Szczytnicki Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Szczytnicki Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy
ilustracja
zespół przyrodniczo-krajobrazowy
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Położenie

Wrocław

Mezoregion

Pradolina Wrocławska

Powierzchnia

1131 ha

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, po prawej znajduje się punkt z opisem „Szczytnicki Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Szczytnicki Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Szczytnicki Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy”
Ziemia51°06′40″N 17°05′30″E/51,111111 17,091667
Dąb Piotra Włosta przy ul. Wróblewskiego
Odra śródmiejska, po lewej Dąbie

Szczytnicki Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy – śródmiejski obszar Wrocławia objęty ochroną indywidualną w formie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, wprowadzaną kolejnymi etapami od roku 1997 przez Radę Miejską Wrocławia[1][2][3]. Ochronie tej podlegają zasoby przyrodnicze, kulturowe, historyczne i architektoniczne[2][4], przy zachowaniu zasad ekorozwoju[5]. Obszar podlegający ochronie określony został uchwałą[a] Rady Miejskiej Wrocławia, z dnia 9 grudnia 1999 roku[b], nr XV/483/99[2][3][6][7][8]. Wcześniej podwaliny tej ochrony[c], w odniesieniu do tego obszaru, dały przyjęte zasady polityki ekologicznej Wrocławia, wprowadzone uchwałą Rady Miejskiej Wrocławia nr LII/813/98 z dnia 5 czerwca 1998 roku[9]. Zaś potwierdzeniem tej uchwały jest program ochrony środowiska dla miasta Wrocławia na lata 2004–2015 przyjęty uchwałą nr XXIX/2220/04 z dnia 18 listopada 2004 r.[10] wraz z jego aktualizacjami zawartymi w uchwale Rady Miejskiej Wrocławia nr XLI/1276/09 z dnia 19 listopada 2009 roku oraz nr LII/3183/06 z dnia 8 czerwca 2006 roku w sprawie "Powiatowego programu zwiększenia lesistości Miasta Wrocławia"[6][11][12][13]. Zakres ochrony tego obszaru wynika z wyżej wymienionej uchwały (paragrafy: 4 i 5 uchwały)[3]: obejmuje on zakazy i ograniczenia, szczególnie w zakresie przeznaczania terenów zieleni na inne cele[d], lokalizacji obiektów przemysłowych i inne. Ponadto uchwała daje możliwość powołania przez Prezydenta Wrocławia organu (paragraf 4 uchwały): Rady Naukowej Szczytnickiego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego z kompetencjami (paragraf 3 ustęp 2 oraz paragrafy 6 i 8) obejmującymi opiniowanie, w tym projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, dla obszarów położonych w obrębie tego zespołu, działań administracji i inne[3].

Położenie

[edytuj | edytuj kod]
Wielka Wyspa; Wyspa Opatowicka leży u jej południowo-wschodniego krańca

Teren Szczytnickiego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego obejmuje obszar o powierzchni 1131 ha[2][6][14]. Tereny objęte ochroną otoczone są wodami rzeki Odry[2][3][6][15]:

W obrębie tego obszaru obejmującego wrocławskie wyspy: Wielka Wyspa[2][4][6], Wyspa Opatowicka[2][6] i grobla rozdzielająca Kanał Powodziowy od Kanału Żeglugowego[e]; położone są tereny osiedli: Szczytniki, Dąbie, Biskupin, Bartoszowice, Zalesie, Zacisze, Sępolno – Wielka Wyspa[4][8]; fragment obszaru przynależnego do osiedla Opatowice – Wyspa Opatowicka[16]; niewielki obszar przynależał do dawnej dzielnicy Psie Pole (osiedla Kowale, Swojczyce) – grobla rozdzielająca.

Pod względem geograficznym[f] SZPK położony jest w całości w mezoregionie fizycznogeograficznym oznaczonym symbolem 318.52[g] – Pradolina Wrocławska[6].

Zagospodarowanie i komunikacja

[edytuj | edytuj kod]
Kościół Świętej Rodziny, Sępolno
Biskupin
Hala Stulecia
Most Zwierzyniecki

Struktura zagospodarowania 1131 ha obszaru Szczytnickiego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego jest następująca:

Obszar SZPK[2]
rodzaj zagospodarowania udział w powierzchni szczegółowo udział szczegółowo
wody powierzchniowe 10%[h] – –
zieleń 46,6% zieleń urządzona 23,3%
zieleń nieurządzona 21,5%
zabudowa mieszkaniowa 38,2% w tym objęta ochroną konserwatorską 78%

Obecnie obszar ten pod względem zabudowy zdominowany jest zabudową mieszkaniową. W rejonie osiedli:

  • Zalesie i Zacisze – dominuje zabudowa jednorodzinna,
  • Sępolno – zabudowa wielorodzinna niska
  • Biskupin, Bartoszowice, Dąbie – zarówno jednorodzinna jak i wielorodzinna, w tym kompleks akademików, tzw. Wittigowo
  • Szczytniki – część zagospodarowana jest na potrzeby uczelni wyższych i instytucji, występują także domy studenckie.

Z zakładów funkcjonujących na tym obszarze wymienić należy zajezdnię tramwajową[i]. Istniejące niegdyś zakłady są stopniowo likwidowane, szczególnie w rejonie Ulicy M. Baciarellego. Zlikwidowane zostało również dawne Przedsiębiorstwo Przetwórstwa Owocowo Warzywnego przy Ulicy Wiwulskiego i Biegasa, a jego obszar zabudowywany jest osiedlem domów wielorodzinnych. W obszarze SZPK znajdują się liczne obiekty sportowe. Są to przede wszystkim: kompleks obiektów Akademii Wychowania Fizycznego, w tym Stadion Olimpijski, przy Alei Ignacego Paderewskiego; Stadion KS Ślęza przy Ulicy Zygmunta Wróblewskiego, Stadion AZS przy Ul. J. Baudouina de Courtenay; Stadion KS Budowlani przy Ulicy Edwarda Dembowskiego, Boisko AWF przy Ulicy Adama Mickiewicza, obiekty MOSiR i inne mniejsze obiekty sportowe. Ważnym obiektem jest Hala Stulecia i Wytwórnia Filmów Fabularnych.

Choć w samym obrębie SZPK nie ma dużych zakładów przemysłowych, to na północ i wschód od tego obszaru, w bezpośrednim sąsiedztwie, tuż za Kanałem Powodziowym i Żeglugowym, występuje duże zgrupowanie zakładów i przedsiębiorstw w rejonie Kowal i Swojczyc, w tym między innymi: Wrocławska Stocznia Rzeczna, baza wojskowa, Polifarb, Viscoplast (3M), Wrocławskie Zakłady Przemysłu Nieorganicznego, Polmos, Volvo, Elektromontaż i inne, z których wiele emituje różnego rodzaju zanieczyszczenia. Ich kontrola i ograniczanie szkodliwości wymaga wprowadzania odpowiednich systemów zarządzania[j]: jakością, środowiskiem i bhp[5].

Komunikację tego obszaru zapewniają następujące, wrocławskie przeprawy[17][18][19]:

Aleja Jana Kochanowskiego stanowi obecnie część drogi krajowej nr 8 i równocześnie europejska E67. Natomiast Ulica Adama Mickiewicza to droga wojewódzka nr 455.

Planowana jest budowa przez dolinę Odry i Oławy połączenia z Aleją Armii Krajowej w ramach Obwodnicy śródmiejskiej Wrocławia. Plany te są jednak przez środowiska zaangażowane w ochronę tego obszaru mocno krytykowane[k] oraz wzbudza silne emocje wśród mieszkańców[20][21][22][23][24].

Tereny zielone

[edytuj | edytuj kod]

Obszary zieleni w obrębie tego zespołu obejmują między innymi[6]:

Tereny zielne w obrębie SZPK
obszar rodzaj powierzchnia [ha] fotografia
Ogród Zoologiczny ogród 33[2][6]
Ogród Japoński ogród
Ogród Roślin Leczniczych ogród 2,66
Park Szczytnicki park 87,31[2][6] (105[8])
Park Dąbski park
Park Biskupiński park 10[25]
Wzgórze Kilimandżaro pozostałe
Morskie Oko pozostałe 10[26]
Czarna Woda wraz z pasem zieleni parkowej pozostałe
Wyspa Opatowicka wraz z lasem i starorzeczem pozostałe
Odra[8] – terasy, wały[l] pozostałe
ogrody działkowe i przydomowe pozostałe
obszar leśny przy Al. I. Paderewskiego[m] pozostałe
Cmentarz Świętej Rodziny cmentarz

Przyroda

[edytuj | edytuj kod]
Dąb Jana Stanki w Parku Szczytnickim
Cyprysik groszkowy (teren biblioteki Akademii Medycznej)

Do najcenniejszych obszarów przyrodniczych SZPK należą: Park Szczytnicki, Wyspa Opatowicka i wody powierzchniowe oraz tereny nadbrzeżne, a także w mniejszym stopniu ZOO, Rejon Czarnej Wody, Morskiego Oka i Kilimandżaro. Szczególnie w Parku Szczytnickim występuje duża różnorodność gatunkowa, zarówno roślin jak i gatunków zwierząt, w szczególności ptaków[2][6][8][16].

W parku stwierdzono[8]

występowanie 244 taksonów drzew i krzewów (196 gatunków). Jedynie 6 obiektów objętych jest ochroną w formie pomników przyrody, podczas gdy ocenia się, że jeszcze ponad 120 drzew kwalifikuje się do objęcia tą formą ochrony. Z dorodnymi dębami związane są dwa występujące tu chronione gatunki chrząszczy – kozioróg dębosz oraz zależna od występowania próchna dębowego pachnica. Na terenie Parku występuje 5 gatunków chronionych roślin. W zbliżonych do naturalnych miejscach parku (np. Stary Park) występuje zubożały grąd i runo charakterystyczne dla łęgów i grądów.

Występowanie zwierząt jest ograniczone silną penetracją terenu przez człowieka, barierami utrudniającymi migrację oraz zanieczyszczeniami. Mimo to stwierdzono występowanie tu[8]

około 70 gatunków ptaków lęgowych, w tym dzięcioła średniego i muchołówkę białoszyją, chronione gatunki chrząszczy i błonkówek, a z motyli między innymi rzadkiego w skali Śląska – ogończyka wiązowca. Park Szczytnicki jest żerowiskiem wielu gatunków nietoperzy, a w dziuplach drzew wykryto tu kolonie rozrodcze nocka rudego i borowca wielkiego oraz wiele stanowisk godowych borowca wielkiego i karlika większego. Z gadów występuje w Parku zaskroniec.

Na Wyspie Opatowickiej środowisko leśne występuje w postaci łęgu wiązowo–jesionowego oraz grądu. Występują tu[16].

rośliny chronione, m.in. śnieżyczka przebiśnieg, bardzo ciekawe gatunki chrząszczy oraz motyli nocnych, płazy – rzekotka drzewna, a z gadów – zwinka i zaskroniec. Na wyspie w części porośniętej grądem pozostał fragment starego koryta Odry, odcięty w czasie prac regulacyjnych. Zbiornik ten posiada pokryte gęstymi zaroślami zróżnicowane brzegi, a jego taflę wody porasta rzęsa wodna. Wraz z sąsiadującymi z lasem łąkami Wyspa Opatowicka tworzy mozaikę środowisk, która powinna zostać utrzymana poprzez objęcie ochroną z wyznaczeniem funkcji przyrodniczej jako priorytetowej nad pozostałymi funkcjami tego terenu.

Stopień zanieczyszczenia gleby w tym obszarze obrazują wyniki badań przeprowadzonych dla Parku Szczytnickiego[27]:

Zawartości poszczególnych metali w transekcie między ulicami Różyckiego i Mickiewicza w Parku Szczytnickim wahały się w następujących granicach: 60–435 mg.kg-1 Pb, 170–720 mg.kg-1 Zn, 0,05–4,5 mg.kg-1 Cd i 40–570 mg.kg-1 Cu. Nie znaleziono wyraźnego wpływu odległości od ruchliwych ulic na zawartość miedzi i cynku. Zależność taka widoczna jest dla ołowiu, a w mniejszym stopniu również dla kadmu, lecz wyłącznie w bliższym sąsiedztwie ulic. Zawartość metali w glebach centralnej części transektu była bowiem znacznie wyższa niż w pobliżu ulic, co sugeruje dodatkowe, inne niż komunikacyjne źródła skażenia.

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ podstawę prawną uchwalenia tej uchwały stanowią: art. 18 ust. 2 pkt. 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Tj. Dz. U. z 1996 r. nr 13, poz. 74 ze zmianami), art. 31, art. 32 i art. 34 ust. 1 oraz art. 37 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 114, poz. 492 ze zmianami)
  2. ↑ część tego tereny chroniona była już wcześniej, również na podstawie uchwał Rady Miejskiej Wrocławia w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze uznania: Uchwała Nr XLV/627/97 z dnia 28 listopada 1997 r., Uchwała Nr XLV/628/97 z dnia 28 listopada 1997 r. i Uchwała Nr XLV/629/97 z dnia 28 listopada 1997 r.
  3. ↑ już w 1997 roku powstały trzy części: A, B, C; tego zespołu, scalone następnie w jeden spójny obszar podlegający ochronie, uchwałą z 1999 roku
  4. ↑ zgodnie z § 7 nie dotyczy to przebudowy i modernizacji układu komunikacyjnego
  5. ↑ droga przebiegająca na koronie tej grobli otrzymała nazwę: ulica Folwarczna
  6. ↑ zgodnie z Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski opracowaną przez Jerzego Kondrackiego i zmodyfikowaną przez Andrzeja Richlinga
  7. ↑ Pradolina Wrocławska (318.52) leży w obrębie Niziny Śląskiej (318.5), stanowiącej jeden z makroregionów Nizin Środkowopolskich (318) Niżu Środkowoeuropejskiego (31)
  8. ↑ wartość wskaźnika określona w źródle jako przybliżona
  9. ↑ zajezdnia tramwajowa nr 6 – Dąbie, przy Ulicy Zygmunta Wróblewskiego 36
  10. ↑ systemy takie w największych wrocławskich zakładach, w tym zakładach położonych na Kowalach i Swojczycach, są systematycznie wprowadzane
  11. ↑ między innymi przez Prof.dr hab. Jerzego Hrynkiewicza-Sudnika (botanik, dendrolog, architekt krajobrazu, profesor Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu Wrocławskiego), który był wiceprzewodniczącym Rady Naukowej Parku Szczytnickiego oraz wiceprzewodniczącym Rady Naukowej Szczytnickiego Zespołu Przyrodniczo Krajobrazowego (Rada Naukowa została zawieszona przez Urząd Miejski)
  12. ↑ obszary zielone wzdłuż ramion i kanałów rzeki Odra
  13. ↑ obszar zalesiony pomiędzy Aleją Ignacego Paderewskiego, terenami Stadionu Olimpijskiego i AWF, oraz Kanałem Powodziowym

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Bogusław Wojtyszyn: Problematyka ochrony środowiska w praktyce planistycznej Wrocławia. [w:] Raport 2002 – Miasto – Gospodarka przestrzenna [on-line]. www.eko.org.pl, 2002. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k 5. Środowisko przyrodnicze Wrocławia. wrosystem.um.wroc.pl, 2003. s. 22. [dostęp 2010-05-19]. (pol.).
  3. ↑ a b c d e UCHWAŁA NR XV/483/99 z dnia 5 czerwca 1998 roku w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze uznania za zespół przyrodniczo-krajobrazowy części Śródmieścia we Wrocławiu w granicach wyznaczonych przez Starą Odrę od zachodu, Kanał Żeglowny od północy i północnego wschodu, od południa- Kanał Opatowicki i rzekę Odrę. uchwaly.um.wroc.pl; Biuletyn Urzędowy RMW z 20 grudnia 1999 r. Nr 11, poz.444, 5 czerwca 1998. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
  4. ↑ a b c Monika Dimos. Porosty Parku Szczytnickiego we Wrocławiu. „Acta Botanica Silesiaca”. 2, s. 173-179, 2005. ISSN 1895-5738. [dostęp 2014-05-16]. 
  5. ↑ a b 3. Cele i zadania o charakterze systemowym. wrosystem.um.wroc.pl. s. 16. [dostęp 2010-05-20]. (pol.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k POWIATOWY PROGRAM ZWIĘKSZENIA LESISTOŚCI MIASTA WROCŁAWIA. [w:] Załącznik do uchwały Nr LII/3183/06 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 8 czerwca 2006 roku [on-line]. wrosystem.um.wroc.pl, 2006-06-08. s. 107. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
  7. ↑ Elżbieta Węgrzyn: Szczytnicki Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy. www.przyroda.wroclaw.pl. [dostęp 2010-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-31)]. (pol.).
  8. ↑ a b c d e f g Adam Guziak: IV. osiedla Zacisze, Zalesie, Sępolno, Bartoszowice, Biskupin, Dąbie i Szczytniki (tzw. Wielka Wyspa). [w:] Raport 2002 – Miasto – Środowisko, Biosfera [on-line]. www.eko.org.pl. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
  9. ↑ UCHWAŁA NR LII/813/98 z dnia 9 grudnia 1999 roku w sprawie przyjęcia Zasad polityki ekologicznej Wrocławia. uchwaly.um.wroc.pl; Biuletyn Urzędowy RMW z 18 czerwca 1998 r. Nr 5, poz.156, 9 grudnia 1999. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
  10. ↑ UCHWAŁA NR XXIX/2220/04 z dnia 18 listopada 2004 roku w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska dla miasta Wrocławia na lata 2004-2015. uchwaly.um.wroc.pl; Biuletyn Urzędowy RMW z 30 listopada 2004 r. Nr 11, poz.1750, 18 listopada 2004. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
  11. ↑ UCHWAŁA NR XLI/1276/09 z dnia 19 listopada 2009 roku w sprawie zmiany uchwały Nr XXIX/2220/04 Rady Miejskiej Wrocławia w sprawie przyjęcia "Programu ochrony środowiska dla miasta Wrocławia na lata 2004-2015". uchwaly.um.wroc.pl; Biuletyn Urzędowy RMW z 18 czerwca 1998 r. Nr 5, poz.156, 19 listopada 2009. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
  12. ↑ UCHWAŁA NR LII/3183/06 z dnia 8 czerwca 2006 roku w sprawie "Powiatowego programu zwiększenia lesistości Miasta Wrocławia". uchwaly.um.wroc.pl; Biuletyn Urzędowy RMW z 27 czerwca 2006 r. Nr 6, poz.187, 8 czerwca 2006. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
  13. ↑ AKTUALIZACJA „PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA WROCŁAWIA NA LATA 2004 -2015”. www.wroclaw.pl. s. 132. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
  14. ↑ 5. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody. wrosystem.um.wroc.pl. s. 16. [dostęp 2010-05-19]. (pol.).
  15. ↑ Interaktywna mapa opracowania ekofizjograficznego. [w:] Opracowanie Ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego [on-line]. eko.wbu.wroc.pl, listopad 2005. [dostęp 2010-05-29]. (pol.).
  16. ↑ a b c Adam Guziak: XII. osiedla Rakowiec, Bierdzany, Opatowice, Księże Małe, Świątniki i Księże Wielkie. [w:] Raport 2002 – Miasto – Środowisko, Biosfera [on-line]. www.eko.org.pl. [dostęp 2010-05-18]. (pol.).
  17. ↑ Mosty. ZDiUM. s. 11. [dostęp 2010-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-18)]. (pol.).
  18. ↑ Zespół autorski: dr inż. kpt. ż.ś. Jacek Trojanowski – kierownik pracy, dr kpt. ż.ś. Krzysztof Woś, dr inż. Anna Galor, dr inż. Bogusz Wiśnicki, mgr inż. Marcin Breitsprecher: Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródlądowej na rzece Odrze w latach 2007-2013. AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE, INSTYTUT INŻYNIERII TRANSPORTU, 2006. s. 56. [dostęp 2010-05-20]. (pol.).
  19. ↑ Trasa turystyczna "Budowle hydrotechniczne Wrocławskiego Węzła Wodnego". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2007. s. 39. [dostęp 2010-05-20]. (pol.).
  20. ↑ Akcja Park Szczytnicki. Stowarzyszenie Akcja Park Szczytnicki. [dostęp 2010-05-20]. (pol.).
  21. ↑ Jerzy Wójcik: Wrocław: Most Wschodni dzieli wyspę. Gazeta Wrocławska, 2009-11-25. [dostęp 2014-05-16]. (pol.).
  22. ↑ Debata mieszkańców o moście Wschodnim na Biskupinie. gazeta.pl, Źródło: Gazeta Wyborcza Wrocław, 2009-11-30. [dostęp 2010-05-20]. (pol.).
  23. ↑ Agata Saraczyńska: Debata o Wielkiej Wyspie: Krzyki, gwizdy i oklaski. gazeta.pl, Źródło: Gazeta Wyborcza Wrocław, 2009-12-01. [dostęp 2010-05-20]. (pol.).
  24. ↑ Opinia Prof.dr hab. Jerzego Hrynkiewicza-Sudnika. Akcja Park Szczytnicki, 2010-04-07. [dostęp 2010-05-20]. (pol.).
  25. ↑ Park Biskupiński. www.rekreacja.wroc.pl. [dostęp 2010-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-06)]. (pol.).
  26. ↑ KĄPIELISKO MORSKIE OKO. Spartan. [dostęp 2010-05-20]. (pol.).
  27. ↑ Cezary Kabała, Tadeusz Chodak: Gleby. [w:] Raport 2002 – Miasto – Środowisko [on-line]. eko.org.pl, 2002. [dostęp 2010-05-20]. (pol.).

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.

Ochrona przyrody we Wrocławiu
Parki krajobrazowe
Pomniki przyrody
Obszary Natura 2000
Użytki ekologiczne
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

Herb Wrocławia

Zieleń we Wrocławiu
Ogólne
Ogrody
Parki
Lasy
Lasy Państwowe
Lasy komunalne
Wzniesienia, kopce
Bulwary
Skwery
Pozostałe

Herb Wrocławia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szczytnicki_Zespół_Przyrodniczo-Krajobrazowy&oldid=72736219”