Kościół św. Katarzyny w Gdańsku – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kościół św. Katarzyny w Gdańsku

nr rej. 291 z dnia 24.02.1967 r.[1]
kościół rektorski
Elewacja południowa
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miejscowość	Gdańsk
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Brygidy w Gdańsku
Matrona Loci	od
Wezwanie	św. Katarzyny z Aleksandrii
Wspomnienie liturgiczne	25 listopada
Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	Matka Boża Bołszowiecka – obraz koronowany koronami papieskimi. Matka Boża Trembowelska – obraz cudami słynący. św. Juda Tadeusz – obraz cudami słynący przywieziony ze Lwowa.
Historia Data zakończenia budowy 1227–1239 Data zniszczenia • przez 1905; 1945; 2006 1905 – Pożar wieży kościoła wywołany uderzeniem pioruna; 1945 – działania wojenne; 2006 – Pożar dachu kościoła.
Dane świątyni Styl gotyk ceglany Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 1 Ołtarz • liczba ołtarzy 2 Liczba naw 3 Dzwonnica • nazwa dzwonu zwarty carillon
Położenie na mapie Gdańska Kościół św. Katarzyny w Gdańsku
Położenie na mapie Polski Kościół św. Katarzyny w Gdańsku
Położenie na mapie województwa pomorskiego Kościół św. Katarzyny w Gdańsku
54°21′15,00″N 18°39′06,07″E/54,354167 18,651686
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół św. Katarzyny – najstarszy kościół parafialny na Starym Mieście w Gdańsku. Powstał w latach 1227–1239, fundatorami byli książęta Pomorza Gdańskiego, rozbudowany został po 1379. W latach 1555–1945 należał do protestantów. Jego patronką jest św. Katarzyna Aleksandryjska z Egiptu.

Mierząca 76 m wieża kościoła jest zwieńczona barokowym hełmem autorstwa Jacoba van den Blocka z 1634^[2]. W świątyni znajdują się obrazy Antona Möllera i Izaaka van den Blocka, jak również barokowe epitafia i płyta nagrobna astronoma Jana Heweliusza z 1659 roku.

Szczególnym zabytkiem jest znajdujący się tam obraz Matki Boskiej Bołszowieckiej przeniesiony po II wojnie światowej z Sanktuarium w Bołszowcach w dawnym województwie stanisławowskim.

W 1298 roku Władysław Łokietek sprawował w kościele sądy.

3 lipca 1905 roku wieża kościoła spłonęła od uderzenia pioruna^[3].

Podczas walk o Gdańsk w 1945 r. pożar zniszczył dachy, hełm na wieży i część sklepień. W 1953 roku podczas sztormu runął szczyt wschodni nawy południowej prezbiterium. Wkrótce rozpoczęto trwającą kilkadziesiąt lat odbudowę. Do 1958 roku odtworzono część korpusu, szczyty nad prezbiterium i w kaplicach południowych. W 1967 r. ukończono nawę kościoła. Sklepienia naw bocznych zrekonstruowano w latach 1971–1973. W latach 1974–1979 przeprowadzono rekonstrukcję hełmu wieżowego. Pozostałą część sklepień zrekonstruowano w latach 1980–1982.

W wieży kościelnej mieści się Muzeum Zegarów Wieżowych, oddział Muzeum Historycznego Miasta Gdańska.

22 maja 2006 roku doszło do kolejnego dużego pożaru kościoła, w wyniku którego zawalił się dach, który oparł się na stropie kościoła, dzięki czemu nie zajęło się wnętrze świątyni. Zagrożoną zawaleniem wieżę kościoła uratowano. Uratowano większość zabytkowych przedmiotów – strażacy i policjanci wynieśli je z zalanego wodą kościoła do ratusza i Muzeum Narodowego. Ocalał też (aczkolwiek uszkodzony) carillon. Po pożarze dach kościoła został odbudowany, a wypalone drewno hełmu – wymienione^[4].

Przeorem kościoła był do 2006 roku o. Łukasz Semik, następnie do 2012 roku o. Tadeusz Popiela. Później funkcję tę pełnił o. Bogdan Meger, a od 4 stycznia 2020 r. funkcję tę pełni o. Jarosław Pyzia.

W 2011 roku na wieży zamontowano jedyny na świecie zegar pulsarowy.

Pierwszy carillon zamontowano w 1575 roku, a zdjęto w 1634 roku w trakcie wymiany zegara i dachu wieży.

Drugi carillon wykonał Nicolaus Derck z Horn w Holandii, klawiaturę do gry zbudował organmistrz Andreas Hildebrand. Liczący 35 dzwonów w skali od c1 do c4 instrument zamontowano w 1738 roku. W 1741 roku gdański zegarmistrz Daniel Böttcher dodał mechanizm do gry automatycznej. Przetrwał do pożaru w 1905 roku.

Trzeci carillon składający się z 37 dzwonów w skali od c1 do c4 działał w latach 1910–1942. Wyprodukowany został w ludwisarni Schillingów w Apoldzie. Carillon został wywieziony przez Niemców celem przetopienia. Ostatecznie jednak 28 gdańskich dzwonów przetrwało wojnę i zostało zamontowanych w Kościele Mariackim w Lubece^[5].

Obecny instrument wykonany przez Królewską Ludwisarnię Royal Eijsbouts z Asten w Holandii składa się z 50 dzwonów o łącznej wadze 17 115 kg. W 1989 roku na wieży zawisło 37 dzwonów o łącznej wadze 13,9 tony, a w roku 1998 carillon poszerzony został o kolejne 12 dzwonów (czwartą oktawę od cis4 do c5). 49 dzwonów ważyło w sumie 14 270 kg. Dodano jednocześnie klawiaturę do gry ręcznej, dzięki czemu stał się największym koncertowym carillonem w Europie Środkowej. Zintegrowane do carillonu są napędzane ręcznie dzwony o tonach c', es', f', as', b', które ważą ok. 450, 600, 1000, 1500 i 2500 kg. W czerwcu 2013 roku zainstalowano pięćdziesiąty dzwon Katarzyna o tonie b0, ważący 2845 kilogramów, ostatni i największy z pięćdziesięciu dzwonów carillonu^[6][7].

• lista najwyższych kościołów w Polsce

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 22 maja 2006 pożar kościoła

• Obszerny artykuł o kościele św. Katarzyny w Gdańsku
• Muzeum Zegarów
• Polskie Stowarzyszenie Carrilonowe – Kościół Św. Katarzyny
• Archiwalne widoki w bibliotece Polona