Komenda Rejonu Uzupełnień Suwałki – Wikipedia, wolna encyklopedia

Komenda Rejonu Uzupełnień Suwałki (KRU Suwałki) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu rejonie^[1].

24 czerwca 1919 roku minister spraw wojskowych ustanowił Powiatową Komendę Uzupełnień Suwałki z tymczasową siedzibą w Grodnie, obejmującą powiaty: suwalski, sejneński i augustowski. PKU Suwałki podlegała Dowództwu Okręgu Generalnego „Warszawa”^[2].

W czerwcu 1921 roku PKU 41 pp była nadal podporządkowana DOGen. „Warszawa” i obejmowała swoją właściwością powiaty: augustowski, sejneński i suwalski^[3].

Z dniem 15 listopada 1921 roku, po wprowadzeniu podziału kraju na dziesięć okręgów korpusów i wprowadzeniu pokojowej organizacji służby poborowej, dotychczasowa PKU 41 pp została przemianowana na Powiatową Komendę Uzupełnień Suwałki i podporządkowana Dowództwu Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie. Okręg poborowy obejmował powiaty: suwalski i sejneński, natomiast powiatem augustowskim administrowała nowo powstała PKU Augustów w Sokółce. W każdym powiecie rezydował oficer ewidencyjny. W 1923 roku stanowiska te w obu powiatach nie zostały obsadzone^[4][5][6].

Z dniem 1 czerwca 1922 roku została zlikwidowana gospoda inwalidzka przy PKU Suwałki. W tym czasie komenda w dalszym ciągu pozostawała na obszarze podporządkowanym Dowództwu 2 Armii^[7].

18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej^[8], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu^[9]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru^[10][11]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu^[12].

Z dniem 1 stycznia 1925 roku powiat sejneński z siedzibą władz w Sejnach został zniesiony, a wchodzące w jego skład gminy włączone do powiatu suwalskiego^[13]. Od tego czasu PKU Suwałki administrowała jedynie powiatem suwalskim^[14].

Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej^[10]. W skład PKU Suwałki wchodziły dwa referaty: I) referat administracji rezerw i II) referat poborowy^[10]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych^[15][16][17].

12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty^[18].

Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Suwałki normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.^[19]

Z dniem 1 października 1927 roku została zlikwidowana PKU Augustów w Sokółce, a podporządkowany jej powiat augustowski włączony do okręgu poborowego PKU Suwałki^[20].

W marcu 1930 roku PKU Suwałki nadal podlegała DOK III w Grodnie i obejmowała swoją właściwością powiaty: suwalski i augustowski^[21]. W grudniu tego roku PKU posiadała skład osobowy typ III.

11 listopada 1931 roku ogłoszono nadanie Krzyża Niepodległości st. sierż. Wacławowi Krynickiemu^[a] z PKU Suwałki^[24][25].

Od 1935 roku PKU Suwałki mieściła się w gmachu Sądu Okręgowego (obecnie Archiwum Państwowe w Suwałkach) przy ul. Tadeusza Kościuszki 69^[26].

1 lipca 1938 roku weszła w życie nowa organizacja służby uzupełnień, zgodnie z którą dotychczasowa PKU Suwałki została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Suwałki przy czym nazwa ta zaczęła obowiązywać 1 września 1938 roku^[27], z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym^[28]. Obok wspomnianej ustawy i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Suwałki normowały przepisy służbowe MSWojsk. D.D.O. L. 500/Org. Tjn. Organizacja służby uzupełnień na stopie pokojowej z 13 czerwca 1938 roku. Zgodnie z tymi przepisami komenda rejonu uzupełnień była organem wykonawczym służby uzupełnień^[26].

Komendant rejonu uzupełnień w sprawach dotyczących uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw podlegał dowódcy Okręgu Korpusu Nr III, który był okręgowym organem kierowniczym służby uzupełnień. Rejon uzupełnień nie uległ zmianie i nadal obejmował powiaty: suwalski i augustowski^[1].

KRU Suwałki była jednostką mobilizującą. Pod względem mobilizacji materiałowej była przydzielona do 41 pp w Suwałkach. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” komendant Rejonu Uzupełnień był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji kompanii wartowniczej nr 4/31. Wymieniony pododdział miał być zmobilizowany w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem niebieskim^[29][b].

Po ogłoszeniu mobilizacji KRU Suwałki funkcjonowała na podstawie etatu pokojowego. Pod względem ewidencji i uzupełnień miała być przydzielona do Ośrodka Zapasowego 29 DP^[31]. KRU Suwałki była jednostką podległą dowódcy Okręgu Korpusu Nr III, a zaopatrywaną przez dowódcę SGO „Narew”^[32].

Poniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień i komendanta rejonu uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU i KRU Suwałki, z uwzględnieniem najważniejszych zmian organizacyjnych przeprowadzonych w 1926 i 1938 roku.

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-09-07].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1 lipca 1933. Warszawa: Przegląd Piechoty, 1933.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwca 1935. Warszawa: Dep. Piech. MSWojsk., 1935.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
• Henryk Moczyński: Służba poborowa. W: Dziesięciolecie Odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928. Henryk Stanisław Mościcki (red.) Włodzimierz Dzwonkowski (red.) Tadeusz Bałaban (red.). Warszawa: Tadeusz Złotnicki, 1928, s. 391–394.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Krzysztof Skłodowski: Garnizon Suwałki w latach 1921–1939. Warszawa: IPN, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 2021. ISBN 978-83-8229-322-7.
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.