Ulica Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu – Wikipedia, wolna encyklopedia

ulica Eugeniusza Gepperta
Stare Miasto
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Długość

111 m

Przebieg
pl. Solny
ul. Ofiar Oświęcimskich
ul. Karola Szajnochy
światła ul. Kazimierza Wielkiego
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Eugeniusza Gepperta”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Eugeniusza Gepperta”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „ulica Eugeniusza Gepperta”
51°06′30,908″N 17°01′46,802″E/51,108586 17,029667
Stara giełda
Początek ulicy (po lewej)
Ul. Ofiar Oświęcimskich w kierunku ulicy Eugeniusza Gepperta i placu Solnego
Pl. Solny i początek ul. E. Gepperta
Ul. E. Gepperta 2
Ul. E. Gepperta 4 (bank)
Odcinek końcowy

Ulica Eugeniusza Geppertaulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście[1][2]. Łączy plac Solny z ulicą Kazimierza Wielkiego[1][3][4][5]. Ma 111 m długości[1]. W pierzei wschodniej ulicy położony jest między innymi budynek Starej Giełdy, natomiast w pierzei zachodniej Kamienica Heinricha von Rybischa oraz budynek Schlesische-Boden-Credit-Actien Bank[5][6].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Ulica została wytyczona około 1242 r. podczas tyczenia lokalizacyjnego wrocławskiego Rynku. Jednakże niewielka ilość informacji o tej ulicy z tamtych czasów wskazuje, że nie miała ona ówcześnie nadanej nazwy[5], gdyż powstała wtórnie wraz z zabudową pomocniczego ciągu komunikacyjnego[4], co potwierdza częściowo plan z 1562 r., na którym również występuje jako bezimienna[5]. Droga ta przecięta była ujściową odnogą rzeki Oława, tzw. Czarną Oławą lub Oławą miejską, która stanowiła fosę wewnętrzną biegnącą przed murami miejskimi wewnętrznymi w ramach systemu fortyfikacji miasta[4][5][7][8] i ówcześnie także jedno z ujść Oławy do rzeki Odry[9][10]. Nad tym ramieniem rzeki przerzucono kładkę[4], następnie most Oławski[5], a w XIV wieku most Starościński[4], później Most Urzędowy[11]. Pomiędzy murami a korytem rzeki, w miejscu dzisiejszej ulicy Karola Szajnochy znajdował się targ koński[4][8][12], działający do 1549 r.[12]. Zaś w murach miejskich znajdowała się furta zapewniająca połączenie z placem Solnym i przeprawą przez rzekę[4][8][12]. Wzdłuż koryta rzeki położona była drewniana zabudowa mieszkalna i gospodarcza[13].

W XVI wieku po stronie wschodnie istniała gotycka zabudowa śródmiejska. Została ona wyburzona a na pozyskanym terenie w latach 1526-1531 zbudowano kamienicę wrocławskich patrycjuszy von Rybiszchów (Heinrich Rybisch). Był to zespół trzech połączonych budynków z dwoma dziedzińcami i ogrodem nad fosą wewnętrzną (Czarną Oławą). W XVIII wieku nastąpiła jego przebudowa, a w 1945 r., w czasie II wojny światowej, kompleks został zniszczony. Jego odbudowa miała miejsce w latach 1956-1958 i 1962-1963, a w 1997 roku przeszedł gruntowną restaurację. Współcześnie adres obiektu to ulica Ofiar Oświęcimskich 1[6][14][15].

W 1719 r. powstała najstarsza część, rozbudowywanego w kolejnych latach, kompleksu pałacowego – ówcześnie rezydencji barona Heinricha Gottfrieda von Spätgen, tzw. Pałac Spätgenów. Została ona 1750 wykupiona przez króla Prus Fryderyka II Wielkiego i od tego czasu stanowiła Rezydencję Królów Pruskich, tzw. Pałac Królewski[4][5][16]. Po I wojnie światowej znajdowało się tu od 1926 r. Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności. Po zakończeniu II wojny światowej urządzono tu Muzeum Archeologiczne i Muzeum Etnograficzne, a od 2000 r. Muzeum Miejskie Wrocławia[16].

Przy placu Solnym 16, na posesjach przylegających do ulicy Eugeniusza Gepperta, istniała zabudowa na którą składał się ciąg kamienic w zabudowie pierzejowej. W XVI wieku (przed 1562 r.) z połączenia dwóch takich gotyckich kamienic powstał Pałac Rehdigerów, od 1694 r. cesarski urząd zwierzchni. Budynek zburzono w 1822 r.[17][18][19]. Przylegał do niego także budynek giełdy również wyburzony[20]. W pozyskanym w ten sposób miejscu przeprowadzono nową inwestycję i w 1825 r. oddano do użytku budynek Starej Giełdy[6][17][18][20][19]. Jego wschodnia elewacja współtworzy zachodnią pierzeję ulicy. Projektantem tego budynku był Carl Ferdinand Langhans[6][19][20].

W 1866 r. zasypano Czerną Oławę i złączono ulicę w całość[5][9].

W latach 1889–1891 zbudowano przy ulicy pod numerem 4 eklektyczny budynek neoromantyczny, według projektu Richarda Plüddemanna[5][21], w którym mieścił się Schlesische-Boden-Credit-Actien Bank, a po wojnie bank PKO, obecnie IV oddział Wrocław PKO BP S.A.[21].

Podczas działań wojennych prowadzonych w czasie oblężenia Wrocławia w 1945 r. większość zabudowy uległa zniszczeniu lub znaczącemu uszkodzeniu. Ucierpiał Pałac Królewski, którego część została zniszczona, a także ucierpiała zabudowa przy ulicy[5][16]. W latach 70. XX wieku zbudowano w miejscu wąskich uliczek i dawnego koryta Oławy szeroką arterię, tzw. Trasę W-Z[9][13].

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

  • Schloßstraße (Zamkowa), od 1824 r. do 1983 r.[1][4][22]
  • Eugeniusza Gepperta, od 1983 r.[1][4][22].

Nazwa ulicy – Schloßstraße, Zamkowa – wywodzi się od rezydencji wzniesionej na osi ulicy, z zakupionej w 1750 r. przez Fryderyka II – Pałac Spätgenów, stanowiąca następnie Rezydencję Królów Pruskich, obecnie położony przy ul. Kazimierza Wielkiego 35[4][5]. Nazwa ta została później nadana planowanemu już w latach 60. XX wieku połączeniu drogowemu z placem Wolności – obecna ulica Zamkowa[5][23]. Współczesna nazwa ulicy została nadana uchwałą podjętą przez Radę Narodową ówczesnego Województwa Wrocławskiego nr XV/89/83 z 30.03.1983 r.[1]. Upamiętnia ona Eugeniusza Gepperta, urodzonego dnia 4 września 1890 we Lwowie, zmarłego dnia 13 stycznia 1979 we Wrocławiu, polskiego malarza, przedstawiciela koloryzmu, organizatora Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu[24].

Układ drogowy

[edytuj | edytuj kod]

Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 105001D o długości 111 m[1] klasy dojazdowej[25] położona na działce o powierzchni 1245 m2[1][26]. Ulica biegnie od placu Solnego do ulicy Kazimierza Wielkiego[1][3][27]. Przebiega w całości w strefie ograniczenia prędkości do 30 km/h[28]. Ulica, jako położona w strefie ruchu uspokojonego i ograniczenia prędkości, włączona jest w system dróg rowerowych miasta i łączy się między innymi z drogami rowerowymi ulicy Kazimierza Wielkiego i placu Solnego[29][30].

Ulice powiązane z ulicą Eugeniusza Gepperta:

Zabudowa i zagospodarowanie

[edytuj | edytuj kod]

Teren po zachodniej stronie ulicy jest zagospodarowany i zabudowany podlegającymi ochronie budynkami. Na odcinku od placu Solnego do ulicy Karola Szajnochy jest to zabytkowy budynek Starej Giełdy[6][38][39], na odcinku od ulicy Karola Szajnochy do ulicy Kazimierza Wielkiego jest to kamienica z częścią mieszkalną i częścią usługową wpisana do gminnej ewidencji zabytków[6][40].

Natomiast teren po stronie wschodniej przeznaczony jest w podstawowym zakresie pod usługi centrotwórcze, zabudowę mieszkaniową i zieleń[41]. Wzdłuż samej ulicy zlokalizowana jest zabudowa ciągła pierzejowa, w tym budynek zabytkowy (Kamienica Heinricha von Rybischa)[6][42] oraz budynek wpisany go gminnej ewidencji zabytków (Schlesische-Boden-Credit-Actien Bank)[6][43].

Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 117 a 118 m n.p.m.[44]. Strona zachodnia ulicy leży w obszarze rejonu statystycznego nr 933120, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 8151 osób/km² przy 498 osobach zameldowanych, natomiast strona wschodnia położona jest w obszarze rejonu statystycznego nr 933130, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 7452 osoby/km² przy 592 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.)[45].

Ochrona i zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Obszar, na którym położona jest ulica Eugeniusza Gepperta, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[46][47][48]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[49][50][51]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta[52].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

obiekt, położenie powstanie, nr rej.[a] fotografia
strona zachodnia
Budynek "Starej Giełdy", obecnie biurowiec
plac Solny 16 (ulica Karola Szajnochy 2)[6][38][39][53][54]
1825 r. (projekt Carl Ferdinand Langhans), po 1945 r., początek XXI wieku[6]
(lata 1822-1824[53])
26 z dnia 28.11.1947 r.[53] oraz A/3097/124 z dnia 15.02.1962 r.[6][38][39][53][54]
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z częściowo usługowym parterem
ulica Kazimierza Wielkiego 34[6][40][55]
około 1880 r., około 1975 r.
gez, mpzp[6][40][55]
strona wschodnia
Kamienica (Haus von Ruffer), obecnie siedziba banku
plac Solny 17[6][56]
koniec XIX wieku (na miejscu wcześniejszej), lata 1956-1957 (rekonstrukcja)
gez, mpzp[6][56]
Kamienica Heinricha von Rybischa, obecnie budynek mieszkalny
ulica Ofiar Oświęcimskich 1[6][42][57][58]
lata 1526-1531, XVIII wiek (przebudowy), 1945 r. (zniszczony), lata 1956-1958 i lata 1962-1963 (rekonstrukcja i odbudowy), 1997 r.[6]
XVI (?)[58]
A/5251/126 z dnia 15.02.1962 r.[6][42][57][58]
Schlesische-Boden-Credit-Actien Bank – obecnie bank PKO
ulica Eugeniusza Gepperta 4[6][43][59]
1891 r.
gez, mpzp[6][43][59]
zamknięcie osi widokowej w kierunku południowym
Pałac Spätgenów, następnie Rezydencja Królów Pruskich, obecnie Muzeum Miejskie Wrocławia
ulica Kazimierza Wielkiego 35[6][60][61]
XVII wiek, około 1719 r., lata 1786-1794 (skrzydła wschodnie i zachodnie), odbudowa w latach 1963-1966, 2009 r.[6]
XVIII-XIX wiek[61]
44 z dnia 29.03.1949 r.[61] oraz A/5268/60 z dnia 6.02.1962 r.[6][60][61]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1157 (Gepperta Eugeniusza).
  2. SIP 2019 ↓, Osiedla Wrocławia.
  3. a b c ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 4929-4932 (Solny plac).
  4. a b c d e f g h i j k Harasimowicz 2006 ↓, s. 232 (Gepperta Eugeniusza).
  5. a b c d e f g h i j k l Antkowiak 1970 ↓, s. 293-294 (Zamkowa).
  6. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
  7. Harasimowicz 2006 ↓, s. 206-208 (Fortyfikacje Miejskie).
  8. a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 250-251 (Szajnochy).
  9. a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 129 (Czarna Oława).
  10. Harasimowicz 2006 ↓, s. 209 (Fosa Miejska).
  11. Harasimowicz 2006 ↓, s. 553 (Mosty i kładki w XVI-XVIII w. (mapa)).
  12. a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 855 (Szajnochy Karola).
  13. a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 362 (Kazimierza Wielkiego).
  14. Harasimowicz 2006 ↓, s. 646 (Pałac Rybischów).
  15. Antkowiak 1970 ↓, s. 175-177 (Ofiar Oświęcimskich).
  16. a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 645 (Pałac Królewski).
  17. a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 646 (Pałac Rehdigerów).
  18. a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 936 (Urząd Zwierzchni).
  19. a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 240-243 (Szajnochy).
  20. a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 831 (Stara Giełda).
  21. a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 54 (Bank Kredytowy Ziemski SA, Śląski).
  22. a b Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 128 (Schloßstr.).
  23. ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 6307-6311 (Zamkowa).
  24. Harasimowicz 2006 ↓, s. 231-232 (Geppert Eugeniusz).
  25. Uchwała RMWr 2003 ↓, §12 ust. 10.
  26. SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_24, 29.
  27. SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
  28. SIP 2019 ↓, Komunikacja, utrudnienie.
  29. SIP 2019 ↓, Mapa rowerowa.
  30. Uchwała RMWr 2010 ↓, §25 ust. 2 pkt 2.
  31. ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 3574-3575 (Ofiar Oświęcimskich).
  32. Harasimowicz 2006 ↓, s. 610 (Ofiar Oświęcimskich).
  33. ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5336-5337 (Szajnochy Karola).
  34. ZDiUM sygnalizacja 2016 ↓, poz. 121.
  35. ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1964-1967 (Kazimierza Wielkiego).
  36. wroclaw.pl 2019 ↓.
  37. Uchwała RMWr 2010 ↓, §25 ust. 2 pkt 3.
  38. a b c Uchwała RMWr 2003 ↓, §40 ust. 2 pkt 1 lit. a.
  39. a b c Uchwała RMWr 2003 ↓, §40 ust. 2 pkt 1 lit. b.
  40. a b c Uchwała RMWr 2003 ↓, §41 ust. 2 pkt 1 lit. b.
  41. Uchwała RMWr 2006 ↓, §21.
  42. a b c Uchwała RMWr 2006 ↓, §21 ust. 5 pkt 1 lit. a.
  43. a b c Uchwała RMWr 2006 ↓, §21 ust. 5 pkt 1 lit. b.
  44. SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
  45. SIP 2019 ↓, Demogrfia.
  46. NID 2019 ↓, s. 207.
  47. GEZ 2019 ↓, poz. 68.
  48. Uchwała RMWr 2006 ↓, §8 ust. 1.
  49. NID 2013 ↓.
  50. MP 1994 ↓.
  51. Uchwała RMWr 2006 ↓, §9 ust. 1 pkt 1.
  52. wroclaw.pl 2018 ↓.
  53. a b c d NID 2019 ↓, s. 231.
  54. a b GEZ 2019 ↓, 8130.
  55. a b GEZ 2019 ↓, 3016.
  56. a b GEZ 2019 ↓, 7629.
  57. a b GEZ 2019 ↓, 5520.
  58. a b c NID 2019 ↓, s. 225.
  59. a b GEZ 2019 ↓, 1642.
  60. a b GEZ 2019 ↓, 3018.
  61. a b c d NID 2019 ↓, s. 221.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]