Edmund Allenby – Wikipedia, wolna encyklopedia

Edmund Allenby

Edmund Henry Hynman Allenby

Bloody Bull

marszałek polny
Data i miejsce urodzenia	23 kwietnia 1861 Brackenhurst Hall, Wielka Brytania
Data i miejsce śmierci	14 maja 1936 Londyn, Wielka Brytania
Przebieg służby
Lata służby	1880–1925
Siły zbrojne	British Army
Stanowiska	wojskowy administrator Palestyny (1917–1918), wysoki komisarz Egiptu (1919–1925)
Główne wojny i bitwy	II wojna burska I wojna światowa
Późniejsza praca	rektor Uniwersytetu Edynburskiego (1935–1936)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Edmund Henry Hynman Allenby, ps. „Bloody Bull” (ur. 23 kwietnia 1861 w Brackenhurst Hall, zm. 14 maja 1936 w Londynie) – brytyjski marszałek polny, znany zwłaszcza z dowodzenia podczas I wojny światowej, podczas której prowadził Egipski Korpus Ekspedycyjny w kampanii na półwyspie Synaj i w Palestynie.

Allenby był jednym z najwybitniejszych dowódców British Army. Wykorzystał on doświadczenie zdobyte w II wojnie burskiej do prowadzenia śmiałej kampanii na Bliskim Wschodzie w latach 1917–1918. Połączył on działania piechoty, kawalerii i lotnictwa. Przez wielu jest uznawany za prekursora taktyki Blitzkriegu.

Edmund Allenby urodził się w zamożnej rodzinie chłopskiej w Brackenhurst Hall, w hrabstwie Nottinghamshire w Anglii^[1]. Miał pięcioro rodzeństwa.

Ukończył Haileybury and Imperial Service College w Hertford Heath. Próbował podjąć pracę w brytyjskiej służbie publicznej w Indiach, jednak dwukrotnie nie zaliczył egzaminu wstępnego.

W 1880 zdał egzamin i został przyjęty do Royal Military College w Sandhurst. Tam wszczepiono mu silne poczucie obowiązku, które zachował do końca życia. Po dziesięciu miesiącach szkolenia wojskowego, został w 1881 przydzielony do 6 Regimentu Dragonów (Inniskilling). W 1882 dołączył do swojego regimentu w brytyjskiej Kolonii Przylądkowej w Afryce Południowej. W latach 1884–1885 pełnił służbę patrolową w brytyjskim protektoracie Beczuana, a następnie w 1888 w Królestwie Zulu. Rok później, jako kapitan, został mianowany adiutantem regimentu. Był odpowiedzialny za dyscyplinę i porządek żołnierzy, i szybko zyskał reputację surowego oficera. W 1890 razem ze swoją jednostką powrócił do Anglii, gdzie jego regiment skierowano do miasta Brighton, ograniczając służbę do zadań szkoleniowych. W 1893 służba Allenby’ego jako adiutanta dobiegła końca.

W 1894 Allenby podjął nieudaną próbę zdania egzaminu wstępnego do szkoły oficerów sztabowych Staff College w Camberley. Nie zraził się niepowodzeniem i w kolejnym roku ponownie podszedł do egzaminu, dostając się na uczelnię jako jedyny kawalerzysta na roku. Był pierwszym oficerem z 6 Regimentu Dragonów, który dostał się do Staff College. Konkurował on z Douglasem Haigiem z 7 Regimentu Huzarów Królewskich, który dostał się na uczelnię, nie biorąc udziału w egzaminie wstępnym. Ich rywalizacja wynikała z różnicy charakterów i trwała aż do I wojny światowej. Allenby poza szkoleniem wojskowym rozwijał także zainteresowania poezją, ornitologią, geografią i botaniką. Otrzymał on następującą ocenę:

„Ten oficer ma wystarczająco dużo dobrych umiejętności i praktycznego zdrowego rozsądku, aby zrealizować każde postawione przed nim zadanie. Tak długo jak przedmiot lub sytuacja znajduje się przed nim, stara się szybko i dokładnie ją zanalizować. W sprawach, w których nie jest biegły, stara się nie wgłębiać w szczegóły. Jest energiczny, ma umiejętność podejmowania właściwych i szybkich decyzji, jest myślicielem i pisarzem. Jest dobrym i aktywnym żołnierzem, wywiera wpływ na innych i dobrze z nimi współpracuje.”^[2]

Przed opuszczeniem uczelni w 1897 został awansowany na majora. Ożenił się także z Mabel Chapman, córką właściciela ziemskiego Wiltshire. W 1898 dołączył do 3 Brygady Kawalerii i służył jako major-brygady w Irlandii.

Gdy w 1899 w południowej Afryce wybuchła II wojna burska, Allenby został z powrotem przeniesiony do 6 Regimentu Dragonów w Queenstown. Po szybkiej organizacji regiment wysłano w rejon walk. 11 grudnia 1899 wylądował w Kapsztadzie. Allenby został zastępcą dowódcy regimentu i dołączył do Dywizji Kawalerii generała Johna Frencha. Broniąc północnej granicy Kolonii Przylądkowej, dywizja Frencha stosowała mobilną taktykę kawalerii i szybkimi rajdami stwarzała zagrożenie tyłom i flankom sił Burów. Allenby zyskał w tym czasie reputację odważnego dowódcy, a następnie otrzymał dowództwo szwadronu kawalerii. W dniu 14 stycznia 1900, podczas starcia pod Colesberg dowodził dwoma szwadronami kawalerii, dwoma kompaniami piechoty i jednostką artylerii. Allenby uniknął odcięcia swoich oddziałów przez przeważające siły przeciwnika, i zdołał wycofać się, zdobywając kilku jeńców. W lutym 1900 Dywizja Kawalerii wzięła udział w bitwie pod Paardeberg, doprowadzając do zniesienia blokady miasta Kimberley. W marcu, regiment Allenby’ego uczestniczył w ofensywie na Bloemfontein, zajmując kolejne miasta i wypierając siły Burów. Pod koniec miesiąca dowódca regimentu został odwołany do domu, i Allenby objął tymczasowe dowództwo. Jego regiment pełnił w tym czasie głównie zadania eskortowania konwojów. W czerwcu uczestniczył w natarciu na stolicę Transwalu, Pretorię. Następnie przez ponad trzy tygodnie prowadził działania w rejonie miasta Middelburg, a potem przeniósł się do wschodniej części Transwalu, prowadząc nieustanne walki z Burami. W styczniu 1901 Dywizja Kawalerii została podzielona na kilka kolumn, a Allenby otrzymał dowództwo nad jedną z nich. Pod jego rozkazami znajdowały się dwa regimenty kawalerii, bateria artylerii konnej i batalion piechoty. Przez kolejnych osiemnaście miesięcy brytyjskie wojska były zaangażowane w walki typu partyzanckiego. Małe komanda Burów napadały na konwoje zaopatrzeniowe i Allenby musiał wykazać się dużą odwagą oraz energicznością w pościgach za nimi. Pod koniec 1901 Allenby rozchorował się i spędził 10-dniowy urlop w Durbanie. Po wyleczeniu powrócił do służby. Dwa lata nieustannych walk, bez odpoczynku i stałego miejsca zakwaterowania, sprawiły, że zaczął on odczuwać pierwsze oznaki stresu i przemęczenia. W maju 1902 do południowej Afryki przyjechała jego żona, która dołączyła do niego w Transwalu. 31 maja 1902 podpisano pokój w Vereeniging. Allenby zyskał podczas tej wojny duże uznanie swojego dowódcy, Horatio Kitchenera. Otrzymał wówczas awans na pułkownika^[3].

W 1902 Allenby powrócił do Anglii, obejmując dowództwo nad 5 Regimentem Królewskich Lansjerów. W 1905 otrzymał awans na brygadiera. Przeniósł się do Colchester i objął dowództwo 4 Brygady Kawalerii. W 1909 awansował na major-generała. Ze względu na duże doświadczenie w dowodzeniu kawalerią został w 1910 mianowany głównym inspektorem kawalerii, z siedzibą w Horse Guards w Londynie. Był to trudny okres dla brytyjskiej kawalerii, ponieważ doświadczenia wojen burskich i wojny rosyjsko-japońskiej zmusiły do zastanowienia się nad rolą jazdy w nowoczesnej wojnie. Zdania na ten temat były podzielone. Jedna część ekspertów opowiadała się za tradycyjnym wykorzystaniem kawalerii do szybkich mobilnych manewrów i ataków z użyciem szabli i lanc. Natomiast druga część ekspertów twierdziła, że przyszłość kawalerii leży w pełnieniu funkcji mobilnej piechoty. Allenby zdecydował się zająć w tych dyskusjach pośrednią pozycję, podkreślając potrzebę szkolenia kawalerzystów w taktyce piechoty, która w razie potrzeby może przeprowadzać szybkie kawaleryjskie natarcia. Dostrzegał przy tym konieczność wprowadzenia na uzbrojenie kawalerii karabinów maszynowych. Podkreślał także znaczenie jazdy w działaniach rekonesansowych, i osłony wycofywania się jednostek piechoty.

Pełnienie przez niego funkcji głównego inspektora przyczyniło się do utraty popularności wśród podległych oficerów i żołnierzy. Przeprowadzał on niespodziewane inspekcje w sposób niezwykle energiczny i pedantyczny. Zyskał wówczas przydomek „Byk” (ang. The Bull)^[4].

Wraz z wybuchem I wojny światowej Brytyjski Korpus Ekspedycyjny został wysłany do Francji i wziął udział w walkach na froncie zachodnim. Korpus Ekspedycyjny składał się początkowo z trzech dywizji piechoty i dywizji kawalerii. Swoją pierwszą bitwę Brytyjski Korpus Ekspedycyjny stoczył 23 sierpnia 1914. Podczas bitwy pod Mons Allenby dowodził dywizją kawalerii osłaniającą odwrót piechoty.

Gdy w październiku 1914 przeprowadzono reorganizację Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego, wydzielono z niego Korpus Kawalerii. Dowództwo nad nim powierzono generałowi Allenby’emu. Korpus składał się z trzech dywizji kawalerii (1., 2. i 3.). Każda z dywizji dzieliła się na brygady, a następnie na regimenty. W odróżnienia od francuskiej i niemieckiej kawalerii, brytyjska była uzbrojona w karabiny. Każda dywizja posiadała baterię artylerii dalekiego zasięgu, na każde dwie brygady przypadała bateria 24 13-funtowych dział, a każdy regiment posiadał dwa karabiny maszynowe. W ten sposób, brytyjska dywizja kawalerii, gdy zsiadła z koni, była odpowiednikiem dwóch osłabionych brygad piechoty. Dzięki temu brytyjscy kawalerzyści znajdowali się w lepszej sytuacji niż ich koledzy z innych armii. Była to zdecydowana zasługa Allenby’ego^[5].

28 kwietnia 1915 Allenby objął dowództwo nad V Korpusem (cztery dywizje piechoty i Korpus Kawalerii). Jego siły wzięły udział w II bitwie pod Ypres (22 kwietnia – 25 maja 1915). W dniu 23 października 1915 Allenby objął dowództwo nad 3 Armią. Uczestniczył w bitwie nad Sommą (1 lipca – 18 listopada 1916). Podczas bitwy pod Arras (9 kwietnia – 16 maja 1917) Allenby nie wykorzystał wyłomu w niemieckich liniach obronnych i 9 czerwca został zastąpiony przez generała Juliana Byng. Jednak rzeczywistym powodem jego odsunięcia był spór nad taktyką wojenną prowadzony z marszałkiem Douglasem Haig. W rezultacie Allenby został przeniesiony do Egiptu. Wkrótce po przybyciu do Kairu, dowiedział się o śmierci swojego syna Michaela, który zginął podczas artyleryjskiego ostrzału na froncie zachodnim^[3].

 Zobacz też: Kampania synajska i palestyńska.

27 czerwca 1917 Allenby objął dowództwo nad Egipskim Korpusem Ekspedycyjnym, zastępując sir Archibalda Murraya. Prowadząc działania wojenne przeciwko Imperium Osmańskiemu na terenie półwyspu Synaj i w Palestyny, Allenby wydał jasny rozkaz: Jerozolima musi być zdobyta przed Świętami Bożego Narodzenia. Przeprowadził osobistą kontrolę podległych mu oddziałów, bardzo często odwiedzając przednie wojska liniowe, czym zyskał szacunek żołnierzy. Jednak ze względu na swoją surowość i pedantyczność nie był lubiany (radiotelegrafiści wysyłali do siebie znaki „B.L.”, co było skrótem od angielskiego Bull loose, czyli „byk na wolności” i oznaczało, że Allenby wyruszył w kolejną niezapowiedzianą inspekcję). Po ocenie stanu własnych sił, wystąpił o wzmocnienie trzema dodatkowymi dywizjami piechoty, lotnictwem i artylerią. Jego prośba została spełniona i do Egiptu przysłano siły ANZAC z Indii i południowej Afryki. Równolegle z reorganizacją Egipskiego Korpusu Ekspedycyjnego, Allenby usilnie starał się utrzymać dobre stosunki z Arabami. Poparł wysiłki Thomasa Lawrence’a i wyraził zgodę na przekazywanie 200 tys. funtów miesięcznie Arabom w zamian za ich udział w wojnie przeciwko Turkom^[6].

W październiku 1917 rozpoczęła się brytyjska kampania w Palestynie. Kluczowym punktem pierwszego etapu wojny była bitwa o Beer Szewę. Jej kulminacyjnym momentem była ostatnia udana szarża kawalerii podczas nowoczesnej wojny, które przeprowadziły 4 i 12 Regiment Lekkiej Jazdy. Podczas walk o Gazę na przełomie października i listopada, Allenby przeniósł swoją główną kwaterę z Kairu do Rafah, aby w ten sposób być bliżej prowadzonych walk. 9 grudnia 1917 została zdobyta Jerozolima. Zwycięski generał Allenby okazał szacunek dla Świętego Miasta, i pomimo faktu, że był wieloletnim dowódcą kawalerii, zsiadł z konia i pieszo wszedł przez Bramę Jafy do miasta^[7]. W połowie lutego 1918 brytyjskie oddziały zajęły miasto Jerycho i przejęły kontrolę nad rejonem Morza Martwego, podejmując w marcu próbę ataku na Amman. Tymczasem na froncie zachodnim w Europie rozpoczęła się ostatnia ofensywa niemiecka. Brytyjski rząd został przez nią zmuszony do rezygnacji z szybkiego pokonania Imperium osmańskiego i nakazał wysłanie posiłków z Bliskiego Wschodu. W sumie siły Allenby’ego zostały uszczuplone o około 60 tys. żołnierzy, co wstrzymało jego dalszą ofensywę. Nowe oddziały przybyłe do Palestyny głównie z Australii, Nowej Zelandii, Indii i południowej Afryki, umożliwiły podjęcie w kwietniu nowych działań ofensywnych. Główna ofensywa rozpoczęła się w sierpniu, a przełamanie tureckich linii obronnych nastąpiło po bitwie pod Megiddo (19-21 września 1918). W następnych dniach brytyjskie wojska prowadziły natarcie w imponującym tempie, 20 mil dziennie. 1 października zajęto Damaszek, 16 października Hims, a 25 października Aleppo. W dniu 30 października 1918 Imperium osmańskie skapitulowało.

Po zakończeniu wojny, generał Allenby objął w grudniu 1918 dowództwo nad południowym obszarem Administracji Zajętych Terytoriów Wrogich (ang. Occupied Enemy Territory Administration – OETA). Południowy obszar obejmował sandżaki Jerozolimy, Nablusu i Akki. Tym samym, generał Allenby objął obowiązki pierwszego wojskowego administratora Brytyjskiej Administracji w Palestynie, które pełnił do czerwca 1918.

W 1919 otrzymał awans na marszałka polnego (Field Marshal), a 7 października 1919 został 1 Wicehrabią Allenby, Megiddo i Felixstowe w hrabstwie Suffolk. W latach 1919–1925 pełnił obowiązki wysokiego komisarza Egiptu, aktywnie wspierając uzyskanie niepodległości przez Królestwo Egiptu (28 lutego 1922). W okresie tym Allenby wielokrotnie odwiedzał Wielką Brytanię, podejmując liczne obowiązki wojskowe i publiczne. Podczas tych wizyt został kilkakrotnie odznaczony wysokimi odznaczeniami państwowymi. W 1925 zakończył służbę wojskową^[8].

W latach 1935–1936 pełnił obowiązki rektora na Uniwersytecie Edynburskim.

Zmarł nagle w dniu 14 maja 1936 w Londynie. Przyczyną zgonu było pęknięcie tętniaka mózgu. Został pochowany w Opactwie Westminsterskim.