Antagonisty kanału wapniowego – Wikipedia, wolna encyklopedia

Antagonisty^[a] kanału wapniowego^[b], blokery kanału wapniowego^[c], inhibitory kanału wapniowego^[d], antagonisty wapnia, blokery wapnia – grupa ksenobiotyków powodujących blokadę kanałów wapniowych w komórkach organizmu. Kanały wapniowe są rodzajem receptora błonowego, mogą zatem łączyć się ze specyficznymi substancjami zwanymi antagonistami, co prowadzi do zablokowania lub zredukowania możliwości otwierania się tych kanałów. Obniżenie zdolności otwierania się kanałów wapniowych powoduje zmniejszenie napływu jonów wapnia do komórki i spadek ich wewnątrzkomórkowego stężenia. Ponieważ jony Ca²⁺ pełnią ważną funkcję w mechanizmie skurczu mięśni, zablokowanie ich wnikania do komórki blokuje możliwość kurczenia się mięśni i prowadzi do ich rozluźnienia.

Leki należące do grupy antagonistów kanału wapniowego podzielono ze względu na ich selektywność (zdolność wybiórczego blokowania tylko kanałów wapniowych) na dwie klasy: A i B. Ze względu na miejsce działania – serce lub naczynia krwionośne – wyróżniono jeszcze sześć grup.

Zastosowanie

Blokery kanału wapniowego stosuje się przede wszystkim w leczeniu chorób układu krążenia, w których korzystne jest obniżenie ciśnienia tętniczego. Antagonisty kanału wapniowego należące do różnych grup mają nieco inny profil działania na organizm i w związku z tym inne zastosowania kliniczne i przeciwwskazania^[5]. Różne leki z tej grupy są używane w terapii:

Podział i przykłady

Klasa A

Selektywne blokery kanału wapniowego. Mają zdolność wybiórczego blokowania tylko kanałów wapniowych.

Grupa werapamilu

Zalicza się tu leki będące pod względem chemicznym pochodnymi fenyloalkiloaminy. Są to leki kardioselektywne (działają na komórki mięśnia sercowego w ok. 18 razy mniejszych stężeniach niż na komórki mięśni gładkich). Ich działanie polega na blokowaniu bramkowanych napięciem kanałów wapniowych. Leki te mogą się połączyć tylko z otwartym kanałem – efektywność ich działania zależy zatem od częstości otwierania się kanałów wapniowych w czasie zastosowania leku. Werapamil wywiera silne, ujemne działanie inotropowe i chronotropowe (zmniejsza siłę i częstość skurczu serca)^[5]. Może zaostrzyć istniejącą niewydolność serca^[5].

Przykłady: werapamil, galopamil, falipamil, tiapamil.

Pochodne dihydropirydyny

Pochodne 1,4-dihydropirydyny, podobnie jak blokery z grupy werapamilu, blokują kanały wapniowe będące w stanie pobudzenia, zapobiegając ich otwarciu. Działają przede wszystkim na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, a w mniejszym stopniu wpływają na serce^[5]. W związku z tym są stosowane w leczeniu nadciśnienia, ale nie są skuteczne w leczeniu zaburzeń rytmu serca. Krótko działająca nifedypina jest używana w terapii choroby niedokrwiennej serca.

Przykłady: nifedypina, amlodypina, lerkanidypina, nitrendypina, lacydypina, nitrofedypina, nisoldypina, niwaldypina.

Grupa diltiazemu

Pod względem chemicznym są to pochodne benzotiazepiny. Blokują otwarte kanały wapniowe przede wszystkim w sercu, ale również w mięśniach gładkich naczyń. Wykazują ujemne działanie chronotropowe. Stosuje się je w zapobieganiu i leczeniu choroby niedokrwiennej serca.

Przykład: diltiazem.

Klasa B

Nieselektywne blokery kanału wapniowego. Mogą blokować różne rodzaje kanałów, najczęściej antagonizują kanały wapniowe i sodowe. Leki z tej grupy często wpływają również na funkcje biologiczne innych substancji, np. histaminy. Mają mniejsze zastosowanie kliniczne od leków z klasy A.

Grupa flunaryzyny

Działają głównie na kanały wapniowe zlokalizowane w naczyniach krwionośnych. Oprócz kanałów wapniowych blokują też kanały sodowe oraz działanie kalmoduliny, serotoniny, dopaminy, histaminy i innych neuroprzekaźników. Są stosowane między innymi w leczeniu miażdżycy. Cynaryzyna, dzięki właściwościom przeciwhistaminowym, znajduje również zastosowanie jako lek przeciwalergiczny.

Przykłady: flunaryzyna, cynaryzyna.

Grupa prenylaminy

Prenylamina, lidoflazyna, fendylina mają zastosowanie w chorobie niedokrwiennej serca.

Przykłady: prenylamina, lidoflazyna.

Inne niewybiórcze blokery kanału wapniowego

Oprócz działania na kanały wapniowe blokują również kanały sodowe.

Przykłady: perheksylina, etafenon, beprydyl, terodylina.

Interakcje farmakokinetyczne

Antagonisty wapnia	Leki wchodzące w interakcje	Zmiana farmakokinetyki i jej następstwa kliniczne
amlodypina felodypina isradypina nikardypina nifedypina nimodypina nisoldypina werapamil	sok grejpfrutowy 200 ml/d erytromycyna itrakonazol ketokonazol cymetydyna indinawir nelfinawir ritonawir sakwinawir	↑ stężenia antagonistów wapnia w surowicy: hipotonia zawroty głowy bóle głowy obrzęki obwodowe
diltiazem werapamil nifedypina	ryfampicyna fenobarbital	↓ stężenia antagonistów wapnia w surowicy: osłabienie działań leczniczych
diltiazem amlodypina werapamil nifedypina (tylko u dzieci)	cyklosporyna takrolimus	↑ stężenia w surowicy cyklosporyny, takrolimusu: objawy toksyczne
diltiazem	midazolam	↑ stężenia midazolamu: objawy toksyczne
diltiazem werapamil	buspiron	↑ stężenia buspironu: objawy toksyczne
diltiazem werapamil pochodne dihydropirydyny (w mniejszym stopniu)	lowastatyna simwastatyna atorwastatyna	↑ stężenia satyn w surowicy: możliwość miopatii^[5]
diltiazem	amiodaron leki beta-adrenolityczne	ryzyko ciężkiej bradykardii^[5] ryzyko bloku serca^[5]
werapamil	amiodaron	ryzyko ciężkiej bradykardii^[5] ryzyko bloku serca^[5]
werapamil	leki beta-adrenolityczne	znaczny spadek ciśnienia tętniczego^[5] ciężka niewydolność serca^[5] asystolia^[5]

Uwagi

↑ Taka jest poprawna forma (nie: antagoniści), gdyż termin antagonista jest tutaj rzeczownikiem nieosobowym rodzaju męskiego i w związku z tym w liczbie mnogiej przyjmuje rodzaj męskorzeczowy^[1]^[2].
↑ także antagonisty kanałów wapniowych^[3]^[4].
↑ także blokery kanałów wapniowych
↑ także inhibitory kanałów wapniowych

Przypisy

↑ JanJ. Miodek JanJ., Antagoniści, antagonisty, a może antagony [online], „Wiedza i Życie”, listopad 1996 [zarchiwizowane z adresu 2018-07-11] .
↑ antagonisty i agonisty. [w:] Poradnia językowa [on-line]. PWN, 2011-01-20. [dostęp 2015-02-17].
↑ Gisela Ebelt-Paprotny: Fizjoterapia, Elsevier Health Sciences, 2012, s. 540
↑ Karen Marcdante: Nelson. Pediatria, Elsevier Health Sciences, 2013, s. 171
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l British National Formulary Nr 61. John Martin (red.). Londyn: BJM Group/Pharmaceutical Press, 2011. ISBN 978-0-85369-962-0.

Bibliografia

M. Zając, E. Pawełczyk, A. Jelińska: Chemia leków dla studentów farmacji i farmaceutów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe AM w Poznaniu, 2006. ISBN 83-60187-39-8
Marek Naruszewicz (red.): Kardiologia zapobiegawcza. Szczecin, wyd. PTMNM, 2003, s. 391. ISBN 83-913728-3-9

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[3] Taka jest poprawna forma (nie: antagoniści), gdyż termin antagonista jest tutaj rzeczownikiem nieosobowym rodzaju męskiego i w związku z tym w liczbie mnogiej przyjmuje rodzaj męskorzeczowy^[1]^[2].

[6] także antagonisty kanałów wapniowych^[3]^[4].

[7] także blokery kanałów wapniowych

[8] także inhibitory kanałów wapniowych

[1] JanJ. Miodek JanJ., Antagoniści, antagonisty, a może antagony [online], „Wiedza i Życie”, listopad 1996 [zarchiwizowane z adresu 2018-07-11] .

[2] tagonisty i agonisty. [w:] Poradnia językowa [on-line]. PWN, 2011-01-20. [dostęp 2015-02-17].

[4] Gisela Ebelt-Paprotny: Fizjoterapia, Elsevier Health Sciences, 2012, s. 540

[5] Karen Marcdante: Nelson. Pediatria, Elsevier Health Sciences, 2013, s. 171

[bnf-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l British National Formulary Nr 61. John Martin (red.). Londyn: BJM Group/Pharmaceutical Press, 2011. ISBN 978-0-85369-962-0.

[a]

[b]

[c]

[d]

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]