Pałac Kultury i Nauki – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Zobacz też: Pałac Kultury i Nauki w Rydze.

Pałac Kultury i Nauki

Pałac Kultury i Nauki im. Józefa Stalina (1953–1956)

nr rej. A-735 dec. 103/107 z 2 lutego 2007[1]
Pałac Kultury i Nauki (2008)
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	plac Defilad 1
Styl architektoniczny	realizm socjalistyczny
Architekt	Lew Rudniew
Wysokość całkowita	237 m
Wysokość do dachu	187,68 m[2]
Kondygnacje	42
Rozpoczęcie budowy	1 maja 1952[3]
Ukończenie budowy	21 lipca 1955[4]
Położenie na mapie Polski Pałac Kultury i Nauki
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pałac Kultury i Nauki
Położenie na mapie Warszawy Pałac Kultury i Nauki
52°13′54″N 21°00′23″E/52,231667 21,006389
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Pałac Kultury i Nauki, PKiN (do 1956^[5] Pałac Kultury i Nauki im. Józefa Stalina) – drugi pod względem wysokości całkowitej budynek w Polsce^[6]. Znajduje się w śródmieściu Warszawy, przy placu Defilad 1.

Właścicielem gmachu jest miasto stołeczne Warszawa, zarządza nim miejska spółka Zarząd Pałacu Kultury i Nauki Sp. z o.o^[7]. Pałac jest siedzibą Rady m.st. Warszawy, która obraduje w Sali Warszawskiej. W 2007 budynek został wpisany do rejestru zabytków.

Pałac stanowił „dar narodu radzieckiego dla narodu polskiego”. Wybudowany został w latach 1952–1955 według projektu radzieckiego architekta Lwa Rudniewa, który inspirował się moskiewskimi drapaczami chmur (znanymi poza Rosją jako Siedem Sióstr), wzorowanymi na amerykańskich wieżowcach w stylu art déco. Architektonicznie jest mieszanką realizmu socjalistycznego i historyzmu. Razem ze wspornikiem antenowym, będącym integralną częścią iglicy, ma wysokość 237 metrów^[8].

Pałac jest siedzibą wielu przedsiębiorstw i instytucji użyteczności publicznej, w tym czterech teatrów (Studio, Dramatyczny, Lalka, 6. piętro), dwóch muzeów (Narodowego Muzeum Techniki i Muzeum Ewolucji PAN), kina „Kinoteka”, Collegium Civitas, władz Polskiej Akademii Nauk oraz Rady Doskonałości Naukowej. Organizowane są tam także różnego typu wystawy i targi – od 1958 przez wiele lat odbywały się tam Międzynarodowe Targi Książki i towarzyszące im kiermasze, a także przez kilka lat (na przełomie XX i XXI wieku) targi Komputer Expo. Mieszczą się w nim sala konferencyjno-widowiskowa na 3000 osób (Sala Kongresowa, nieczynna od 2014) oraz Pałac Młodzieży z basenem.

Przed głównym wejściem (od strony ul. Marszałkowskiej) znajdują się dwie rzeźby: Adama Mickiewicza dłuta Stanisława Horno-Popławskiego oraz Mikołaja Kopernika autorstwa Ludwiki Nitschowej^[9].

Pomysłodawcą budowy Pałacu Kultury i Nauki był Józef Stalin^[10]. 5 kwietnia 1952 podpisano umowę między rządami PRL i ZSRR w sprawie budowy gmachu jako daru narodów radzieckich dla narodu polskiego^[11].

Projektant Lew Rudniew chciał, aby wieżowiec był w stylu polskim. Odwiedził kilka miast (m.in. Kraków, Chełmno i Zamość) w celu zgromadzenia potrzebnych informacji i zapoznania się z polską architekturą. Następnie wraz ze swoim zespołem stworzył pięć projektów. Polska strona dołożyła do wybranego projektu umieszczenie w gmachu teatrów, sal wystawowych oraz wyposażenie Sali Kongresowej w dodatkowe wejście (od ulicy Emilii Plater)^[12].

Dla zadecydowania o wysokości obiektu architekci rosyjscy i polscy zebrali się w rejonie mostu Śląsko-Dąbrowskiego na prawym brzegu Wisły. Nad osią przyszłego drapacza chmur latał mały samolot ciągnący za sobą balon. Grupa stojąca koło mostu miała kontakt radiowy z pilotem samolotu. Początkowo balon latał na wysokości 100 metrów, potem coraz wyżej: 110 i 120. Rosjanie z Rudniewem na czele uznali, że 120 m wystarczy dla najwyższego punktu miasta. Polacy z prowadzącym grupę pełnomocnikiem ds. budowy pałacu i zarazem naczelnym architektem Warszawy Józefem Sigalinem^[13] zaczęli jednak wołać „Wyżej!” po każdych kolejnych 10 metrach podwyższania wysokości balonu. Ostatecznie wieża główna ustalona została na wysokości 120 m, wieżyczka – 160 m plus iglica – 230 metrów.

Budowę pałacu poprzedziły prace przygotowawcze. Podczas prac przygotowawczych zburzono wiele dziesiątek ocalałych przedwojennych kamienic^[14][15]. W pobliżu dworca kolejowego Warszawa Śródmieście ustawiono platformę widokową, z której można było obserwować budowę^[16].

Budowa gmachu trwała od 1 maja 1952 do 21 lipca 1955^[17]. Pracowało przy niej od 3500 do 5000 robotników ze Związku Radzieckiego i około 4000 robotników polskich^[18]. Z powodu trudnych warunków mieszkaniowych w odbudowującej się z wojennych zniszczeń Warszawie, przybysze zamieszkali na wybudowanym specjalnie dla nich osiedlu na warszawskich Jelonkach^[19]. Składało się ono z drewnianych domków^[20]. Na terenie osiedla znajdowały się również: kino, stołówka, świetlica i basen^[21].

Podczas prac zginęło 16 osób; zostały pochowane na Woli na cmentarzu prawosławnym w kwaterze D^[22].

Przed ukończeniem budowy, dwa dni po śmierci Józefa Stalina, 7 marca 1953, wspólną uchwałą Rady Państwa i Rady Ministrów PRL nadano budynkowi nazwę Pałac Kultury i Nauki imienia Józefa Stalina, któremu jednocześnie postanowiono wznieść pomnik przed budowlą (pod uchwałą podpisali się ówczesny Prezes Rady Ministrów Bolesław Bierut i Przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki)^[23][24]. Ogłoszono konkurs, który jednak nie przyniósł zadowalających rezultatów – nawet wyróżniający się projekt Xawerego Dunikowskiego wzbudził niesmak partyjnych decydentów. Ostatecznie pomnik nie powstał.

21 lipca 1955 o godz. 16.00 został podpisany w Warszawie protokół o przekazaniu gmachu przez rząd ZSRR rządowi PRL^[25]. Tego samego dnia pałac został oddany do użytku^[11]. W momencie ukończenia Pałac Kultury i Nauki był drugim najwyższym budynkiem w Europie (po budynku Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego) i ósmym najwyższym budynkiem na świecie. Pozycje te Pałac zachował odpowiednio do 1990 i 1961 roku.

Budynek miał początkowo jasną fasadę, która z czasem zszarzała. Fasada została wykonana ze spieków ceramicznych w kolorze piaskowca wyprodukowanych w fabryce na Uralu. Detale budynku i płaskorzeźby wykonano z wapienia, piaskowca, granitu i marmuru. W holu głównym ustawiono rzeźbę Przyjaźń dłuta Aliny Szapocznikow przedstawiającą dwóch mężczyzn w braterskim uścisku trzymających sztandar^[26].

W czasie budowy pałacu oraz z okazji jego otwarcia polska ekipa nakręciła kolorowe filmy (Ślubujemy 1952, Powrót na Stare Miasto 1954, Niedzielny poranek 1955), a zagraniczni fotoreporterzy (np. John H. Schultz ze Stanów Zjednoczonych i Paul Almasy z Francji) wykonali kolorowe fotografie, dzięki czemu znany jest wygląd czystego, nowego Pałacu Kultury i Nauki oraz jego ogromnych, drewnianych i niesczerniałych jeszcze okien.

W 1956 rozpoczęła się seria samobójczych skoków z tarasu widokowego na 30. piętrze, na wysokości 114 metrów – najpierw skoczył Francuz, po nim jeszcze siedmiu Polaków. Po tych incydentach zdecydowano się na założenie krat na tarasie.

W sylwestrową noc w 2000 prezydent Warszawy Paweł Piskorski odsłonił na 40. kondygnacji pałacu Zegar Milenijny^[27]. Jest to trzeci co do wielkości zegar w Europie – jego cztery tarcze mają średnice po 6 metrów. Jest to zarazem trzeci najwyżej położony zegar wieżowy na świecie (po zegarach na Abradż al-Bajt w Mekce oraz NTT DoCoMo Yoyogi Building w Tokio)^[28]. Sponsorem zegara była Telekomunikacja Polska SA, jego replika znajduje się również w holu głównym pałacu.

Mało znany jest fakt, że przed II wojną światową architekt Juliusz Nagórski zaprezentował w Muzeum Narodowym prezydentowi Ignacemu Mościckiemu i prezydentowi miasta Stefanowi Starzyńskiemu projekt dwustumetrowego wieżowca art déco (z nadajnikiem radiowym na szczycie), łudząco podobnego do powojennego Pałacu Kultury i Nauki, o nazwie Wieża Niepodległości^[29]. Przeznaczono dla niej miejsce na dzisiejszym rondzie Waszyngtona^[30].

PKiN wciąż budzi emocje wśród niektórych mieszkańców Warszawy. Przeciwnicy dalszej obecności tej budowli w stolicy uważają budynek za symbol radzieckiej dominacji nad Polską, wskazując, iż rozpoczęto jego budowę w latach najgłębszego stalinizmu, gdy Polska była całkowicie podporządkowana ZSRR. Pojawiały się koncepcje zasłonięcia go biurowcami, utworzenia w nim Muzeum Komunizmu „Socland” (koncepcja Czesława Bieleckiego, Andrzeja Wajdy i Jacka Fedorowicza), a nawet zburzenia „kosmicznej osi przebijającej serce stolicy”. Zwolennicy uważają, że budynek PKiN pełni obecnie wiele użytecznych funkcji i trwale wpisał się w krajobraz miasta, a jego zburzenie byłoby jedynie aktem barbarzyństwa^[31][32].

Planowane jest zabudowanie otoczenia pałacu. W 2006 Rada Warszawy przyjęła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego otoczenia pałacu^[33], przeprowadzono też konkurs na projekt gmachu Muzeum Sztuki Nowoczesnej przy ulicy Marszałkowskiej. W 2007, po wyborach samorządowych, rozpoczęto opracowywanie nowego planu zagospodarowania, z wyższą zabudową. Nowy plan Rada Warszawy uchwaliła w listopadzie 2010^[34].

2 lutego 2007 PKiN został – decyzją Macieja Czeredysa, pełniącego obowiązki wojewódzkiego konserwatora zabytków w Warszawie – wpisany do rejestru zabytków^[1]. Postanowienie to wywołało sprzeciw grupy 70 osób ze świata kultury, nauki i mediów, które 30 marca 2007 wystosowały do prezydenta RP protest: „List do prezydenta w sprawie Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie”^[35] z prośbą o interwencję i spowodowanie cofnięcia decyzji mazowieckiego konserwatora zabytków o uznaniu Pałacu Kultury i Nauki (PKiN) w Warszawie za zabytek. List podpisali, między innymi, Erazm Ciołek, Krzysztof Kąkolewski, Michał Kulenty, Emil Morgiewicz, Barbara Niemiec, Maciej Pawlicki, Jan Pietrzak, Jan Pospieszalski i ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. Zdaniem autorów protestu konserwator nie miał prawa podjąć takiej decyzji, gdyż PKiN nie jest bowiem tylko „zabytkiem”. Jest symbolem zniewolenia Polski przez sowieckie imperium, jest znakiem upokorzenia narodu polskiego i wyrazem pogardy dla – de facto – okupowanego w latach PRL „prywislianskogo kraja”.

Sygnatariusze listu twierdzą w nim, że sprawę dalszej przyszłości PKiN „należałoby rozpatrzyć w toku dyskusji w szerokim gronie, być może w Sejmie i Senacie, a może nawet – w referendum”. Przypominają także, nawiązując do okresu zniewolenia Polski przez ZSRR w latach 1945–1989, że znajdujący się na obecnym placu marsz. J. Piłsudskiego w Warszawie sobór św. Aleksandra Newskiego – uznawany za symbol władzy cara i polityki rusyfikacji prowadzonej przez zaborcę – został rozebrany po odzyskaniu w 1918 niepodległości przez Polskę.

Decyzji o wpisaniu PKiN do rejestru zabytków byli także przeciwni eksperci i architekci z Komitetu Architektury i Urbanistyki Polskiej Akademii Nauk^[36], którzy w załączonej opinii skierowanej do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, jeszcze przed wydaniem przez niego decyzji, stwierdzili: Gmach pałacu w sensie jego koncepcji jest zaprzeczeniem architektonicznej racjonalności we wszystkich jej aspektach ekonomicznych, technicznych, estetycznych i urbanistycznych^[36].

Postanowienie wojewódzkiego konserwatora zabytków z 2 lutego 2007 skrytykowało także, zrzeszające historyków i pracowników naukowych UJ i nieistniejące już stowarzyszenie "Inicjatywa Małopolska im. Króla Władysława Łokietka". Jej członkowie nazwali dzień wpisania PKiN do rejestru zabytków „czarnym dniem polskiej kultury”, stwierdzając jednocześnie, że: Decyzja ta oznacza, że PKiN zostanie na stałe objęty prawną klauzulą nienaruszalności. Pomnik architektury kolonialnej ZSRR w centrum stolicy Polski będzie już na zawsze świadczył o tym, że diaboliczny plan Stalina i Mołotowa, aby poprzez symbolikę architektoniczną Pałacu zsowietyzować mentalność Polaków urodzonych pod radziecką okupacją, powiódł się^[37].

Wpisanie Pałacu na listę zabytków odebrane zostało pozytywnie przez część środowisk historyków sztuki, m.in. przez Juliusza Wendlandta z Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków^[38]: Hotel Forum, Dworzec Centralny, a ostatnio Złote Tarasy to tylko budownictwo. Pałac jest tu jedynym prawdziwym dziełem architektury. Ma rewelacyjne wnętrza, w których znajdziemy i socrealizm, i art déco^[39].

Podobne zdanie wyraża prof. Irena Huml z Instytutu Sztuki PAN: Nie ma już w Polsce tak zachowanych wnętrz z lat 50. jak w Pałacu Kultury. To dokument epoki. Polski projekt i polskie wykonanie, nad którym pracowali najlepsi artyści i rzemieślnicy. Użyli znakomitych materiałów: drewna, kamienia, metalu. Dewastacja tego wszystkiego byłaby straszna^[38][39].

Decyzję o wpisaniu Pałacu na listę zabytków poparł również szef Społecznej Rady Ochrony Dziedzictwa Kulturowego przy prezydencie Warszawy, profesor Andrzej Tomaszewski: To wybitny przykład architektury socrealizmu. Nawet w dawnym Związku Radzieckim trudno znaleźć obiekty równie wysokiej klasy. We wnętrzach znajdziemy dzieła polskich artystów: malarstwo ścienne, meble projektowane m.in. przez Jana Bogusławskiego, ceramiczne żyrandole i szklane kinkiety z polskich hut^[40].

Zwolennikiem PKiN jako zabytku był także architekt Stefan Kuryłowicz: Pałac Kultury i Nauki spełnia warunki, żeby znaleźć się w rejestrze zabytków. Czy tego chcemy, czy nie, jest przestrzenną ikoną Warszawy, obecną na pocztówkach, zdjęciach, filmach i w programach telewizyjnych. Przykre jest dla mnie tylko to, że nie udało nam się stworzyć nic konkurencyjnego. Główną zaletą Pałacu jest jego skala, bo takich obiektów nie ma na świecie wiele. Nie do powtórzenia są także detale jego wykończenia. To symbol starej epoki i powinien być pod ochroną, nawet jeśli kojarzy się z Sowietami^[41][42].

W tej sprawie wypowiadał się również polski varsavianista Jarosław Zieliński: To wyjątkowy budynek ze względu na ogromnie wartościowe wyposażenie. Bez wpisu do rejestru w lawinowym tempie ubywało ciekawych elementów. Na przykład z głównego hallu zniknęła rzeźba mężczyzn ze sztandarem (autorstwa Aliny Szapocznikow). Wnętrza pałacu przypominają mi blichtr pierwszych wczesnokapitalistycznych drapaczy chmur w Nowym Jorku albo Chicago. Jednak żaden z nich nie przypomina już Pałacu Kultury, bo wszystkie zostały zmodernizowane^[38].

Profesor Marek Budzyński, architekt i urbanista powiedział: Ja lubię ten budynek, jestem pełen uznania dla jego niezwykłej jakości funkcjonalnej. Uważam też, że relikty bardzo złego okresu w naszej historii należy zachowywać ku pamięci, szczególnie jeżeli tak znakomicie się przydają. Niechęć do Pałacu Kultury jest dla mnie absurdalna. Przecież podobne stoją w Nowym Jorku. Pałac Kultury wprawdzie przez Moskwę, ale właśnie z Ameryki do nas zawędrował^[42].

Pałac Kultury i Nauki stanowi – obok MDM – jedyny zachowany w całości przykład architektury realizmu socjalistycznego w Warszawie.

Kontrowersyjna budowla przez wiele lat inspirowała wielu polskich twórców literackich i filmowych – pojawia się niemal w każdym filmie, którego akcja toczy się w Warszawie. W serialu „Alternatywy 4” do działającej w PKiN Restauracji „Kongresowa” udał się docent Furman. W „Małej apokalipsie” Tadeusza Konwickiego góruje nad miastem jako posępny symbol komunizmu i dominacji ZSRR nad schorowanym PRL – to na jego schodach główny bohater ma dokonać samospalenia. W trzeciej części sensacyjnego serialu telewizyjnego „Ekstradycja” podziemia pałacu były siedzibą oponentów komisarza Halskiego. Sam wieżowiec w ostatnim odcinku miał stać się celem potężnego zamachu terrorystycznego, przygotowanego przez prawicowe bojówki paramilitarne, jednakże komisarz Halski niemal w ostatniej chwili zneutralizował ładunek umieszczony w jego podziemiach. Zburzenie obiektu „udało się” natomiast we wcześniejszej komedii „Rozmowy kontrolowane”. Wydostający się spod gruzów bohater filmu, Ryszard Ochódzki, komentuje ten fakt: To się odbuduje. W komedii „Kiler” jest scena sprzedaży pałacu zagranicznym inwestorom. Pałac Kultury i Nauki ukazany jest również w polskich filmach „Miś”, „Haker”, „Ukryta gra”, „Rewers" oraz w japońskim filmie animowanym „Sky Crawlers” reżyserii Mamoru Oshii.

• 43. piętro pałacu jest miejscem gniazdowania sokołów wędrownych. W 2009 w gnieździe zainstalowano kamery, transmisję można oglądać na stronach internetowych Stowarzyszenia na rzecz Dzikich Zwierząt „Sokół”^[43]. W 2016, po pięciu latach przerwy, para sokołów doczekała się tam potomstwa. W konkursie internautów młodym sokołom nadano imiona: Bazyl, Orion i Wawa^[44]. W 2017, w związku z pracami konserwacyjnymi iglicy i przeniesieniem przed sezonem lęgowym ich gniazda kilka pięter niżej, Franek i Giga przeniosły się na poziom techniczny wieżowca Warsaw Trade Tower. Tam doczekały się trójki młodych^[45]. Wróciły do PKiN po zakończeniu remontu iglicy^[46]. Od 2009 na stronie internetowej Stowarzyszenia na Rzecz Dzikich Zwierząt „Sokół“ jest dostępny podgląd na żywo z gniazda warszawskich sokołów (od 2019 z 7 kamer)^[47].
• Na kondygnacji -2 mieszkają koty. Zwierzęta mają swoją opiekunkę, a administracja PKiN zapewnia im pożywienie. Dawniej było ich kilkadziesiąt, natomiast w czerwcu 2015 liczba tych zwierząt wynosiła 11^[48].
• Od 2015 na dachu Teatru Studio znajduje się pasieka^[49].

• Wysokość posadowienia podpory anteny: 112 m n.p.m.
• Wysokość obiektu: 237 m n.p.t.
• Wysokość zawieszenia systemów antenowych radiowych: 187, 200, 204, 210 m n.p.t.
• Wysokość zawieszenia systemów antenowych telewizyjnych: 216, 224, 226 m n.p.t.

Jako najwyższy budynek w Warszawie PKiN wykorzystano już w 1956 do emisji sygnałów radiowych. W 1974 na PKiN zainstalowano specjalną radiolinię dosyłającą program radiowej Jedynki do RCN w Konstantynowie. Antenę tej radiolinii zdemontowano dopiero w 2004 r. Obecnie z RTCN PKiN nadają następujące stacje:

Od 22 lipca 2008 TVN, Polsat, TV4, Puls, kanały TVP oraz emisja DVB-T (od listopada 2008), są nadawane z masztu na PKiN, jak również z masztu w Łazach.

W przeszłości z Pałacu Kultury nadawały między innymi radiowa Jedynka, Dwójka, Trójka, PR24, RMF Classic, Radio Eska, Vox FM, Radio Wawa czy Eska Rock, jednak między grudniem 2016 roku a lipcem 2017 roku wszystkie wymienione stacje przeniosły się na inne wieżowce w Warszawie^[51][52][53]. Na początku 2019 roku iglicę PKiN opuściło Radio Muzo.FM^[54], a w lipcu 2019 roku – Radio Maryja^[55].

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[57]

• konstrukcja budynku: rama stalowa, wewnętrzny trzon stalowy, fundament skrzynkowy żelbetowy
• wysokość: 237 m ze wspornikiem antenowym (stanowiącym integralną część iglicy), 187,80 bez iglicy, 167,68 m bez „korony”
• liczba pięter: 42
• liczba pomieszczeń: 3288
• całkowita powierzchnia pomieszczeń: 123 084 m²
• kubatura: 817 000 m³
• zużycie energii elektrycznej: równe 30-tysięcznemu miastu
• Elewacja częściowo z płyt ceramicznych, obecnie mocno zabrudzonych – szacunkowy koszt renowacji elewacji oceniono w 2009 na 10–15 mln zł. W 2017 przeprowadzono na próbę nowatorskie w swej technice i bardziej ekonomiczne niż dawniejsze metody czyszczenie fasady Muzeum Techniki, która stanowi niewielką część całego budynku Pałacu Kultury i Nauki^[58][59].
• spółka PKiN zatrudnia w budynku 330 osób – dysponuje własnymi elektrykami, hydraulikami, tapicerami.

• 
  Makieta PKiN
• 
  Wieża i zegar
• 
  Pałac w nocnej iluminacji
• 
  Socrealistyczna rzeźba na fasadzie PKiN. Oprócz Marx, Engels, Lenin widać ślad po Stalin. Słowo to usunięto z trzech miejsc budynku podczas odwilży gomułkowskiej
• 
  Pomnik Adama Mickiewicza
• 
  Pomnik Mikołaja Kopernika

• Pałac Kultury i Nauki, Jarosław Zieliński, Księży Młyn, Łódź 2012, ISBN 978-83-7729158-0
• Pałac w Warszawie, Waldemar Baraniewski, Raster, Warszawa 2014, ISBN 978-83-938244-3-4
• Jako dowód i wyraz przyjaźni. Reportaże o Pałacu Kultury, Czarne, Wołowiec 2015, ISBN 978-83-8049-118-2
• Kompleks Pałacu. Życie społeczne stalinowskiego wieżowca w kapitalistycznej Warszawie, Michał Murawski, Muzeum Warszawy, Warszawa 2015, ISBN 978-83-62189-48-9
• Pałac. Biografia Intymna, Beata Chomątowska, Znak, Kraków 2015, ISBN 978-83-240349-4-9
• PKiN, Jacek Fota, Centrum Architektury, Warszawa 2015, ISBN 978-83-937716-6-0
• Przed wojną i pałacem, Magdalena Stopa, Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2015, ISBN 978-83-62020-73-7
• Spacerownik - Pałac Kultury i Nauki. Socrealistyczna Warszawa, Tomasz Urzykowski, Jerzy S. Majewski, Agora, Warszawa 2015, ISBN 978-83-268-2252-0

• Przyjaźń (rzeźba)
• Pałac Triumfu

• Olgierd Budrewicz, Wieżowiec zwany Pałacem, [w:] „Renowacje i Zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 55–60
• Anna Demska, Oświetlenie w Pałacu Kultury i Nauki, [w:] „Renowacje i Zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 118–137
• Anna Frąckiewicz, Sala Kongresowa, [w:] „Renowacje i Zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 144–160
• Dobrosława Grzybkowska-Lewicka, Pałac Kultury i Nauki jako obiekt kultowy PRL-u, [w:] „Renowacje i Zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 33–36
• Edward Hardt, Budowa Pałacu Kultury i Nauki – historia, technologia, wydarzenia, [w:] „Renowacje i Zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 38–48
• Anna Bogusz: Budowa PKiN. Warszawa: PWN, 1975. Brak numerów stron w książce
• Edward Hardt, Spotkanie z gigantem, [w:] „Renowacje i Zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 23–32
• Irena Huml, Pałac w guście epoki, [w:] „Renowacje i Zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 106–117
• Lech Isakiewicz, Pałac? Ma się dobrze!, [w:] „Renowacje i Zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 49–54
• Jerzy Jasiuk, Technika budowy – wzorowa pozornie czy rzeczywiście, [w:] „Renowacje i zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 37
• Róża Krzywobłocka-Laurów, Kamieniarka Pałacu Kultury i Nauki, [w:] „Renowacje i Zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 62–83
• Zbigniew Laurów, Drewno w Pałacu Kultury i Nauki, [w:] „Renowacje i Zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 84–105
• Anna Maga, Wybrane meble biur i gabinetów Pałacu Kultury i Nauki, [w:] „Renowacje i Zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 138–143
• Bogusław Mansfeld, Dar jako pomnik. Pałac Kultury i Nauki im. Józefa Stalina, [w:] Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, z. 23 (278), 1994, s. 87–95 [1]
• Maria Wojtysiak, Remonty i modernizacje w Pałacu Kultury i Nauki – zabytku epoki socrealizmu, [w:] „Renowacje i zabytki” nr 3 (15) 2005, s. 162–167

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

• Oficjalna strona PKiN
• PKiN na Warszawikii
• Dane techniczne w serwisie skyscraperpage.com
• Rzeźby PKiN w portalu sztuka.net
• Podpisanie polsko-radzieckiej umowy dotyczącej budowy Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie w PKF na stronie KronikaRP
• Prezentacja makiety, planów i szkiców Pałacu Kultury i Nauki w PKF na stronie KronikaRP
• Położenie kamienia węgielnego pod budowę Pałacu Kultury i Nauki w PKF na stronie KronikaRP
• Budowa Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie w PKF na stronie KronikaRP
• Montaż iglicy Pałacu Kultury i Nauki w PKF na stronie KronikaRP
• Pałac Kultury i Nauki na portalu Wieżowce Warszawy. wiezowce.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-22)].
• Montaż iglicy PKiN w kronice PKF w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej
• Budowa PKiN w kronice PKF w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej