Cebelitarık - Vikipedi

Cebelitarık
Gibraltar
Slogan
Montis Insignia Calpe  (Latin)
"Badge of the Rock of Gibraltar"[1]
Cebelitarık haritadaki konumu
Cebelitarık konumu
BaşkentCebelitarık
En büyük şehirWestside
Resmî dil(ler)İngilizce
Konuşulan dillerİngilizce
İspanyolca
Llanito
Etnik gruplar
Cebelitarık Halkı, İspanyol, Llatino, İngiliz
HükûmetBritanya Denizaşırı Toprağı
III. Charles
• Genel Vali
Sir David Steel
• Başbakan
Fabian Picardo
Tarihçe 
4 Ağustos 1704
11 Nisan 1713
Yüzölçümü
• Toplam
6,8 km2 (241.)
• Su (%)
%0
Nüfus
• 2012 tahminî
32.459 [1] (222..)
• Yoğunluk
4.616/km2 (5.)
GSYİH (SAGP)2017 tahminî
• Toplam
£1,94 milyar (197.)
• Kişi başına
£60.300 (n/a.)
İGE (2015)0.861
çok yüksek · 40.
Para birimiCebelitarık poundu £3 (GIP)
Zaman dilimiUTC+1 (OAS)
• Yaz (YSU)
UTC+2 (OAYS)
Tarih formatıgg/aa/yyyy
Trafik akışısağ4
Telefon kodu3506
ISO 3166 kodu[[ISO 3166-2:GI|GI]]
İnternet alan adı.gi5
  1. Cenevizliler, Maltalılar, Portekizliler, İspanyollar halkının kombine edilmiş hali.
  2. Birleşik Krallık'ın Özel Üye Toprakları.
  3. Cebelitarık sterlini £'nin banknotları ve madeni paraları Cebelitarık Hükümeti tarafınca basılmaktadır ve dağıtılmaktadır.
  4. Cebelitarık, Birleşik Krallık'ın, 16 Haziran 1929 tarihinden itibaren tıpkı Birleşik Krallık Hint Bölgesi gibi Denizaşırı Milletler Topluluğu'na üyedir.
  5. 10 Şubat 2007'den itibaren İspanya'nın 9567 kararı ile.
  6. .eu Avrupa Birliği (AB) üyesidir ve Avrupa Birliği (AB) yer imlerini de kullanır.
  7. İngiliz Posta Kodu: GX11 1AA

Cebelitarık, Akdeniz'den Atlantik Okyanusu'na (Cebelitarık Boğazı) geçişin yakınında, İber Yarımadası'nın güney ucunda, Cebelitarık Körfezi'nde bulunan bir Britanya Denizaşırı Bölgesi ve şehirdir.[3][4] 6.8 km²[5] bir alana sahiptir ve kuzeyde İspanya (Campo de Gibraltar) ile sınır komşusudur. Cebelitarık'ın peyzajı, eteklerinde yaklaşık 34.003 kişinin yaşadığı, yoğun nüfuslu bir kasabanın bulunduğu "Cebelitarık Kayası" tarafından domine edilmektedir ve bu nüfusun büyük çoğunluğu Cebelitarıklıdır.[6]

Cebelitarık, 1160 yılında Almohadlar tarafından kalıcı bir gözetleme kulesi olarak kurulmuştur. Geç Orta Çağ'da Nasridler, Kastilyalılar ve Marinidlerin kontrolü altında değişiklik göstermiştir ve yakınlardaki Algeciras'ın yaklaşık 1375 yılında yıkılmasının ardından stratejik önemi artmıştır. 1462 yılında tekrar Kastilya Krallığı'nın bir parçası olmuştur. 1704 yılında, İspanya Veraset Savaşı sırasında, Anglo-Hollanda güçleri Cebelitarık'ı İspanya'dan ele geçirmiş ve 1713'te Utrecht Antlaşması ile Britanya'ya sonsuza dek devredilmiştir. Cebelitarık, özellikle Napolyon Savaşları ve II. Dünya Savaşı sırasında, Akdeniz'e giriş ve çıkışı kontrol ettiği için Kraliyet Donanması için önemli bir üs haline gelmiştir ve dünya deniz ticaretinin yarısı bu boğazdan geçmektedir.[7][8]

Cebelitarık'ın Kuzeybatıdan görünümü

Cebelitarık'ın egemenliği, İngiliz-İspanyol ilişkilerinde bir tartışma konusu olup, İspanya bölge üzerinde hak iddia etmektedir. Cebelitarıklılar, 1967'de İspanyol egemenliği tekliflerini ve 2002'de ortak egemenlik tekliflerini büyük bir çoğunlukla reddetmiştir. Bununla birlikte, Cebelitarık, İspanya ile yakın ekonomik ve kültürel bağlarını sürdürmekte olup, birçok Cebelitarıklı hem İspanyolca hem de Llanito adı verilen yerel bir lehçeyi konuşmaktadır.

Cebelitarık'ın ekonomisi, finansal hizmetler, e-oyun, turizm ve limana dayanmaktadır. Dünyanın en düşük işsizlik oranlarından birine sahip olan Cebelitarık'ta, iş gücünün büyük bir kısmı İspanya'da ikamet edenler veya Cebelitarık yerlisi olmayanlardan oluşmaktadır, özellikle özel sektörde. Brexit'ten bu yana, Cebelitarık Avrupa Birliği'nin bir üyesi değildir ancak Cebelitarık ile İspanya arasında sınır hareketlerini kolaylaştırmak amacıyla Schengen Anlaşması'na katılmak için müzakereler devam etmektedir.

İsim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Adı Arapça'dan türemiştir: جبل طارق, (Romanizasyon: Jabal Ṭāriq, "Tarık Dağı" (adını 8. yüzyıl Mağribi askeri lideri Tarık bin Ziyad'dan almıştır). Arapçadaki adı olmaya devam ediyor. İsmin Arapçanın kısaltılmış hali olduğu da öne sürülmüştür: جبل على الطريق, (Romanizasyon: Jabal Ealaa Altariq, Afrika'dan İberya'ya yolda ilerliyor)

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Cebelitarık tarihi

Tarih Öncesi ve Antik Dönem

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gorham Mağarası'nda yaklaşık 50.000 yıl öncesine ait Neandertal yerleşimlerine dair kanıtlar Cebelitarık'ta keşfedilmiştir.[9] Neandertallerin nihai yok oluşunun ardından, Cebelitarık'ın mağaraları Homo sapiens tarafından kullanılmaya devam etmiştir. Gorham Mağarası'ndaki birikintilerde yaklaşık 40.000 yıl öncesinden 5.000 yıl öncesine kadar uzanan taş aletler, eski ocaklar ve hayvan kemikleri bulunmuştur.[10]

Neolitik döneme ait çok sayıda çömlek parçası, Cebelitarık'ın mağaralarında bulunmuştur. Bu parçaların çoğu, adını Almería kasabasından alan ve Endülüs'ün diğer bölgelerinde de bulunan Almerian kültürüne özgü türlerdir.[11] Bronz Çağı'nda, insanların büyük ölçüde mağaralarda yaşamayı bıraktığı dönemde, burada yaşam olduğuna dair çok az kanıt bulunmaktadır.[12]

Antik çağlarda, Cebelitarık Akdeniz halkları tarafından dini ve sembolik öneme sahip bir yer olarak kabul edilmiştir. Fenikeliler, yaklaşık MÖ 950'den itibaren birkaç yüzyıl boyunca burada bulunmuş, muhtemelen Gorham Mağarası'nı yerel tanrılara adanmış bir tapınak olarak kullanmışlardır. Onları takiben Kartacalılar ve Romalılar da aynı şekilde bu bölgeyi kullanmışlardır. Cebelitarık, muhtemelen Fenike kökenli olan Mons Calpe olarak biliniyordu. Mons Calpe, antik Yunanlılar ve Romalılar tarafından Herakles Sütunları'ndan biri olarak kabul edilmiştir. Ancak, antik dönemden kalma kalıcı yerleşimlere dair bilinen bir arkeolojik kanıt bulunmamaktadır. Onlar, bugün İspanya'nın San Roque kasabası yakınlarında yer alan Campo (hinterland) olarak bilinen bölgenin başında yerleşmişlerdir. Yerli Turdetani halkının erken dönem yerleşim yeri üzerine, yaklaşık MÖ 950'de Fenikeliler tarafından Carteia kasabası kurulmuştur.[13][14][15]

Orta Çağ

[değiştir | kaynağı değiştir]

Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra, Cebelitarık kısa bir süre Vandalların kontrolüne girmiştir. Vandallar, bu bölgeye Afrika'ya geçiş yapmaları için Bonifacius tarafından davet edilmiştir.

Mağribi Kalesi'nin Hürmet Kulesi'nin kuzey cephesinin görünümü

Daha sonra bölge, 414'ten 711'e kadar yaklaşık 300 yıl boyunca Vizigot Krallığı'nın bir parçası olmuştur.

710'daki bir akın sonrasında, Tarık bin Ziyad komutasındaki çoğunluğu Berberi olan bir ordu, 711 Nisan ayında Kuzey Afrika'dan geçerek Cebelitarık civarına (büyük olasılıkla körfeze ya da kayaya değil) inmiştir. Tarık'ın seferi, İber Yarımadası'nın büyük bir kısmının İslam tarafından fethedilmesine yol açmıştır. Mons Calpe, "Tarık'ın Dağı" anlamına gelen Jabal Ṭāriq olarak adlandırılmıştır, bu isim zamanla Cebelitarık'a dönüşmüştür. Cebelitarık'a İslam kaynaklarında ayrıca "Cebelü'l-feth" (Fetih Dağı) de denilmektedir.[14]

1145 yılında Endülüs, Muvahhidler'in hakimiyetine geçmiştir. 1160 yılında, Muvahhid Sultan Abd al-Mu'min, kalıcı bir yerleşim yeri ve bir kale inşa edilmesini emretmiştir. Bu yerleşim Medinat al-Fath (Zafer Şehri) adını almıştır. Şehir, Abd al-Mu'min'in İşbiliye'deki oğlu Yusuf b. Abdülmü'min tarafından, kardeşi Osman'ın da yardımıyla çok sayıda usta ve işçi toplanarak inşa edilmiştir. Şehirde büyük bir cami, saray, resmi binalar, kışla, güzel bahçeler ve su dağıtım şebekesi yer almıştır. Bu kaleye ait olan Mağribi Kalesi'nin Hürmet Kulesi bugün hâlâ ayaktadır.[16]

Cebelitarık'ın havadan görünümü

1274'ten itibaren, kasaba Granada'daki Nasriler (1237 ve 1374'te), Fes'teki Marinidler (1274 ve 1333'te) ve Kastilya kralları (1309'da) tarafından ele geçirilmiş ve tekrar tekrar fethedilmiştir. Nasrilerin Algeciras'ı yaklaşık 1375'te yıkıp terk etmeleri ve 1375'te Marinidler'den Cebelitarık'ı elde etmeleri üzerine, Nasriler, Algeciras'tan daha kötü bir doğal limana sahip olmasına rağmen, daha iyi savunma olanakları sunan Cebelitarık'ı boğazda askeri ve kentsel bir ileri karakol olarak tercih etmişlerdir. Ancak, Cebelitarık bu dönemde hiçbir zaman büyük bir nüfusa ulaşamamıştır.[17]

Modern dönem

[değiştir | kaynağı değiştir]

1462 yılında, Cebelitarık, Emirlikten Granada'nın Juan Alonso de Guzmán tarafından ele geçirildi.[18]

Fetihten sonra, Kastilya Kralı IV. Henry, Cebelitarık'ı ek bir unvan olarak "Cebelitarık Kralı" ilan etti ve burayı Campo Llano de Gibraltar bölgesinin bir parçası olarak belirledi.[19] Altı yıl sonra, Cebelitarık, Medina Sidonia Dükü'ne geri verildi; Dük, 1474'te burayı, Kordoba ve Sevilla'dan gelen 4.350 konverso (Yahudilikten Hristiyanlığa geçenler) grubuna sattı. Bu satış karşılığında, şehir garnizonunu iki yıl boyunca koruyacaklarını belirten bir anlaşma yapıldı; iki yıl sonunda, konversolar şehirden sınır dışı edildi ve memleketlerine döndüler veya İspanya'nın diğer bölgelerine taşındılar.[20] 1501'de, Cebelitarık İspanyol Tahtı'na geri geçti ve Kastilya Kraliçesi I. Isabella, Cebelitarık'a halen kullanılan armayı veren Kraliyet Emirnamesi'ni yayımladı.

İspanyol ve Portekiz seyahatçı el kitabı (1901)

1704'te, İspanyol Veraset Savaşı sırasında, Büyük İttifak'ı temsil eden birleşik bir İngiliz-Hollanda filosu, Cebelitarık'ı Habsburg Arşidüklüğü'nün (Charles of Austria) İspanya Kralı olma kampanyası adına ele geçirdi. Daha sonra, çoğu nüfus şehirden ayrıldı ve birçok kişi yakın bölgelerde yerleşti.[21] İttifak'ın kampanyası başarısız olunca, 1713'te Utrecht Antlaşması yapıldı ve bu antlaşma ile Cebelitarık Britanya'ya devredildi, böylece Britanya'nın savaştan çekilmesi sağlandı. İspanyol krallarının Cebelitarık'ı yeniden elde etme girişimleri başarısız oldu; 1727'deki kuşatma ve Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında (1779-1783) Büyük Kuşatma ile tekrar denediler.

Büyük Kuşatma'nın yıkıcı etkisinin ardından, şehir neredeyse tamamen yeniden inşa edildi. 1784'te Milano'dan 25 yaşında gelen ve taş ustası veya mühendis olduğu düşünülen Giovanni Maria Boschetti, Victualling Yard'ı (1812'de tamamlandı) ve birçok başka binayı inşa etti. Boschetti, eski şehrin tarzını belirlemekle sorumlu olarak kabul edilir; bu tarz, Gibraltar Miras Vakfı'nın genel müdürü Claire Montado tarafından "askeri mühimmat tarzı kemerli kapılar, İtalyan stuko rölyefler, Ceneviz kepenkler, İngiliz Regency demir balkonlar, İspanyol vitray ve Gürcü pencereler" olarak tanımlanmıştır.[22]

Napolyon Savaşları sırasında, Cebelitarık Kraliyet Donanması için kilit bir üs haline geldi ve Trafalgar Savaşı'na (21 Ekim 1805) giden süreçte önemli bir rol oynadı. Halifax, Bermuda ve Malta ile birlikte dört İmparatorluk kalesinden biri olarak belirlenen Cebelitarık, stratejik konumu sayesinde Kırım Savaşı (1854-1856) sırasında da önemli bir üs oldu. 18. yüzyılda, barış zamanı askeri garnizonun sayısı 1.100 ile 5.000 arasında değişiyordu. 19. yüzyılın ilk yarısında, Britanya ve Akdeniz'in dört bir yanından – İtalyan, Portekizli, Malta'lı, Yahudi ve Fransız – insanların şehirde ikamet etmesiyle nüfus önemli bir artış gösterdi ve 1860'ta 17.000'i geçti.[23]

Süveyş Kanalı'nın açılmasıyla stratejik değeri arttı, çünkü Süveyş'in doğusundaki Britanya İmparatorluğu ile Britanya arasındaki deniz yolunda yer alıyordu. 19. yüzyılın ilerleyen yıllarında, kalelerin ve limanın iyileştirilmesi için büyük yatırımlar yapıldı.

Yakın tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Dünya Savaşı sırasında, Cebelitarık'ın sivil nüfusunun çoğu tahliye edilerek, ağırlıklı olarak Londra'ya, ayrıca Fas, Madeira ve Jamaika'daki Cebelitarık Kampı'na gönderildi. Cebelitarık Kayası bir kale olarak güçlendirildi. 18 Temmuz 1940'ta Vichy Fransız hava kuvvetleri, Vichy donanmasının Britanya tarafından bombalanmasına misilleme olarak Cebelitarık'a saldırdı. Deniz üssü ve oradaki gemiler, Malta Adası'nın uzun kuşatması sırasında adanın ikmalinde ve tedarik edilmesinde kilit rol oynadı. Malta'ya uçak takviyeleri göndermek için yapılan sık kısa seferlerin yanı sıra, 1942 Ağustos'unda kritik "Operation Pedestal" konvoyu Cebelitarık'tan yürütüldü. Bu operasyon, yoğun Alman ve İtalyan hava saldırıları karşısında adanın kritik bir dönemde yeniden ikmalini sağladı. İspanyol diktatör Francisco Franco'nun Alman ordusunun İspanyol topraklarına girmesine izin verme konusundaki isteksizliği, "Felix Operasyonu" kod adlı Cebelitarık'ı ele geçirme planını engelledi.

II. Dünya Savaşı sırasında burada gösterilen bir sahnede, BOAC'a ait bir Douglas Dakota uçağı, Cebelitarık Kayası'ndaki projektör bataryaları tarafından aydınlatılmış olarak siluet halinde görülüyor; mürettebat, uçağı Birleşik Krallık'a yapılacak bir gece uçuşu için hazırlıyor.

1950'lerde, Franco İspanya'nın Cebelitarık üzerindeki egemenlik iddiasını yeniledi ve Cebelitarık ile İspanya arasındaki hareketi kısıtladı. Cebelitarıklılar, 1967'deki Cebelitarık egemenlik referandumunda büyük bir çoğunlukla Britanya egemenliği altında kalmayı tercih etti. Bu referandumun sonucunda, 1969'da Cebelitarık Anayasa Kararnamesi kabul edildi. Buna karşılık olarak, İspanya Cebelitarık ile sınırını tamamen kapattı ve tüm iletişim bağlantılarını kesti. İspanya ile sınır, 1982'de kısmen, 1985'te ise tamamen açıldı.[24]

2000'lerin başında, Britanya ve İspanya, Cebelitarık üzerinde ortak egemenliği öngören potansiyel bir anlaşma üzerinde müzakerelerde bulundu. Cebelitarık hükümeti bu plan hakkında bir referandum düzenledi ve halkın %99'u bu teklifi reddetti. 2008'de Britanya hükümeti, Cebelitarıklılar'ın isteklerine saygı göstereceğini taahhüt etti.[25][26] 2006'da yapılan bir referandumla yeni bir Anayasa Kararnamesi onaylandı. 2006'da İspanya, Cebelitarık ve Birleşik Krallık arasında bazı kısıtlamaların sona erdirilmesi ve hava hareketleri, gümrük prosedürleri, telekomünikasyon, emeklilikler ve kültürel değişim gibi belirli alanlardaki anlaşmazlıkların ele alınması amacıyla üçlü müzakereler başladı.[27]

Eski HM Limanı'nın 1895 genişlemesinden kalma binaları

Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği üyeliği hakkında yapılan referandumda, Cebelitarıklılar'ın %96'sı AB'de kalma yönünde oy kullandı.[28] İspanya, yarımada üzerinde ortak İspanyol-Britanya kontrolü çağrılarını yeniledi; bu talepler Cebelitarık Başbakanı tarafından sert bir şekilde reddedildi.[29] Ancak, 18 Ekim 2018'de İspanya, Birleşik Krallık ile Cebelitarık'ın Birleşik Krallık ile birlikte AB'den ayrılması konusunda itirazlarına ilişkin bir anlaşmaya varmış gibi göründü. İspanya Başbakanı Pedro Sánchez, "Cebelitarık artık bir Brexit anlaşmasına varmada sorun teşkil etmeyecek" dedi.

31 Ocak 2020'de Birleşik Krallık Avrupa Birliği'nden ayrıldı ve dolayısıyla Cebelitarık da ayrıldı. Brexit çekilme anlaşmasının geçiş aşamasının koşulları altında, Cebelitarık'ın AB ile ilişkisi 2020 sonuna kadar değişmeden devam etti, ardından AB-İngiltere Ticaret ve İşbirliği Anlaşması ile değiştirildi. 31 Aralık 2020'de Birleşik Krallık ve İspanya, Cebelitarık'ın İspanya ile sert bir sınırdan kaçınmak amacıyla Schengen Bölgesi'ne katılımını müzakere etmek için AB ve Birleşik Krallık arasında bir anlaşma yapılması konusunda prensipte anlaştı. Bu düzenlemeler henüz yürürlüğe girmedi.[30][31][32]

2022'de, Cebelitarık Platin Jübile Sivil Onurları kapsamında şehir statüsü için bir başvuruda bulundu. Bu başvuru reddedildi, ancak araştırmacılar Ulusal Arşivlerde arama yaptıklarında, Cebelitarık'ın 1842'de Kraliçe Victoria tarafından zaten bir şehir olarak tanındığını keşfettiler. Bu statü 29 Ağustos 2022'de yürürlüğe girdi.[33]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşik Krallık'ın Avrupa kıtasındaki tek sömürgesi olan bu yarımada etnik olarak çoğulcu bir yapıya sahiptir. 1753 yılında yapılan nüfus sayımına göre Cebelitarık bölgesinde; 434 Britanyalı, 597 Cenevizli, 575 Yahudi, 185 İspanyol ve 25 Portekizli yaşamaktaydı. Napolyon Savaşları süresince Cebelitarık'ın İngiliz mallarının Avrupa'daki diğer ülkelere geçişi için açık tek liman olmasından dolayı 1814 yılında nüfus 10.184 kişiye çıkmıştır. 1829 yılı polis sayımında nüfus 16.394 olarak belirlenmiştir.[34]

1995 yılında seçmen kütüklerindeki orijinal isimlerine bakıldığında yarımadada yaşayan halkın %27 Britanyalı, %24 İspanyol, %19 İtalyan, %11 Portekizli, %8 Maltalı' dır. Geri kalan kısmı küçük etnik gruplardan oluşmaktadır.[35]

Nüfus Sayım Yılları Cebelitarıklı Diğer Britanyalılar Faslılar Diğer Milletler Toplam
1970 18.873 3.001 2.798* - 24,672
1981 19.825 3.706 2.140 808 26,479
1991 20.022 3.811 1.798 1.072 26,703
2001 22.882 2.627 961 1.025 27,495
2021 - - - - 33,683

(*) Faslılar ve diğer milletler toplamı

2012 yılı verilerine göre Cebalitarık'ın nüfusu 30.001 kişiden oluşmaktadır.[36]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde Cebelitarık, Avrupa'daki durgun ekonomiyle tezat teşkil edecek şekilde yüksek büyüme hızı (2012 yılında %7,8) ve düşük işsizlik oranıyla (2012 yılında %2,5) dikkat çekmektedir. Cebelitarık ekonomisi; genel ticaret, bankacılık, mali hizmetler sağlanması, iletişim, e-kumar, turizm ve denizcilik faaliyetlerine dayanmaktadır.[37]

Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşik Krallık Cebelitarık'ı kendisinin denizaşırı toprağı olarak tanımlamaktadır. İspanya, Cebelitarık'ın Birleşik Krallık'a Veraset Savaşları sonucunda 1713 Utrecht Antlaşması ile bırakılmak zorunda kalındığını, ancak antlaşmada boğaz ve karasularıyla ilgili bir hüküm olmadığını savunmaktadır. Buna karşılık Birleşik Krallık ise İspanya'nın Cebelitarık'ı şehri, kalesi, limanı dahil olmak üzere bir bütün olarak İngiliz yönetimine bıraktığını belirtmektedir. Birleşik Krallık, Cebelitarık üzerindeki egemenlik hakkında ısrar ederek sorunun çözülmesi maksadıyla 1966 yılında Uluslararası Adalet Divanı'na başvurmayı teklif etmiş, ancak İspanya buna karşı çıkmıştır. BM kararları uyarınca Birleşik Krallık Cebelitarık halkının iradesini hangi yönde kullanmak istediğini öğrenmek amacıyla bölgede 1967 yılında referanduma gitmiştir. Referandum sonucunda Cebelitarık halkının İspanya ile yakınlaşmak yerine Birleşik Krallık ile mevcut bağlarının devam etmesini istediği ortaya çıkmış, ancak bu referandum BM tarafından 2353 sayılı kararla geçersiz ilan edilmiştir. Birleşik Krallık ise referandum sonucuna dayanarak 1969 yılında Cebelitarık ile ilgili bir yasa kabul ederek, halkın egemenliğin Birleşik Krallık'tan başka bir devlete devrini reddetme hakkını tanımıştır. 1984 yılında Lizbon Antlaşmasından sonra İspanya 1969'da kapattığı Cebelitarık sınırını kontrollü bir şekilde açmıştır. İspanya yönetimi 2002 yılından bu yana Cebelitarık'a İspanya devletine bağlı olmak şartıyla bölgesel veya toplumsal özerklik tanınması teklifini sunmaktadır. 2002 senesinde Cebelitarık'ta düzenlenen egemenlik referandumunda seçmenler egemenliğin İspanya ve Birleşik Krallık arasında paylaşılması planına karşı çıkmışlardır. Cebelitarık halkı 1960 yılında Birleşik Krallık tarafından kendilerine verilmiş olan kendi kaderini tayin hakkının, BM Şartı tarafından da tüm eski sömürgelere tanınan bir hak olduğunu savunmaktadır. Cebelitarık'ın 2006 yılındaki referandumla kabul ettiği anayasanın Cebelitarık halkına, İngiliz egemenliği altında ve dış ilişkilerinde Birleşik Krallık'a karşı sorumlu olmaya devam etmekle birlikte, kendi kendini yönetme hakkını verdiği” ifadeleri yer almıştır. İspanya ise kendi onayı olmadan Cebelitarık'ın bağımsız olmasının imkânsız olduğunu, Birleşik Krallık'ın İspanya egemenliğindeki bir toprağı işgal ettiğini, Cebelitarık'ın özel durumunda kendi kaderini tayin prensibi yerine toprak bütünlüğü ilkesinin öncül olduğunu belirtmiştir. Cebelitarık BM'nin “özerk olmayan ülke” listesinde yer almaktadır. Cebelitarık yönetimi söz konusu listeden çıkarılıp bağımsızlığını elde etmek üzere defalarca BM'ye başvurmuştur.[35]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Cebelitarık 2006.
    Cebelitarık 2006.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "National Symbols". Gibraltar.gov.gi. 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2013. 
  2. ^ "Gibraltar: National anthem". CIA World Factbook. Central Intelligence Agency. 7 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2011. National anthem: name: "Gibraltar Anthem" . . . note:adopted 1994; serves as a local anthem; because Gibraltar is a territory of the United Kingdom, "God Save the King" remains official (see United Kingdom) 
  3. ^ "Dictionary.com | Meanings & Definitions of English Words". Dictionary.com (İngilizce). 8 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  4. ^ "Gibraltar". thefreedictionary.com. 24 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  5. ^ "Key indicators". Government of Gibraltar (İngilizce). 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  6. ^ 2009 İstatistiklerinin Özeti (PDF). 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2024. 
  7. ^ Elliott, Edward (24 Kasım 2016). "Brexit makes Gibraltar even more important to the UK". British Foreign Policy Group (İngilizce). 24 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  8. ^ "Inside the rock: Gibraltar's strategic and military importance is complemented by financial and gaming leadership". CityAM (İngilizce). 12 Kasım 2015. 23 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  9. ^ "Scientists find Neanderthals' last refuge". NBC News (İngilizce). 13 Eylül 2006. 20 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  10. ^ Finlayson, J. C.; Barton, R. N. E.; Stringer, C. B. (2001). "The Gibraltar Neanderthals and their Extinction". Cebelitarık Neandertalleri ve Onların Yok Oluşu". Les Premiers Hommes Modernes de la Peninsule Iberique. UISPP Komisyonu VIII'in Kolokyum Bildirileri. 
  11. ^ Devenish, David (2003). Gibraltar before the British. London: Unpublished proof copy held by the British Library. OCLC 499242153. s. 49. 
  12. ^ Devenish. s. 55. 
  13. ^ Padró i Parcerisa. s. 128. 
  14. ^ a b Hills, George (1974). Rock of Contention: A history of Gibraltar. s. 119. 
  15. ^ William Godfrey Fothergill Jackson (1990). The Rock of the Gibraltarians: A History of Gibraltar. s. 22. 
  16. ^ Norris, H.T. (1961). "The Early Islamic Settlement in Gibraltar". Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland. 
  17. ^ Gómez de Avellaneda Sabio, Carlos (2018). "Gibraltar, causa de la destrucción de Algeciras en el siglo XIV y la verdadera fecha de esta". Almoraima: revista de estudios campogibraltareños (48): 101-114. ISSN 1133-5319. 11 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  18. ^ "The History of Gibraltar and of Its Political Relation to Events in Europe, From the Commencement of the Moorish Dynasty in Spain to the Last Morocco War". mocavo.com (İngilizce). 11 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  19. ^ Maurice Harvey (1996). Gibraltar. A History. Spellmount Limited. ss. 50-51. 
  20. ^ "Revista de Estudios Campogibraltareños (in Spanish) (3 (Suplemento 'La compra de Gibraltar por los conversos andaluces (1474–1476)')). Instituto de Estudios Gibraltareños: 25" (PDF). 4 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2024. 
  21. ^ Maurice Harvey (1996). Gibraltar. A History. Spellmount Limited. s. 68. 
  22. ^ Harvey, Maurice (1996). Gibraltar: A History ; Includes a Plan and Tour of Gibraltar (İngilizce). Spellmount. ISBN 978-1-873376-57-7. 
  23. ^ MacFarlane, Thomas (1891). Within the Empire; An Essay on Imperial Federation. Ottawa: James Hope & Co., Ottawa, Ontario, Canada. Besides the Imperial fortress of Malta, Gibraltar, Halifax and Bermuda it has to maintain and arm coaling stations and forts at Siena Leone, St. Helena, Simons Bay (at the Cape of Good Hope), Trincomalee, Jamaica and Port Castries (in the island of Santa Lucia). s. 29. 
  24. ^ Melissa R. Jordine (2009). s. 112. 10 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2024. 
  25. ^ "British Broadcasting Corporation". 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2024. 
  26. ^ "Mark Oliver; Sally Bolton; Jon Dennis; Matthew Tempest". 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2004. 
  27. ^   Bu madde The World Factbook kamu malı materyali içermektedir. Materyalin kaynağı "Gibraltar" dokümanıdır. Kaynağa bu web sayfasından ulaşabilirsiniz. 
  28. ^ "EU referendum: Who are the Gibraltar 823?". 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2024. 
  29. ^ "Brexit: Spain calls for joint control of Gibraltar". 26 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2024. 
  30. ^ "Brexit: Gibraltar gets UK-Spain deal to keep open border" (İngilizce). 31 Aralık 2020. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  31. ^ Kassam, Ashifa (2 Ocak 2021). "Spain says it will have last word on Gibraltar border entries". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  32. ^ "Brexit: Gibraltar to join Schengen in last-minute deal – DW – 12/31/2020". dw.com (İngilizce). 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  33. ^ "Gibraltar is officially a city - 180 years late". 29 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2024. 
  34. ^ "cebelitarık Hükümeti bilgilendirme Servisi Resmi Adresi". 14 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2015. 
  35. ^ a b "TÜRKSAM, Cebelitarık Sorunu Hakkında Uzman Değerlendirmesi". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2015. 
  36. ^ "Cebelitarık Hükümeti Resmi İnternet Sitesi" (PDF). 18 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ocak 2015. 
  37. ^ "İspanya-İngiltere Arasında Cebelitarık Anlaşmazlığı, BİLGESAM, Aslıhan P. Turan". 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Cebelitarık&oldid=33699660" sayfasından alınmıştır