Pismo gudżarati – Wikipedia, wolna encyklopedia
Pismo gudżarati (gudżarati: ગુજરાતી લિપિ gujǎrātī lipi) – alfabet sylabiczny, odmiana północnoindyjskiego pisma dewanagari, używana do zapisywania języka gudżarati.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Najstarszy zachowany dokument w tym alfabecie pochodzi z końca XVI w., natomiast pierwszy tekst drukowany – z końca XVIII w. Do końca XIX w. był w zasadzie używany jako pismo odręczne stosowane w korespondencji, w rachunkach handlowych itd. Z tego względu nazywano go także śarāphī (pismo bankierskie), vāṇiāśāī lub mahājanī (pismo kupieckie).
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Podobnie jak w innych alfabetach indyjskich, podstawą pisma jest sylaba rozumiana jako spółgłoska z domyślną samogłoską „a”. Inne samogłoski zapisywane są w pełnej, niezależnej postaci tylko w nagłosie, poza tym jedynie jako znaki diakrytyczne przy spółgłoskach.
Samogłoski
[edytuj | edytuj kod]Niezależne | Znaki diakrytyczne | Znaki diakrytyczne z ક „k” | Transliteracja | IPA | Nazwa znaku diakrytycznego |
---|---|---|---|---|---|
અ | ક | a | ə | ||
આ | ા | કા | ā | ɑ̈ | kāno |
ઇ | િ | કિ | i | i | hrasva-ajju |
ઈ | ી | કી | ī | dīrgha-ajju | |
ઉ | ુ | કુ | u | u | hrasva-varaṛũ |
ઊ | ૂ | કૂ | ū | dīrgha-varaṛũ | |
ઋ | ૃ | કૃ | r̥ | ɾu | |
એ | ે | કે | e, ɛ | ek mātra | |
ઐ | ૈ | કૈ | ai | əj | be mātra |
ઓ | ો | કો | o, ɔ | kāno ek mātra | |
ઔ | ૌ | કૌ | au | əʋ | kāno be mātra |
ઍ | ૅ | કૅ | â | æ | |
ઑ | ૉ | કૉ | ô | ɔ |
ર r, જ j i હ h tworzą nieregularne formy રૂ rū, જી jī oraz હૃ hṛ.
Spółgłoski
[edytuj | edytuj kod]Spółgłoski zwarte | Spółgłoski nosowe | Spółgłoski sonorne | Spółgłoski syczące | ||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Spółgłoski bezdźwięczne | Spółgłoski dźwięczne | ||||||||||||||||||||
Spółgłoski przydechowe | Przydechowe | Nieprzydechowe | Przydechowe | ||||||||||||||||||
Spółgłoski tylnojęzykowe | ક | ka | kə | ખ | kha | khə | ગ | ga | gə | ઘ | gha | gɦə | ઙ | ṅa | ŋə | ||||||
Spółgłoski palatalne | ચ | cha | tʃə | છ | chha | tʃhə | જ | ja | dʒə | ઝ | jha | dʒɦə | ઞ | ña | ɲə | ય | ya | jə | શ | śa | ʃə |
Spółgłoski retrofleksywne | ટ | ṭa | ʈə | ઠ | ṭha | ʈhə | ડ | ḍa | ɖə | ઢ | ḍha | ɖɦə | ણ | ṇa | ɳə | ર | ra | ɾə | ષ | ṣa | |
Spółgłoski zębowe | ત | ta | t̪ə | થ | tha | t̪hə | દ | da | d̪ə | ધ | dha | d̪ɦə | ન | na | nə | લ | la | lə | સ | sa | sə |
Spółgłoski dwuwargowe | પ | pa | pə | ફ | pha | phə | બ | ba | bə | ભ | bha | bɦə | મ | ma | mə | વ | va | ʋə |
Spółgłoski gardłowe | હ | ha | ɦə |
---|---|---|---|
Retrofleksywne | ળ | ḷa | ɭə |
ક્ષ | kṣa | kʃə | |
જ્ઞ | jña | gnə |
Cyfry
[edytuj | edytuj kod]0 | ૦ | mīṇḍuṃ |
1 | ૧ | ekaṛo |
2 | ૨ | bagaṛo |
3 | ૩ | tragaṛo |
4 | ૪ | chogaṛo |
5 | ૫ | pāṃcaṛo |
6 | ૬ | chagaṛo |
7 | ૭ | sātaṛo |
8 | ૮ | āthaṛo |
9 | ૯ | navaṛo |
Ligatury
[edytuj | edytuj kod]Zbitki spółgłoskowe, czyli spółgłoski, pomiędzy którymi nie ma samogłoski, mogą być zapisywane za pomocą tzw. ligatur – połączonych ze sobą form liter, niekiedy tworząc nowe, mocno zmodyfikowane znaki np.: ત + વ = ત્વ, ણ + ઢ = ણ્ઢ, થ + થ = થ્થ.
- શ : શ્વ śva, શ્ન śna, શ્ચ śca, શ્ર śra.
- ર r(a): ર્વ rva, ર્વા rvā, ર્સ્પ rspa, ર્સ્પા rspā; na końcu: ટ્ર, ઠ્ર, ડ્ર, ઢ્ર, દ્ itd.