Jabłonna (powiat legionowski) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz też: Jabłonna w innych znaczeniach tej nazwy.

Jabłonna

wieś
Pałac w Jabłonnie
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	legionowski
Gmina	Jabłonna
Liczba ludności (2023)	9368[2]
Strefa numeracyjna	22
Kod pocztowy	05-110[3]
Tablice rejestracyjne	WL
SIMC	0003004[4]
Położenie na mapie gminy Jabłonna Jabłonna
Położenie na mapie Polski Jabłonna
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Jabłonna
Położenie na mapie powiatu legionowskiego Jabłonna
52°22′31″N 20°55′29″E/52,375278 20,924722[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Jabłonna – wieś sołecka^[2] w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie legionowskim, w gminie Jabłonna^[6][4]. Leży w Kotlinie Warszawskiej, nad Wisłą, na północny wschód od Warszawy.

Wieś duchowna Jabłonna położona była w 1580 roku w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego^[7].

W 1920 r., minister spraw wojskowych gen. Kazimierz Sosnkowski zarządził utworzenie obozu w Jabłonnie, w którym internowano około 10 tysięcy żołnierzy i oficerów żydowskiego pochodzenia (jego powstanie wywołało skandal międzynarodowy, z którego Sosnkowski musiał tłumaczyć się przed Sejmem i opinią publiczną)^[8].

1 października 1920 roku 300 poborowych wtargnęło do komisji wojskowej i zniszczyło znajdujące się tam dokumenty. by uniknąć poboru^[9].

W czasie II wojny światowej, w latach 1941–1943, w pobliskich Bukowie (dziś w granicach Warszawy) i Poniatowie znajdowały się obozy dla jeńców radzieckich. We wsi i okolicy działały komórki Polskiej Partii Robotniczej. W ramach prowadzonej przez okupanta niemieckiego akcji zagłady Żydów mieszkańców pochodzenia żydowskiego deportowano do getta w Legionowie^[10].

Jabłonna została wyzwolona spod okupacji niemieckiej 28 października 1944 przez jednostki 1 Armii WP po pięciodniowych walkach w rejonie miejscowości. Pierwszym powojennym wójtem był dawny dróżnik kolejowy Kazimierz Kuska, który pełnił tę funkcję do 1947^[11].

Miejscowość w latach 60., 70. i 80. XX wieku zasłynęła z produkcji warzyw, owoców i kwiatów w obiektach szklarniowych, najliczniejszych w tym czasie w Polsce. Miejscowość uważana w tamtym czasie za najbogatszą w Polsce.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa warszawskiego.

Na terenie Jabłonny znajduje się Kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Królowej Polski.

 Osobny artykuł: Kościół Matki Bożej Królowej Polski w Jabłonnie.

 Osobny artykuł: Pałac w Jabłonnie.

Barokowo-klasycystyczny pałac prymasa Michała Poniatowskiego, brata króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wzniesiony przez Dominika Merliniego w latach 1775–1779, przebudowany przez Henryka Marconiego w 1837. Pałac jest otoczony parkiem, założonym w XVIII w., z romantycznymi budowlami: Domkiem Chińskim, oranżerią czy Grotą pustelnika. Grota wybudowana z cegły w 1778 roku, projektu architekta Szymona Bogumiła Zuga. Według legendy w grocie zaczynał się podziemny tunel, który przechodził pod Wisłą i prowadził do Bielan^[12]. Wnętrza pałacu są bogato zdobione, m.in. malowidłami Szymona Mańkowskiego i Antoniego Tavellego i sztukateriami Włocha Anotono Bianchi. W dniach 5–7 września 1939 w pałacu mieściła się Kwatera Główna Armii „Modlin”. Pałac został spalony w 1944 r., a po wojnie odbudowany. Obecnie ośrodek PAN.

Fortyfikacje niemieckie, zbudowane w okresie II wojny światowej na zakolu Wisły, około 1 km na północny zachód od parku – trzy betonowe stanowiska na karabin maszynowy, jedno na działo (na koronie wału przeciwpowodziowego), umocnienia ziemne. Ich zadaniem była osłona przeprawy przez Wisłę. We wrześniu 1944 r. zostały obsadzone przez żołnierzy 6 pułku grenadierów pancernych SS „Theodor Eicke” 3 Dywizji Pancernej SS „Totenkopf”. 28 października rejon ten został zdobyty przez 2 pułk piechoty 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Do dziś zachowały się wszystkie stanowiska (najbliższe Wisły w ruinie) oraz czytelne ślady okopów.

Na potrzeby poczty konnej, w 1837 r. rodzina Potockich wydzierżawiła grunt, gdzie zostały wzniesione budynek stacji pocztowej oraz oficyna zachodnia. W XIX wieku dobudowano oficynę wschodnią, która nie zachowała się do dziś.^[13] Obecnie budynek pełni funkcję urzędu pocztowego.

Zabytkowa willa z początku XX wieku, zbudowana z cegły znajduje się przy ulicy Modlińskiej 78. Początkowo należała do Stanisława Bzury, lekarza gminnego^[14]. W okresie II wojny światowej mieściła się w niej kancelaria niemieckiej komendantury miejscowej, w której między innymi wystawiano przepustki do Warszawy.

W Jabłonnie krzyżują się dwie ważne drogi – krajowa nr 61 oraz wojewódzka nr 630. Przez sołectwo Jabłonna przebiega linia kolejowa nr 9 relacji Warszawa – Gdańsk.

Na terenie Jabłonny funkcjonuje trzech przewoźników autobusowych:

• ZTM – Po Jabłonnie jeżdżą dwie linie strefowe 723 i 731, dwie linie lokalne L41 i L49 i jedna linia nocna N63.^[15]
• Polonus – linia nr 3 relacji Nowy Dwór Mazowiecki/Zakroczym – Warszawa^[16].
• Translud – cztery linie autobusowe^[17]:
  • L1 – Chotomów – Warszawa (Domy Towarowe Centrum)
  • L2 – Modlin Twierdza – Warszawa (Domy Towarowe Centrum)
  • L6 – Zakroczym – Warszawa (Domy Towarowe Centrum)
  • L7 – Legionowo – Metro Młociny

Pierwsza szkoła elementarna w Jabłonnie mieściła się nieopodal obecnej ulicy Miłej. Nauka w niej odbywała się już w latach 60. XIX wieku^[18]. Szkoła ta była niewielka i nauczał w niej jeden nauczyciel.

Kilka lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w Jabłonnie istniała 7-letnia szkoła o najwyższej kategorii i pełnym programie nauczania. Nauczało wówczas 8 nauczycieli, a lekcje prowadzone były w prywatnych domach.

Na początku lat trzydziestych oddano do użytku drewniany budynek szkoły wzniesiony przy ulicy Szkolnej i posiadający 5 sal lekcyjnych. Budynek ten pod koniec II wojny światowej został częściowo zburzony, ale został odbudowany, a nauka w nim wznowiona.

Ciągły wzrost liczby uczniów spowodował, że w 1949 roku rozpoczęto budowę nowego budynku, który z przerwami budowano do 1955 roku. Szkoła posiadała 11 izb lekcyjnych, 14 izb pomocniczych, centralne ogrzewanie, bieżącą wodę i kanalizację.

Dnia 9 listopada 1996 roku szkoła otrzymała imię Armii Krajowej. Wręczono sztandar ufundowany i ofiarowany przez Fundację Teresy i Zdzisława Knobel^[18].

Od roku szkolnego 2014/2015 szkoła została powiększona o dawne gimnazjum.

Przez pierwsze 3 lata działało w budynku szkoły podstawowej. Dyrektorem został Wiesław Kukla, uprzednio wicedyrektor szkoły podstawowej.

Od roku szkolnego 2002/2003 zajęcia lekcyjne w gimnazjum im. Orła Białego prowadzone są w nowym budynku, przy szkole podstawowej. Szkoła ma do dyspozycji 15 sal lekcyjnych (4 z zapleczami) oraz 2 sale językowe. W pracowni informatycznej uczniowie mają do dyspozycji 14 stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu. Gimnazjum ma do dyspozycji własną pełnowymiarową halę sportową^[19].

Od roku szkolnego 2014/2015 gimnazjum zostało przeniesione do Chotomowa, a budynek został przejęty przez Szkołę Podstawową im. Armii Krajowej^[20].

Parkrun to cykliczne i bezpłatne biegi na dystansie 5 km z pomiarem czasu organizowane w każdą sobotę o 9:00 rano. Biegi parkrun przeznaczone są dla każdego bez względu na biegowy staż, uzyskiwane rezultaty, czy też wiek^[21].

Pierwszy bieg Parkrun Jabłonna odbył się 27 sierpnia 2016 roku^[22], zorganizowali go Lotos Jabłonna, Running Team Jabłonna, Fundacja „TU I TERAZ” wraz z Grupą Biegową CHTMO, przy wsparciu urzędu Gminy Jabłonna i przy aprobacie Polskiej Akademii Nauk, do której należy przypałacowy park^[23].

Po niecałych 6 miesiącach od inauguracji trasa zyskała stałe oznakowanie. Tabliczki informujące o kierunku trasy i pokonanym dystansie zaprojektował Artur Szewczyk^[24].

OSP w Jabłonnie powstała w kwietniu 1912 roku^[25]. Pierwszą jednostkę straży pożarnej wyposażono w ręczną pompę strażacką, węże, drabiny, bosaki, wiadra, siekiery i topory. Sprzęt składowano w drewnianej szopie przy budynku obecnego Urzędu Gminy. Pierwszy wóz strażacki to był Opel Blitz. OSP Jabłonna w 1995 roku została włączona do struktury Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. W 2012 roku OSP Jabłonna obchodziła 100. rocznicę powstania. W związku z tym wydarzeniem zakupiono nowy wóz ratowniczo-gaśniczy marki Scania^[26].

W 2014 roku został oddany do użytku nowy komisariat policji. Budynek o powierzchni 683 m² zawiera pomieszczenia biurowe, gospodarcze, dyżurkę, pokój dla osób zatrzymanych, pokój przesłuchań z lustrem weneckim, archiwum, magazyn broni, salę odpraw, szatnie. Niektóre z 52 pomieszczeń posiadają klimatyzację^[27].

Dotychczas policjanci pracowali w budynku współdzielonym z Ochotniczą Strażą Pożarną, a wcześniej w budynku Urzędu Gminy Jabłonna.

Obelisk poświęcony pamięci Jana Pawła II i 25-lecia „Solidarności” znajduje się tuż przy ulicy Modlińskiej, na wysokości Domu Ogrodnika w Jabłonnie. Odsłonięty został w 2006 roku przez biskupa warszawsko-praskiego Sławoja Leszka Głódzia. Obelisk wykonano z bloku granitu, kształtem nawiązującym do gór.

Pomnik Wincentego Witosa, który znajduje się przy Domu Ogrodnika w Jabłonnie. Pomnik ten postawiono dla uczczenia czterdziestej rocznicy śmierci byłego premiera.

Pomnik poległych w latach 1939–1945. Umieszczony na skwerze nazwanym pseudonimami Żołnierzy AK: Mieczysława Stępnowskiego „Alfy” i Stanisława Felickiego „Skiby”, poległych 17 czerwca 1943 r, podczas eskorty transportu broni. Po lewej stronie pomnika umieszczona jest płyta pamiątkowa. Pomnik został zbudowany w latach 1981–1982 według projektu S. Kulona i M. Borysa. Pomnik znajduje się przy ulicy Modlińskiej 100, między Domem Ogrodnika a Urzędem Gminy^[28]

Pomnik Armii Krajowej usytuowany tuż przy budynku Urzędu Gminy Jabłonna. Upamiętniający walkę Żołnierzy AK VII-Obwodu, I Rejonu, II Batalionu, VII-Kompanii AK „Obroża” na terenach Jabłonny i Legionowa. Monument wzniesiony w 1991 r., a w 1999 r. doposażony w stylizowany krzyż Virtuti Militari umieszczony na kracie ze stalowych prętów, zaś bryła pomnika przebudowana w formie barykady powstańczej^[28].

Obelisk upamiętniający ofiary zbrodni katyńskiej i katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem został odsłonięty 18 kwietnia 2010 roku i poświęcony przez proboszcza parafii ks. Tadeusza Wasiluka.

• Obeliski i pomniki
• 
  Jana Pawła II
  i Solidarności
• 
  Wincentego Witosa
• 
  Alfy i Skiby
• 
  Ofiar Katynia
  i katastrofy smoleńskiej
• 
  Armii Krajowej

Generał Władysław Sikorski

Tablica upamiętniająca stacjonowanie generała Władysława Sikorskiego i jego sztabu w Jabłonnie w latach 1920–1921. Tablica znajduje się na budynku Urzędu Gminy Jabłonna, od ulicy Modlińskiej.

Tablica pamiątkowa poświęcona pamięci żołnierzy Armii Krajowej, uczestników walk o niepodległą Polskę

Tablica upamiętniająca poświęcona pamięci żołnierzy Armii Krajowej, została odsłonięta 14 marca 2007 r. O tablicę zabiegał Edmund Kuklewski, przewodniczący Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, środowiska II batalionu I Rejonu VII Obwodu AK w Jabłonnie. Tablica znajduje się na ścianie frontowej szkoły podstawowej im. Armii Krajowej przy ul. Szkolnej 2 w Jabłonnie^[29].

Tablica upamiętniająca żołnierzy dywizji im. T. Kościuszki poległych w 1944 roku

Tablica znajduje się na budynku Urzędu Gminy Jabłonna, po prawej stronie od wejścia.

Tablica upamiętniająca nadanie szkole podstawowej im. Armii Krajowej

Tablica upamiętniająca nadanie gimnazjum imienia Orła Białego

• 
  Generał Władysław Sikorski
• 
  Bohaterskim żołnierzom Szarych Szeregów AK
• 
  Pamięci żołnierzy dywizji im. T. Kościuszki
• 
  Nadanie imienia Orła Białego gimnazjum w Jabłonnie
• 
  Nadanie imienia Armii Krajowej szkole podstawowej

Gminna Biblioteka w Jabłonnie rozpoczęła swoją działalność w 1949 roku. Początek działania biblioteki nie był łatwy w związku z niskimi nakładami finansowymi na ten cel oraz lokalem, w jakim biblioteka musiała działać. Bardzo długo, na przestrzeni lat 1963–2005 bibliotekę prowadziła Krystyna Fluksik. W kwietniu 2005 roku w wyniku przeprowadzonego konkursu, kierownikiem biblioteki została Anna Czachorowska^[30].

Biblioteka gminna, w związku z przeprowadzoną reformą administracyjną z 25 września 1954 roku – rok później – otrzymała miano biblioteki gromadzkiej. Ponownie biblioteka stała się gminną w 1973 roku.

Na początku 2006 roku biblioteka przystąpiła do programu „Ikonka”, dzięki czemu otrzymała dla swoich czytelników 3 komputery ze stałym dostępem do internetu. 28 czerwca 2006 roku Rada Gminy Jabłonna w drodze przyjętej uchwały nadała Gminnej Bibliotece w Jabłonnie imię Księdza Jana Twardowskiego^[30]. W 2008 roku liczba woluminów wyniosła 23 tysiące, a liczba czytelników 1600 osób.

• Jerzy Miatkowski ps. „Zawada” – porucznik, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego, adiutant Hieronima Dekutowskiego „Zapory”.

• Łuk Napoleona w Ślesinie

• Jabłonna (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 346 .
• Przemysław Boguszewski. Punkt Oporu Jabłonna. „Wojskowy Przegląd Techniczny i Logistyczny”, s. 8, 38, 2002. warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1230-7386. 
• Jerzy Kasprzycki, Jerzy S. Majewski: Korzenie miasta, T. 6, Niedaleko od Warszawy. Warszawa: Veda, 2004, s. 176–183. ISBN 83-85584-84-6.
• Jacek Szczepański: Powiat legionowski na dawnej pocztówce. Towarzystwo Przyjaciół Legionowa, 2002, s. 25. ISBN 83-901789-9-0.
• Pałac w Jabłonnie na portalu sztuka.net. sztuka.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].

• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona