Spółgłoska zwarta zębowa dźwięczna – Wikipedia, wolna encyklopedia

Spółgłoska zwarta zębowa dźwięczna
	d̪
Jednostka znakowa	d̪
Unikod	U+0064 U+032a
UTF-8 (hex)	64 cc aa
	Inne systemy
X-SAMPA	d_d
Kirshenbaum	d[
IPA Braille↗	⠙⠠⠹
	Przykład
	informacje • pomoc
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Spółgłoska zwarta zębowa dźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolem [d̪].

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji tej spółgłoski:

modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna;
prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – spółgłoska środkowa;
język styka się z zębami – jest to zatem spółgłoska zębowa;
tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, jest to spółgłoska ustna;
dochodzi do całkowitego zablokowania przepływu powietrza przez jamę ustną i nosową, a następnie do przerwania utworzonej blokady i wybuchu (plozji) – jest to spółgłoska zwarta.
wiązadła głosowe drgają periodycznie, spółgłoska ta jest więc dźwięczna^[1].

Warianty

Opisanej powyżej artykulacji może towarzyszyć dodatkowo:

wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [d̪ʲ]
wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mówimy spółgłosce welaryzowanej: [d̪ˠ]
przewężenie w gardle, mówimy spółgłosce faryngalizowanej spółgłosce: [d̪ˤ]
zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o labializowanej spółgłosce [d̪ʷ]^[1]

Spółgłoska może być wymówiona:

bez całkowitego drgania wiązadeł głosowych, mówimy wtedy o spółgłosce ubezdźwięcznionej: [d̥]^[1].

Przykłady

Przykłady w wybranych językach:

Wariant dziąsłowy

Język	Słowo	IPA	Znaczenie	Uwagi
angielski	duck	[d ɑ k ]	'kaczka'	Głoska może być wymawiana inaczej, zależnie od miejscowej odmiany języka^[2]^[3].
indonezyjski^[4]	dacing	[ˈ d ä tʃ ɪ ŋ ]	'waga odważnikowa'
japoński^[5]	男性的 (danseiteki)	[d ã n s e̞ː t e̞k i ]	'męski'
luksemburski^[6]	brudder	[ˈ b ʀ u d ɐ ]	'brat'
niderlandzki^[7]	dak	[d ɑ k ]	'dach'		niemiecki^[8]	Dach	[d a x ]	'dach'	Głoska pośrednia pomiędzy zębową i zębodołową.

Wariant zębowy

Język	Słowo	IPA	Znaczenie	Uwagi
białoruski^[9]	падарожжа/padarožža	[p ä d̪ä ˈ r o ʐʐ ä ]	'podróż'
francuski^[10]	dais	[d̪ɛ ]	'baldachim'	Zobacz też artykuł: Wymowa i transkrypcja języka francuskiego.
polski^[11]^[1]	droga	[d̪r o g a ]	-
portugalski^[12]	dar	[ˈ d̪a ɾ ]	'dawać'
rosyjski^[13]	дышать	[d̪ɨ̞ˈ ʂ a t ʲ ]	'oddychać'
słoweński^[14]	danes	[ˈ d̪àː n ə s̪]	'dzisiaj'
włoski^[15]	dare	[ˈ d̪ä ː r e ]	'dawać'

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Magdalena Derwojedowa: Zamiast korepetycji Język polski Kompendium. Świat książki, 2005. ISBN 83-7391-251-7.
↑ BeverleyB. Collins BeverleyB., Inger M.I.M. Mees Inger M.I.M., The Phonetics of English and Dutch, Brill Publishers, 2003 [dostęp 2018-09-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-28] (ang.).
↑ James MJ.M. Scobbie James MJ.M., Olga B.O.B. Gordeeva Olga B.O.B., BenjaminB. Matthews BenjaminB., Acquisition of Scottish English Phonology: an overview, QMU Speech Science Research Centre Working Papers, 2006 [dostęp 2018-09-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).
↑ Craig D. Soderberg, Kenneth S. Olson. Indonesian. „Journal of the International Phonetic Association”. 38 (2), s. 209–213, 2008. DOI: 10.1017/s0025100308003320. (ang.).
↑ Hideo Okada. Phonetic Representation:Japanese. „Journal of the International Phonetic Association”. 21 (2), s. 94–97, 1991. DOI: 10.1017/S002510030000445X. (ang.).
↑ Peter Gilles, Jürgen Trouvain. Luxembourgish. „Journal of the International Phonetic Association”. 43 (1), s. 67–74, 2013. DOI: 10.1017/S0025100312000278. (ang.). Data dostępu: 17 września 2018
↑ Carlos Gussenhoven. Dutch. „Journal of the International Phonetic Association”. 22 (2), s. 45–47, 1992. DOI: 10.1017/S002510030000459X. (ang.). Data dostępu: 17 września 2018
↑ MaxM. Mangold MaxM., Das Aussprachewörterbuch, Dudenverlag, 2005 (ang.).
↑ PedP. Padluzhny PedP., Fanetyka belaruskai litaraturnai movy, 1989, s. 13 (ang.).
↑ Cecile Fougeron, Caroline L Smith. Illustrations of the IPA:French. „Journal of the International Phonetic Association”. 23 (2), s. 73, 1993. DOI: 10.1017/S0025100300004874. (ang.).
↑ Wiktor Jassem. Polish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33 (1), s. 103–107, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001191. (ang.).
↑ Madalena Cruz-Ferreira. European Portuguese. „Journal of the International Phonetic Association”. 25 (2), s. 90–94, 1995. DOI: 10.1017/S0025100300005223. (ang.).
↑ DanielD. Jones DanielD., DennisD. Ward DennisD., The Phonetics of Russian, Cambridge University Press, 1969 (ang.).
↑ ToneT. Pretnar ToneT., EmilE. Tokarz EmilE., Slovenščina za Poljake: Kurs podstawowy języka słoweńskiego, Katowice: Uniwersytet Śląski, 1980 (pol.).
↑ Derek Rogers, Luciana d'Arcangeli. Italian. „Journal of the International Phonetic Association”. 34 (1), s. 117–121, 2004. DOI: 10.1017/S0025100304001628. (ang.).

[derwojedowa-1] Magdalena Derwojedowa: Zamiast korepetycji Język polski Kompendium. Świat książki, 2005. ISBN 83-7391-251-7.

[2] BeverleyB. Collins BeverleyB., Inger M.I.M. Mees Inger M.I.M., The Phonetics of English and Dutch, Brill Publishers, 2003 [dostęp 2018-09-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-28] (ang.).

[3] James MJ.M. Scobbie James MJ.M., Olga B.O.B. Gordeeva Olga B.O.B., BenjaminB. Matthews BenjaminB., Acquisition of Scottish English Phonology: an overview, QMU Speech Science Research Centre Working Papers, 2006 [dostęp 2018-09-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).

[4] Craig D. Soderberg, Kenneth S. Olson. Indonesian. „Journal of the International Phonetic Association”. 38 (2), s. 209–213, 2008. DOI: 10.1017/s0025100308003320. (ang.).

[5] Hideo Okada. Phonetic Representation:Japanese. „Journal of the International Phonetic Association”. 21 (2), s. 94–97, 1991. DOI: 10.1017/S002510030000445X. (ang.).

[6] Peter Gilles, Jürgen Trouvain. Luxembourgish. „Journal of the International Phonetic Association”. 43 (1), s. 67–74, 2013. DOI: 10.1017/S0025100312000278. (ang.). Data dostępu: 17 września 2018

[7] Carlos Gussenhoven. Dutch. „Journal of the International Phonetic Association”. 22 (2), s. 45–47, 1992. DOI: 10.1017/S002510030000459X. (ang.). Data dostępu: 17 września 2018

[8] MaxM. Mangold MaxM., Das Aussprachewörterbuch, Dudenverlag, 2005 (ang.).

[9] PedP. Padluzhny PedP., Fanetyka belaruskai litaraturnai movy, 1989, s. 13 (ang.).

[10] Cecile Fougeron, Caroline L Smith. Illustrations of the IPA:French. „Journal of the International Phonetic Association”. 23 (2), s. 73, 1993. DOI: 10.1017/S0025100300004874. (ang.).

[jassem-11] Wiktor Jassem. Polish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33 (1), s. 103–107, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001191. (ang.).

[12] Madalena Cruz-Ferreira. European Portuguese. „Journal of the International Phonetic Association”. 25 (2), s. 90–94, 1995. DOI: 10.1017/S0025100300005223. (ang.).

[13] DanielD. Jones DanielD., DennisD. Ward DennisD., The Phonetics of Russian, Cambridge University Press, 1969 (ang.).

[14] ToneT. Pretnar ToneT., EmilE. Tokarz EmilE., Slovenščina za Poljake: Kurs podstawowy języka słoweńskiego, Katowice: Uniwersytet Śląski, 1980 (pol.).

[15] Derek Rogers, Luciana d'Arcangeli. Italian. „Journal of the International Phonetic Association”. 34 (1), s. 117–121, 2004. DOI: 10.1017/S0025100304001628. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

	wargowe					przedniojęzykowe									tylnojęzykowe						laryngalne
	dwuwar- gowe		wargowo- zębowe		językowo- wargowe		zębo- we		przednio- językowo- dziąsłowe		zadziąs- łowe		z retroflek- sją		podnie- bienne		miękko- podnie- bienne		języcz- kowe		gardłowe / nagłośniowe		krtaniowe
nosowe	m̥	m		ɱ		n̼			n̥	n			ɳ̊	ɳ	ɲ̊	ɲ	ŋ̊	ŋ		ɴ
zwarte	p	b	p̪	b̪	t̼	d̼			t	d			ʈ	ɖ	c	ɟ	k	ɡ	q	ɢ	ʡ		ʔ
syczące zwarto-szczelinowe									ts	dz	t̠ʃ	d̠ʒ	ʈʂ	ɖʐ	t̠ɕ	d̠ʑ
niesyczące zwarto-szczelinowe	pɸ	bβ	p̪f	b̪v			t̪θ	d̪ð	tɹ̝̊	dɹ̝	t̠ɹ̠̊˔	d̠ɹ̠˔			cç	ɟʝ	kx	ɡɣ	qχ			ʡʢ	ʔh
syczące szczelinowe									s	z	ʃ	ʒ	ʂ	ʐ	ɕ	ʑ
niesyczące szczelinowe	ɸ	β	f	v	θ̼	ð̼	θ	ð	θ̠	ð̠	ɹ̠̊˔	ɹ̠˔		ɻ˔	ç	ʝ	x	ɣ	χ	ʁ	ħ	ʕ	h	ɦ
półotwarte			ʋ̥	ʋ					ɹ̥	ɹ			ɻ̊	ɻ	j̊	j	ɰ̊	ɰ						ʔ̞
uderzeniowe		ⱱ̟		ⱱ		ɾ̼			ɾ̥	ɾ			ɽ̊	ɽ						ɢ̆		ʡ̆
drżące	ʙ̥	ʙ							r̥	r									ʀ̥	ʀ	ʜ	ʢ
boczne zwarto-szczelinowe									tɬ	dɮ			ʈɭ̊˔		cʎ̝̊		kʟ̝̊	ɡʟ̝
boczne szczelinowe									ɬ	ɮ			ɭ̊˔	ɭ˔	ʎ̝̊	ʎ̝	ʟ̝̊	ʟ̝
boczne półotwarte									l̥	l			ɭ̊	ɭ	ʎ̥	ʎ	ʟ̥	ʟ		ʟ̠
boczne uderzeniowe										ɺ				ɭ̆		ʎ̆		ʟ̆

		dwuwar- gowe		wargowo- zębowe	zębowe		przednio- językowo- dziąsłowe		zadziąs- łowe	z retroflek- sją		podnie- bienne		miękko- podnie- bienne		języcz- kowe		gardło- we
ejektywne	zwarte	pʼ					tʼ			ʈʼ		cʼ		kʼ		qʼ		ʡʼ
	zwarto- szczelinowe				t̪θʼ		tsʼ		t̠ʃʼ	ʈʂʼ				kxʼ		qχʼ
	szczelinowe	ɸʼ		fʼ	θʼ		sʼ		ʃʼ	ʂʼ		ɕʼ		xʼ		χʼ
	boczne zwarto- szczelinowe						tɬʼ					cʎ̝̊ʼ		kʟ̝̊ʼ
	boczne szczelinowe						ɬʼ
mlaski	nieprzydechowe/ dźwięczne	ʘ	ʘ̬		ǀ	ǀ̬	ǃ	ǃ̬		ǃ˞	ǃ̬˞	ǂ	ǂ̬						◌ˀ
	nosowe		ʘ̃			ǀ̃		ǃ̃			ǃ̃˞		ǂ̃							◌̃ˀ
	boczne						ǁ	ǁ̬
	boczne nosowe							ǁ̃
iniektywne		ɓ̥	ɓ				ɗ̥	ɗ		ᶑ̥	ᶑ	ʄ̊	ʄ	ɠ̊	ɠ	ʛ̥	ʛ