczy komisji weryfikacyjnej mogą działać jednocześnie^[91][95].

W październiku 2017 Hanna Gronkiewicz-Waltz, omawiając wyniki zleconego wewnętrznego audytu, stwierdziła, że przy reprywatyzacji „działała grupa przestępcza, która wychodziła daleko poza tych kilku urzędników, których dyscyplinarnie zwolniłam”. Według niej obejmowała ona również sądy i adwokatów^[96][97]. Marcin Bajko, były dyrektor Biura Gospodarki Nieruchomościami, ocenił, że Hanna Gronkiewicz-Waltz była świadoma skali nieprawidłowości^[98].

W lipcu 2019 została powołana przez Carlosa Moedasa, komisarza ds. badań, nauki i innowacji, na przewodniczącą misji doradczej Klimatyczno-neutralne i inteligentne miasta przy Komisji Europejskiej. Misję powołano celem opracowywania planów doradczych i prowadzenia badań głównie w zakresie ograniczenia emisji dwutlenku węgla w miastach^[99]. Weszła również w skład Komitetu Wspierania Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie^[100].

W 2024 z ramienia KO bez powodzenia kandydowała w wyborach do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 4^[101]. Mandat posłanki do PE X kadencji objęła jednak w październiku tego samego roku, zastępując Marcina Kierwińskiego^[102][103]. Dołączyła do frakcji Europejskiej Partii Ludowej^[103].

Wybory	Komitet wyborczy		Organ	Okręg	Wynik
1991		Victoria	Sejm I kadencji	nr 1	902 (0,13%)[10]
1995		Krajowy KW Hanny Gronkiewicz-Waltz	Prezydent RP		492 628 (2,76%)[31]
2005		Platforma Obywatelska	Sejm V kadencji	nr 19	137 280 (18,09%)[104]
2006			Prezydent m.st. Warszawy		145 329 (34,47%)
					374 104 (53,18%)[34]
2010					345 737 (53,67%)[105]
2014					294 434 (47,19%)
					342 857 (58,64%)[106]
2024		Koalicja Obywatelska	Parlament Europejski X kadencji	nr 4	94 474 (7,24%)[101][a]

• Rola ministra przemysłowego w zarządzaniu gospodarką państwową (aspekty prawne), Instytut Organizacji Zarządzania i Doskonalenia Kadr, Warszawa 1985.
• Bank Centralny – od gospodarki planowej do rynkowej. Zagadnienia administracyjnoprawne, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1992 (wyd. III: Olympus – Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu, 1994).
• Prawo gospodarcze. Zagadnienia administracyjnoprawne (red., z Markiem Wierzbowskim), wyd. VI, Lexis Nexis, Warszawa 2007 (także kolejne edycje, od wyd. XII z 2020 jako Prawo gospodarcze. Aspekty publicznoprawne)
• Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa, Lexis Nexis, Warszawa 2009 (wyd. II: 2011)
• Europeizacja publicznego prawa gospodarczego (red., z Krzysztofem Jaroszyńskim), C.H. Beck, Warszawa 2011.
• Prawo bankowe. Komentarz (red.), C.H. Beck, Warszawa 2013.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2010)^[107]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2001)^[108]
• Srebrny Krzyż Zasługi (1990)
• Oficer Legii Honorowej (Francja, 2007)^[109][110]
• Komandor Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja, 2011)^[111]
• Komandor Orderu Korony (Belgia, 2011)^[112]
• Odznaka pamiątkowa Pułku AK Baszta „Amicitiae Fidelium” – „Baszta Wiernym Przyjaciołom” (2018)^[113]

Nagrody i wyróżnienia

W 1994, 1997, 1998 i 1999 zaliczana przez amerykański miesięcznik finansowy „Global Finance” do grona najlepszych prezesów banków centralnych na świecie. W 1997 odznaczona medalem „Ecclesiae populoque servitium praestanti – Zasłużony dla Kościoła i Narodu”^[114]. W 1998 otrzymała Nagrodę Kisiela, a w 2006 tytuł „Kobieta Roku” miesięcznika „Twój Styl”^[115]. Wyróżniona tytułem „Człowieka Roku” 1999 Forum Ekonomicznego^[116].

W 2022 otrzymała tytuł honorowego obywatela m.st. Warszawy^[117].

Zamężna z inżynierem elektrykiem Andrzejem Waltzem, z którym ma córkę Dominikę Waltz-Komierowską^{[118][119][120]}.

Tekst utworu „Hanna Gronkowiec walczy” grupy muzycznej Kazik na Żywo, opublikowany na albumie Bar La Curva / Plamy na słońcu (2011), stanowi bezpośrednie odniesienie do osoby Hanny Gronkiewicz-Waltz^[121].

• Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2013. ISBN 978-83-240-2130-7.
• Bożena Dziemidok. Prawica w wyborach prezydenckich ’95. Proces wyłaniania kandydatów. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia”. 4, s. 121–138, 1997. [dostęp 2024-12-31]. 
• Posłowie V kadencji: Hanna Gronkiewicz-Waltz. sejm.gov.pl. [dostęp 2017-12-10].
• Hanna Gronkiewicz-Waltz. „Ludzie Wprost”. [dostęp 2017-12-10].

• Prof. dr hab. Hanna Gronkiewicz-Waltz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2019-06-20] .
• Karol Kobos: Trzy kadencje Gronkiewicz-Waltz: rozwój i afera. tvn24.pl, 22 listopada 2018. [dostęp 2018-11-29].