Wyprawa Bolesława Chrobrego na Ruś (1018) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wyprawa kijowska (1018)
	wojny polsko-ruskie
	; Bolesław I Chrobry pod Złotą Bramą w Kijowie. Obraz Jana Matejki
Czas	lipiec – koniec 1018
Miejsce	Ruś Kijowska
Przyczyna	chęć osadzenia Świętopełka na tronie kijowskim, wzmocnienia polskiego budżetu i odwetu za ruskie uderzenie w 1017 roku
Wynik	zwycięstwo militarne Bolesława Chrobrego, osadzenie na tronie Świętopełka I Przeklętego, zdobycie przez Polaków licznych łupów
Strony konfliktu
Księstwo Polskie	Ruś Kijowska
Dowódcy
Bolesław I Chrobry	Jarosław I Mądry
Siły
3-5 tys. Polaków, 300 Sasów z Marchii Wschodniej, 500 Węgrów, stronnicy Świętopełka	kilka tysięcy
Straty
małe	bardzo duże
brak współrzędnych
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wyprawa Bolesława Chrobrego na Ruś (1018) (też: Wyprawa kijowska w 1018 roku) – interwencja zbrojna rozpoczęta latem 1018, zakończona wraz z przybyciem księcia Bolesława I Chrobrego do Polski (tj. w ostatnich miesiącach tego roku). Wyprawa miała na celu przede wszystkim osadzenie na tronie kijowskim zięcia Bolesława, Świętopełka I.

Geneza

Bolesław w sprawie Świętopełka, władającego księstwem turowskim interweniował już w 1013 r. Wówczas, ojciec Świętopełka, Włodzimierz I Wielki, uwięził jego, a także jego żonę i biskupa kołobrzeskiego Reinberna. Powodem tego były zapewne niejasne kontakty tej pary książęcej (i towarzyszącego im, wysłanego na Ruś, biskupa) z Chrobrym.

Po zakończeniu wojny z Henrykiem II Bolesław postanowił odbudować swoje wpływy na Rusi i latem wyruszył na wschód. Ostateczny wynik tej wyprawy nie jest znany. Część badaczy przyjęła, że po sporze z Pieczyngami (wspierającymi księcia polskiego) Chrobry wycofał się, nie uwalniając uwięzionych (Świętopełk wydostał się z więzienia po śmierci Włodzimierza w 1015 r.; pewne jest, że Reinbern zmarł w niewoli, nieznana jest data tego wydarzenia), za to zdobywając prawdopodobnie duże łupy^[2].

Po śmierci Włodzimierza Świętopełk nie zdobył tronu kijowskiego, gdyż został pokonany przez swojego młodszego brata, Jarosława I Mądrego. Świętopełk uciekł na dwór teścia^[d], natomiast Jarosław sprzymierzył się z cesarzem rzymskim i zaczął prowadzić antypolską politykę (m.in. odrzucił propozycję Bolesława dotyczącą oddania księciu polskiemu ręki Przedsławy – siostry Jarosława). W związku z porozumieniami z Niemcami, Rusini uderzyli w 1017 na Brześć, jednak nie odnieśli sukcesu.

Po zakończeniu wojny z Niemcami, Bolesław zdecydował osadzić Świętopełka na tronie w Kijowie. Nie bez znaczenia była też kwestia utrzymania drużyny książęcej, która po latach wojen, nie miała już innego źródła zarobku niż wyprawa na Ruś.

Przebieg

Chrobrego wspomagało w tej wyprawie trzystu rycerzy niemieckich (postanowienia pokoju budziszyńskiego; Thietmar twierdził, że Bolesław podjął ją z inicjatywy Henryka II) pod wodzą grafa Zygfryda, syna Hodona, pół tysiąca węgierskich i tysiąc Pieczyngów atakujących Kijów od południa nad którymi komendę objął Świętopełk. Posiłki niemieckie uzyskał także Bolesław Chrobry w czasie wypraw na Ruś w 1013. Ogółem, siły polskie i sojuszników liczyły ok. kilku tysięcy. Podobne wojska zebrał Jarosław wspierany przez Waregów.

Do koncentracji oddziałów Bolesława doszło prawdopodobnie w połowie lipca^[e]. Po przekroczeniu granicy, jego wojska starły się 22 lipca z oddziałami Jarosława Mądrego pod Wołyniem i odniosły zdecydowane zwycięstwo^[f]. Po bitwie Jarosław spalił jeden z grodów Świętopełka (być może Turów lub Pińsk^[3]), a Bolesław (przez Połonne, Peresopnicę, Dorohobuż, Korzec, Uszesk, Milczesk, Biełgorod^[4]^[g]) 14 sierpnia przybył pod Kijów. Miasto już od pewnego czasu broniło się przed Pieczyngami, a na widok nadchodzącego Bolesława i Świętopełka otworzyło bramy przed księciem i jego teściem^[h].

Wkraczających powitali mieszkańcy Kijowa, arcybiskup kijowski Jonasz i rodzina Jarosława Mądrego.

Skutki

Z Kijowa książę polski rozesłał liczne poselstwa: do cesarza bizantyjskiego Bazylego Bułgarobójcy, cesarza Henryka II, a także do Jarosława Mądrego proponując mu oddanie rodziny w zamian za oddanie córki Chrobrego (żony Świętopełka).

Chrobry odprawił swoje posiłki, a później doszło do jego niejasnych konfliktów ze Świętopełkiem^[i]. Być może powodem tego były jakieś rokowania dyplomatyczne między Bolesławem a Jarosławem^[5]. Bolesław, po zdobyciu licznych łupów oraz ruszył w drogę powrotną^[j] w trakcie której ponownie przyłączył do Polski Grody Czerwieńskie (bez zgody Świętopełka). Trasa powrotu nie jest w gruncie rzeczy znana. Można się tylko domyślać, że wiodła przez Pohorynie, Mikulin i Trembowlę do Polski^[6]. W podobnym czasie miał też zdaniem Galla po raz kolejny rozbić oddziały Jarosława Mądrego^[k].

W 1019 Świętopełk zginął w walce z Jarosławem, który powtórnie objął tron i dokonał na Polakach odwetu w 1031 odzyskując dla Rusi Grody Czerwieńskie.

Zobacz też

konflikty zbrojne w historii Polski

Uwagi

↑ Według A. Pleszczyński, Wojny z cesarstwem i koronacja, (w:) U źródeł Polski, red. M. Derwich, Warszawa - Wrocław 2002, s. 179, Bolesław wrócił do Polski dopiero w 1019.
↑ S. Zakrzewski, Bolesław Chrobry Wielki, Kraków 2006, s. 301 twierdzi, że ponadto Bolesława i Świętopełka mogli wspierać Morawianie i Normanowie.
↑ O stratach w najważniejszej bitwie wyprawy (pod Wołyniem) Thietmar podaje: „Poległa tam bardzo duża liczba spośród uciekających, mała zaś spośród zwycięzców”.
↑ Być może po pobycie u Pieczyngów, ale nie jest to informacja pewna.
↑ Według S. Zakrzewskiego wymarsz z Polski nastąpił już w czerwcu.
↑ Gall Anonim pisze, że w drodze do Kijowa, Chrobry z nikim nie walczył. Przeczą temu jednak słowa m.in. Nestora, a zwłaszcza (współcześnie żyjącego) Thietmara.
↑ S. Zakrzewski ma inne zdanie na temat dalszej trasy wyprawy. Uważa on, że Bolesław ruszył na Kijów przez Łuck, Dorohusk lub Milsk, Zwiahel. Dalej trasa wiodła wzdłuż Słuczy, a potem Teterewa, na końcu przez Biełgorod (co prawda, sam autor napisał, że przez Białogród, jeśli jednak chodzi o ten nad Dniestrem, to sens marszu na południe, jeśli Bolesław chciał dotrzeć do ruskiej stolicy, wydaje się być nikły) do Kijowa.
↑ Według Galla Anonima Bolesław miał uderzyć mieczem (później zwanym Szczerbcem) w Złotą Bramę. Jednak jest to tylko legenda, bowiem Złota Brama w Kijowie powstała dopiero w 1037 r.
↑ Według Nestora, książę kijowski wydał rozkaz zabijania Polaków.
↑ Według Galla po 10 miesiącach pobytu w ruskiej stolicy. Kronikarz podaje, że Bolesław obawiał się o los syna Mieszka, który rządził krajem w zastępstwie ojca. Wydaje się kronikarską przesadą twierdzenie, iż dwudziestoośmioletni Mieszko był niezdolny do sprawowania rządów.
↑ Wspierany przez Pieczyngów i Połowców. Informacja ta wydaje się niezbyt ścisła, gdyż ci pierwsi byli w tym okresie polskimi sojusznikami, zaś ci drudzy pojawili się na Rusi dopiero w drugiej połowie XI wieku. W związku z tym niektóre informacje XII-wiecznego kronikarza wydają się niepewne.

Przypisy

↑ A.F. Grabski, Bolesław Chrobry, Warszawa 1964, s. 261; A.F. Grabski, A. Nadolski, Wojna z Jarosławem Mądrym w 1018 roku, (w:) Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, red. J. Sikorski, Warszawa 1965, s. 65.
↑ A.F. Grabski, Bolesław, s. 255.
↑ A.F. Grabski, Bolesław, s. 263.
↑ S. Zakrzewski, s. 264.
↑ S. Zakrzewski, s. 305.
↑ S. Zakrzewski, s. 306.

Bibliografia

Opracowania

Grabski A.F., Bolesław Chrobry, Warszawa 1964
Grabski A.F., Nadolski A., Wojna z Jarosławem Mądrym w 1018 roku, (w:) Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, red. J. Sikorski, Warszawa 1965
Jakimowicz Robert, Szlak wyprawy kijowskiej Bolesława Chrobrego w świetle archeologii, Rocznik Wołyński, tom III, Równe 1934, s. 10-100
Jasienica P., Polska Piastów, Warszawa 1998
Mała Encyklopedia Wojskowa, red. J. Urbanowicz, t. 2, Warszawa 1970
Pleszczyński A., Wojny z cesarstwem i koronacja, (w:) U źródeł Polski, red. M. Derwich, Warszawa - Wrocław 2002
Zakrzewski S., Bolesław Chrobry Wielki, Kraków 2006

Historyczne

Gall Anonim, Kronika polska, opr. M. Plezia, Wrocław 2003
Nestor, Powieść minionych lat, opr. F. Sielicki, Wrocław 1999
Thietmar z Merseburga, Kronika, opr. M. Z. Jedlicki, Poznań 1953

[1] Według A. Pleszczyński, Wojny z cesarstwem i koronacja, (w:) U źródeł Polski, red. M. Derwich, Warszawa - Wrocław 2002, s. 179, Bolesław wrócił do Polski dopiero w 1019.

[3] S. Zakrzewski, Bolesław Chrobry Wielki, Kraków 2006, s. 301 twierdzi, że ponadto Bolesława i Świętopełka mogli wspierać Morawianie i Normanowie.

[4] O stratach w najważniejszej bitwie wyprawy (pod Wołyniem) Thietmar podaje: „Poległa tam bardzo duża liczba spośród uciekających, mała zaś spośród zwycięzców”.

[6] Być może po pobycie u Pieczyngów, ale nie jest to informacja pewna.

[7] Według S. Zakrzewskiego wymarsz z Polski nastąpił już w czerwcu.

[8] Gall Anonim pisze, że w drodze do Kijowa, Chrobry z nikim nie walczył. Przeczą temu jednak słowa m.in. Nestora, a zwłaszcza (współcześnie żyjącego) Thietmara.

[11] S. Zakrzewski ma inne zdanie na temat dalszej trasy wyprawy. Uważa on, że Bolesław ruszył na Kijów przez Łuck, Dorohusk lub Milsk, Zwiahel. Dalej trasa wiodła wzdłuż Słuczy, a potem Teterewa, na końcu przez Biełgorod (co prawda, sam autor napisał, że przez Białogród, jeśli jednak chodzi o ten nad Dniestrem, to sens marszu na południe, jeśli Bolesław chciał dotrzeć do ruskiej stolicy, wydaje się być nikły) do Kijowa.

[12] Według Galla Anonima Bolesław miał uderzyć mieczem (później zwanym Szczerbcem) w Złotą Bramę. Jednak jest to tylko legenda, bowiem Złota Brama w Kijowie powstała dopiero w 1037 r.

[13] Według Nestora, książę kijowski wydał rozkaz zabijania Polaków.

[15] Według Galla po 10 miesiącach pobytu w ruskiej stolicy. Kronikarz podaje, że Bolesław obawiał się o los syna Mieszka, który rządził krajem w zastępstwie ojca. Wydaje się kronikarską przesadą twierdzenie, iż dwudziestoośmioletni Mieszko był niezdolny do sprawowania rządów.

[17] Wspierany przez Pieczyngów i Połowców. Informacja ta wydaje się niezbyt ścisła, gdyż ci pierwsi byli w tym okresie polskimi sojusznikami, zaś ci drudzy pojawili się na Rusi dopiero w drugiej połowie XI wieku. W związku z tym niektóre informacje XII-wiecznego kronikarza wydają się niepewne.

[2] A.F. Grabski, Bolesław Chrobry, Warszawa 1964, s. 261; A.F. Grabski, A. Nadolski, Wojna z Jarosławem Mądrym w 1018 roku, (w:) Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, red. J. Sikorski, Warszawa 1965, s. 65.

[5] A.F. Grabski, Bolesław, s. 255.

[9] A.F. Grabski, Bolesław, s. 263.

[10] S. Zakrzewski, s. 264.

[14] S. Zakrzewski, s. 305.

[16] S. Zakrzewski, s. 306.

[a]

[1]

[b]

[c]

[2]

[d]

[e]

[f]

[3]

[4]

[g]

[h]

[i]

[5]

[j]

[6]

[k]