Ignacy Loyola – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy świętego katolickiego. Zobacz też: film o takim tytule.

Święty
Ignacy Loyola

Iñigo López de Oñaz y Loyola

prezbiter
Portret Ignacego Loyoli, pędzla Jacopina del Conte (ok. 1556)
Data i miejsce urodzenia	1491 Azpeitia
Data i miejsce śmierci	31 lipca 1556 Rzym
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	27 lipca 1609 Rzym przez Pawła V
Kanonizacja	13 marca 1622 Rzym przez Grzegorza XV
Wspomnienie	31 lipca
Atrybuty	książeczka Ćwiczeń duchownych, księga Konstytucji Zakonu z symbolem IHS, krzyż, strój jezuicki, ornat
Patron	wszystkich rekolekcji w Kościele katolickim, żołnierzy, matek oczekujących potomstwa oraz rodzących
Szczególne miejsca kultu	Loyola, Rzym
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Ignacy Loyola (hiszp. Iñigo López de Oñaz y Loyola; ur. w 1491 w Azpeitii, zm. 31 lipca 1556 w Rzymie) – święty Kościoła katolickiego, duchowny, teolog, prezbiter i założyciel zakonu jezuitów. Jego dewizą była łacińska sentencja Ad maiorem Dei gloriam (Ku większej chwale Boga).

Urodził się w 1491 roku^[1] w zamku Loyola w Azpeitii^[2], jako syn Beltrána Ibáñeza de Oñazy i Mariny Sánchez de Licony^[3]. Miał siedmiu braci (m.in. Juana Péreza, Martína Garcię, Beltrána, Ochoę Péreza, Henrando i Pero Lópeza) oraz pięć sióstr (m.in. Juanę, Magdalenę, Petronilę i Sanchę)^[4]. Ponadto miał dwoje przyrodniego rodzeństwa: Juana Beltrána i Maríę Beltrán^[4]. Jego chrzcielnym imieniem było Íñigo, nadane na cześć benedyktyńskiego opata Íñiga z Oña^[5]. W dorosłym życiu zmienił imię na Ignacy, co – według pierwszego biografa Loyoli, Pedra de Rivandeneiry – było spowodowane większym upowszechnieniem tego imienia i odwołaniem do biskupa i męczennika Ignacego Antiocheńskiego^[5]. W domu rodzinnym Loyolów oprócz ojczystego języka baskijskiego mówiono także po hiszpańsku^[6].

Między 1504 a 1507 roku Íñigo został wysłany do Arévalo do swojego dalszego krewnego Juana Velázqueza de Cuéllara, podskarbiego królestwa Kastylii^[7]. Gdy nauczył się czytać i pisać został paziem syna Juana – Hernana^[8]. Często uczestniczył w pojedynkach, a także grach hazardowych^[9]. Po śmierci Cuéllara, wdowa po nim dała Ignacemu 500 skudów oraz dwa konie i poleciła by udał się do Nájery, gdzie przebywał wicekról Nawarry Antonio Manrique de Lara^[10]. Tam Loyola został dworzaninem książęcym^[10]. W 1521 roku wziął udział w negocjacjach między kilkoma miastami regionu Gipuzkoa, które zakończyły się polubownym rozwiązaniem^[11]. Gdy król Francji Franciszek I najechał królestwo Nawarry, popierając roszczenia Henryka II, Antonio Manrique wyruszył do Segowii domagając się przysłania posiłków do obrony^[12]. W Pampelunie pozostawił oddział pod dowództwem Francésa de Beumonta, gdzie znajdował się także Íñigo oraz jego brat Martín Garcia^[12]. W trakcie bitwy, 19 maja 1521 roku Francuzi zdobyli miasto i rozpoczęli atakować zamek^[13]. Następnego dnia Ignacego trafiła kula wystrzelona z kolubryny, raniąc jedną nogę i łamiąc drugą^[13].

Po otrzymaniu pierwszej pomocy został przewieziony do domu swojej bratowej, Magdaleny de Araoz w Loyoli^[13]. Ponieważ pierwsza pomoc została udzielona niechlujnie, lekarze musieli na nowo poskładać połamane kości^[14]. 28 czerwca jego stan znacznie się pogorszył, lecz następnego dnia zaczął się stopniowo poprawiać^[15]. Według tradycji katolickiej miał wówczas ujrzeć św. Piotra, który go uzdrowił^[15]. W wyniku licznych urazów i rekonwalescencji jedna z kości łydki nasunęła się na drugą, dlatego Ignacy zdecydował się na kolejny zabieg polegający na całkowitym usunięciu tej kości^[15]. Podczas długiego okresu zdrowienia przeczytał jedyne dwie książki jakie miał dostępne: „Życie Chrystusa” Ludolfa Kartuza i „Złotą legendę” Jakuba de Voraigne’a^[16]. W efekcie lektur tych książek, postanowił wziąć przykład z Dominika Guzmána i Franciszka z Asyżu, porzucając dotychczasowy styl życia^[17]. Zgodnie z późniejszą tradycją chrześcijańską, miał wówczas ujrzeć Matkę Bożą wraz z Dzieciątkiem Jezus, co utwierdziło go w przekonaniu o słuszności nawrócenia^[18].

Pod koniec lutego 1522 roku wyruszył, wraz z bratem Pero Lópezem, aby spotkać się ze swoim dawnym protektorem^[19]. W Navarrete spotkał się z księciem i odebrał kilka dukatów za swoją dawną służbę, a następnie spłacił swoje długi i wyruszył do opactwa w Montserracie, gdzie dotarł około 21 marca^[20]. Tam wyspowiadał się z całego życia przed francuskim mnichem Jeanem Chanonem, a następnie odbył całonocne czuwanie przed obrazem Czarnej Madonny^[21]. 25 marca oddał swoje odzienie ubogiemu, a sam założył tunikę pielgrzyma i udał się do Manresy^[22]. Początkowo zamierzał zostać tam tylko kilka dni, ale ostatecznie spędził tam jedenaście miesięcy^[23]. Zatrzymał się w szpitalu św. Łucji, a następnie w klasztorze dominikańskim^[24]. Jedną z jego ulubionych lektur tamtego okresu była: „O naśladowaniu Chrystusa”^[25]. Zajmował się głównie posługą wśród chorych i ubogich, apostolstwem oraz codzienną, siedmiogodzinną modlitwą^[26]. Często przebywał też w jaskini nieopodal miasta nad rzeką Cardener^[24]. Tam miał ułożyć pierwszy szkic „Ćwiczeń duchownych”, które potem wielokrotnie poprawiał^[27].

Około 18 lutego 1523 roku opuścił Manresę i udał się do Barcelony, by stamtąd wypłynąć do Rzymu^[28]. W Aragonii pozostał około 20 dni, w czasie których rozmawiał z zakonnikami i zakonnicami z gałęzi hieronimickiej^[29]. W okolicach 20 marca wypłynął na okręcie do Gaety, zabrawszy ze sobą jedynie wyżebrane pożywienie^[30]. Po pięciu dniach rejsu dotarł do półwyspu Apenińskiego i natychmiast wyruszył do Rzymu, obawiając się zarazy^[30]. Poprzez Fondi dostał się do Wiecznego Miasta w Niedzielę Palmową 29 marca 1523 roku^[31]. Dwa dni później uzyskał zgodę papieża na wyjazd do Ziemi Świętej^[31]. 13 albo 14 kwietnia opuścił Rzym i udał się do Padwy, gdzie musiał uzyskać świadectwo zdrowia niezbędne do wejścia do Wenecji^[31]. Nie udało mu się go zdobyć, ale nie został skontrolowany i legalnie dostał się do stolicy kupieckiej republiki^[32]. Początkowo utrzymywał się z jałmużny, a następnie został ugoszczony przez bogatego Hiszpana^[32]. Do Jerozolimy wyruszył wraz Peterem Füsslym i Philippem Hagenem okrętem „Negrona”, dzięki pomocy doży Andrei Grittiego^[33]. 14 sierpnia dopłynął do Famagusty na Cyprze, a po pięciu dniach wypłynął z Larnaki do Jafy, gdzie dostał 24 sierpnia^[34]. Dopiero po tygodniu grupa pokutników uzyskała zgodę na wejście do miasta i stamtąd wyruszyli na osłach do Jerozolimy^[34]. Do docelowego miasta dotarli 4 września i zostali przywitani przez franciszkanów, którzy pełnili funkcję kustoszów Ziemi Świętej^[35]. Ignacy planował pozostać tam do końca życia i przedstawił ten plan gwardianowi klasztoru na górze Syjon^[36]. Zakonnik był skłonny się na to zgodzić, ale końcowa decyzja należała do prowincjała, który nie udzielił zgody^[36]. 3 października opuścił Ziemię Świętą wraz z innymi pątnikami, wypływając z Jafy do Larnaki, gdzie dotarli po jedenastu dniach^[37]. Z Cypru Ignacy odpłynął małym statkiem handlowym na początku listopada i do Apulii dotarł pod koniec grudnia^[37]. W Wenecji zjawił się w połowie stycznia 1524 roku i zatrzymał się u tego samego bogatego Hiszpana, który udzielił mu gościny przed podróżą do Jerozolimy^[38]. Wkrótce potem udał się do Genui, by stamtąd powrócić do Barcelony^[39].

Dzięki pomocy trzech osób: Jerónima Ardévola, Inés Pascual i Isabel Roser, Loyola rozpoczął studia z zakresu sztuk wyzwolonych w 1524 roku^[40]. W trakcie studiów wznowił praktyki pokutne i czyny miłosierdzia^[41]. Usiłował także dokonać reform w żeńskich klasztorach w Barcelonie, gdyż odeszły one od klauzurowej reguły^[42]. W 1526 roku wyjechał do Alcali de Henares, by studiować filozofię na tamtejszym uniwersytecie^[43]. Oprócz nauki oddawał się ćwiczeniom duchowym i działalności apostolskiej^[43]. Ze względu na to oraz na swój ubogi strój, był posądzany o przynależenie do środowiska alumbrados, co zapoczątkowało śledztwa przez inkwizycję^[44]. Początkowo prowadzili je Miguel Carrasco i Antonio Meija, z polecenia wielkiego inkwizytora Alfonsa Manrique de Lara y Solísa^[44]. Następnie sprawę przejął wikariusz biskupa Toledo Juan Rodríguez de Figueroa, który po przesłuchaniu Ignacego i jego towarzyszy 21 listopada 1526 roku stwierdził, że w ich sposobie życia nie ma nic nagannego^[45]. Zalecił jedynie by zmienili nieco ubiór, by nie kojarzył się z zakonnikami^[46]. Kolejny proces rozpoczął się 6 marca 1527 roku i dotyczył przyjmowania dużej liczby osób, zwłaszcza kobiet, które nauczał i zachęcał do zmiany swoich postępowań^[47]. Dodatkowo miał zachęcić dwie z nich do odbycia długiej pielgrzymki do katedry w Jaén, by nawiedzić Veraicon^[48]. W połowie kwietnia Ignacy został aresztowany, choć zezwolono na jego odwiedzanie^[49]. Po siedemnastu dniach został przesłuchany przez Figueroę, gdzie zeznał, że usiłował odwieźć dwie kobiety od zamiaru pielgrzymki^[48]. Gdy powróciły one do Hiszpanii, potwierdzono zeznania Ignacego i został uniewinniony od zarzutów 1 czerwca^[48]. W wyroku zabroniono także pokutnikom wypowiadać się w tematach wiary, do czasu aż uzyskają stosowne wykształcenie^[48].

Na początku lipca 1527 roku Loyola przybył do Salamanki, aby podjąć studia^[50]. Niecałe dwa tygodniu później został zaproszony do klasztoru dominikanów, gdzie go przesłuchano i zamknięto^[50]. Początkowo przesłuchania prowadzili zakonnicy, a następnie przejął je Sancho Gomez de Frias^[51]. Kilka dni później odbyła się rozprawa sądowa, w której uczestniczyło czterech sędziów^[51]. Po zadaniu wielu pytań i wysłuchaniu wyczerpujących odpowiedzi, stwierdzili że Loyola i jego towarzysze nie robią niczego nagannego, a jedynie powinni posiąść wykształcenie teologiczne, aby mówić o różnicach w grzechach lekkich i ciężkich^[52].

Wobec tego postanowił udać się do Francji, by podjąć studia na Uniwersytecie Paryskim, jednocześnie nie chcąc łączyć nauki z działalnością apostolską^[53]. Po opuszczeniu aresztu udał się do Barcelony, skąd wyruszył do Paryża, gdzie dotarł 2 lutego 1528 roku^[54]. Przez pierwsze półtora roku powtórzył materiał ze studiów w Hiszpanii, a następnie rozpoczął naukę na Collège de Montaigu^[54]. Początkowo mieszkał w pensjonacie, jednak po utracie pieniędzy musiał żyć na ulicy z jałmużny, a następnie znalazł schronienie w szpitalu św. Jakuba^[55]. Z uwagi na problemy w utrzymaniu, co jakiś czas udawał się do Flandrii, by uzyskać pomoc od hiszpańskich kupców^[56]. Studia filozoficzne rozpoczął w Collège Sainte-Barbe^[57]. Tam jego współlokatorami byli Piotr Faber i Franciszek Ksawery^[57]. Kontynuował propagowanie ćwiczeń duchowych wśród studentów, a ponieważ odciągało to ich od zajęć, przełożony kolegium, doktor Gouveia chciał wymierzyć Ignacemu karę chłosty^[58]. Kiedy Loyola wyjaśnił mu swoje postępowanie, Gouveia odstąpił od swego zamiaru i prosił o wybaczenie^[59]. W 1532 roku uzyskał stopień bakałarza, a 14 marca 1535 roku – tytuł magistra^[60]. Podczas studiów uformowała się grupa sześciu osób wokół Ignacego, którzy potem współtworzyli z nim Towarzystwo Jezusowe – Piotr Faber, Franciszek Ksawery, Simão Rodrigues, Diego Laynez, Alfonso Salmerón i Nicolás Bobadilla^[61]. 15 sierpnia 1534 roku Loyola i sześciu towarzyszy złożyła śluby w kaplicy Najświętszej Marii Panny w Montmartre, podczas mszy, której przewodniczył jedyny kapłan – Piotr Faber^[62]. Forma tych ślubów nie jest do końca znana; prawdopodobnie zakładała podróż do Jerozolimy i oddanie się do dyspozycji papieża, gdyby nie mogli działać w Ziemi Świętej^[63]. Przyrzeczenia te były odnawiane przez kolejne dwa lata, zawsze w dzień Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny^[64]. W tym czasie do początkowej grupy dołączyli Claude Le Jay, Jean Codure i Paschase Broët^[64].

Po opuszczeniu Paryża, jesienią 1536 roku Ignacy otrzymał list z uniwersytetu, że studiował teologię przez półtora roku^[64]. Nie chciał uzyskiwać dyplomu z paryskiej uczelni, gdyż wymagało by to co najmniej pięciu lat studiów^[64].

Z powodu słabego zdrowia (kamica żółciowa) postanowił powrócić na pewien czas w rodzinne strony^[65]. W kwietniu 1535 roku przybył do Azpeitii, lecz odrzucił zaproszenie od swojego brata Martína Garcii i poprosił o gościnę w szpitalu św. Magdaleny^[66]. Nauczał dzieci katechizmu, skupił się na godzeniu skłóconych małżeństw i wykorzenianiu konkubinatu^[67]. W lipcu 1535 roku wyruszył w podróż, odwiedzając kilka miast hiszpańskich (m.in. Pampelunę, Obanos, Almazán, Sigüenzę, Madryt, Toledo, Segorbe, Alturę i Walencję), a następnie wypłynął do Italii^[68]. Do Genui dotarł pod koniec 1535 roku i postanowił dokończyć swoje studia teologiczne w Bolonii^[69]. Przebywał tam jednak krótko, bowiem przed Bożym Narodzeniem zachorował i jeszcze przed końcem roku opuścił miasto, udając się do Wenecji^[70]. Tam poznał arcybiskupa Chieti Giovanniego Pietra Carafę, współzałożyciela zakonu teatynów^[71]. Mężczyźni nie zgadzali się ze sobą w sprawach wizji zakonów i wkrótce potem ich drogi rozeszły się^[71]. Gdy do Wenecji dotarli przyjaciele Ignacego z Paryża, mieli zamiar udać się do Ziemi Świętej, lecz nie było to możliwe ze względu na brak statków płynących w tamtym kierunku^[72]. Czekając na okręt, postanowili przyjąć święcenia kapłańskie, na które wyraził zgodę penitencjariusz większy Antonio Pucci^[72]. Ignacy Loyola, Nicolás Bobadilla, Diego Laynez, Franciszek Ksawery, Simão Rodrigues, Alfonso Salmerón i Jean Codure otrzymali święcenia diakonatu 17 czerwca 1537 roku^[72]. Tydzień później święcenia prezbiteratu, z rąk biskupa Arbe Vincenza Nigusantiego otrzymali wszyscy z wyjątkiem Alfonsa Salmeróna, który nie miał jeszcze skończonych 22 lat^[73].

Po przyjęciu święceń rozdzieli się, by głosić Ewangelię i dzieło miłosierdzia – Ignacy wraz Laynezem i Faberem udali się do Vicenzy, a następnie do Rzymu^[74]. Przebywając w Vincenzy zrodziła się nazwa „Towarzystwo Jezusowe” (wł. Compagnia di Gesù), mimo że jeszcze nie było planów założenia nowego zakonu^[75]. Według tradycji katolickiej, podczas podróży do Rzymu, Ignacy i jego towarzysze zatrzymali się w kapliczce w La Storcie, gdzie Loyola miał doznać wizji przyłączenia siebie do Jezusa przez Boga^[76].

W 1538 roku w Rzymie zaczęto podejrzewać, że Ignacy i jego towarzysze są potajemnymi luteranami i rozsiewano plotki na ten temat, które szybko dotarły do dziekana Kolegium Kardynałów Giovanniego Domenica de Cupisa^[77]. Loyola udał się do kardynała i wyjaśnił mu wszystkie wątpliwości, dzięki czemu został szybko oczyszczony z zarzutów^[77]. W czerwcu tego samego roku, oskarżenia znowu przybrały na sile, dlatego 7 lipca Ignacy wniósł do kardynała Gianvincenza Carafy prośbę o wydanie wyroku sądowego^[78]. W drugiej połowie sierpnia spotkał się z Pawłem III, którego również prosił o zbadanie działalności przyszłych jezuitów^[79]. Dzięki uzyskanym świadectwom z poprzednich procesów, 18 listopada 1538 roku rzymski gubernator Benedetto Conversini wydał wyrok uniewinniający i podkreślający wzorowe życie Loyoli i towarzyszy^[80]. Między 18 a 23 listopada oddali się oni do dyspozycji papieżowi, rezygnując z pielgrzymki do Ziemi Świętej^[80]. W bożonarodzeniową noc 1538 roku, w bazylice Matki Bożej Większej Ignacy odprawił swoją mszę prymicyjną^[81].

Wkrótce potem Loyola i jego przyjaciele oddali się pracy duszpasterskiej i dziełom miłosierdzia^[82]. Ponieważ napływały liczne prośby o to, aby te misje sprawować także poza terenem Italii, między innymi W Indiach i Ameryce^[82]. Ignacy zdał sobie wówczas sprawę, że trwałość małej wspólnoty będzie zagrożona, gdy jej członkowie rozjadą się po świecie^[82]. Narady pierwszych jezuitów rozpoczęły się w marcu i trwały do 24 czerwca 1539 roku^[82]. 15 kwietnia podjęli decyzję, że trzeba utworzyć nowy zakon, w którym będą składać dodatkowe śluby posłuszeństwa papieżowi^[83]. Po zakończeniu obrad kilku towarzyszy Ignacego musiało udać się z misjami do innych miast, natomiast Loyola pozostał w Rzymie i zaczął spisywać pierwszą „Formułę Instytutu”^[83]. Na przełomie czerwca i lipca kardynał Gasparo Contarini oddał dokument papieżowi, a ten polecił jego zbadanie dominikaninowi Tommasowi Badii, który uznał Formułę za zgodną z wykładnią Kościoła^[84]. Paweł III polecił sekretarzowi Brewe Apostolskich Girolamo Ghinucciemu, opracowanie formalnego zatwierdzenia, jednak kardynał skierował sprawę do Kancelarii Apostolskiej^[84]. Wobec tego papież zwrócił się do kardynała Bartolomea Guidiccioniego, który początkowo był nieprzychylny powoływaniu nowego zakonu, jednak ostatecznie się zgodził, pod warunkiem ograniczenia profesów wieczystych do sześćdziesięciu^[85]. Opracował bullę Regimini militantis Ecclesiae, powołującą Towarzystwo Jezusowe, którą Paweł III ogłosił 27 września 1540 roku w Rzymie^[86].

W ciągu następnego roku Ignacy starał się sprowadzić do Rzymu wszystkich swoich towarzyszy, aby opracować Konstytucję zakonną i wybrać generała^[86]. Dokument został opracowany w marcu 1541 roku przez Loyolę i Codure’a, a następnie podpisany przez sześciu obecnych jezuitów^[87]. 5 kwietnia głosy oddali: Ignacy Loyola, Jean Codure, Alfonso Salmerón, Claude Le Jay, Diego Laynez i Paschase Broët, a listownie swoje głosy przesłali Franciszek Ksawery, Simão Rodrigues i Piotr Faber^[87]. Głos Nicolása Bobadilli nie dotarł do Rzymu^[88]. Po trzech dniach podliczono głosy i okazało się, że wszyscy zagłosowali na Loyolę, prócz niego samego^[88]. Ignacy początkowo odmówił objęcia urzędu i poprosił o zastanowienie się i powtórne głosowanie^[89]. Odbyło się ono 13 kwietnia i dało jednakowy rezultat^[89]. Loyola ponownie odmówił i stwierdził, że musi poprosić o radę spowiednika^[89]. Udał się do klasztoru San Pietro in Montorio, gdzie spowiadał się u franciszkanina Teodosia de Lodiego, a ten zdecydowanie zalecił mu przyjęcie wyboru i przedstawił tę decyzję także na piśmie^[89]. 19 kwietnia Loyola zgodził się zostać pierwszym generałem zakonu, a trzy dni później, w bazylice św. Pawła za Murami pierwsi jezuici złożyli uroczyście profesję wieczystą^[89].

Po wyborze na generała zakonu, Ignacy skupił się na apostolstwie i dziełach miłosierdzia^[90]. W pierwszej połowie lat 40. XVI wieku, z pomocą Gerolamy Orsini i Małgorzaty Austriaczki, otworzył dwa domy dla żydowskich katechumenów^[91]. Założył także Dzieło św. Marty, które miało wspierać kobiety trudniące się prostytucją, które chcą zmienić swoje życie, bez konieczności wstępowania do klasztoru^[92]. Celem nakłonienia ludzi chorych do przyjmowania namaszczenia chorych, starał się przywrócić dawny dekret (w złagodzonej formie) nakazujący lekarzom zaprzestania leczenie, jeśli pacjent trzykrotnie odmawiał przyjęcia sakramentu^[93]. Udało mu się to zrobić tylko częściowo, bowiem prawo wprowadził gubernator Rzymu na terenie miasta, a nie papież^[94]. Między innymi dzięki pomocy Franciszka Borgiasza, w 1551 roku doprowadził do powstania Kolegium Rzymskiego (przekształconego potem w Papieski Uniwersytet Gregoriański), które w krótkim okresie zaczęło przyciągać studentów nie tylko jezuickich, ale też ze szkół publicznych^[95].

Jeszcze zanim Ignacy został generałem jezuitów zaczął przygotowywać schemat Konstytucji zakonu^[96]. Nad dokumentem pracował od 1541 roku, a po sześciu latach zintensyfikował pracę dzięki pomocy nowego sekretarza – Juana Alfonsa de Polanci^[96]. Konstytucja została ukończona w 1550 roku, jednak dwa lata później powstała jej kolejna wersja^[97]. W następnych latach jeszcze poprawiał dokument, aż do swojej śmierci^[97]. Zatwierdzono ją na pierwszej Kongregacji Generalnej w 1558 roku^[97].

W 1543 roku do Loyoli zgłosiły się trzy kobiety: Isabel Roser, Isabel de Josa (zastąpiona później przez Lurcezię di Biadene) i Francisca Cruillas, które pragnęły podążać drogą jezuicką^[98]. Wobec stanowczej odmowy Ignacego, kobiety zwróciły się do papieża o możliwość złożenia ślubów zakonnych w Towarzystwie Jezusowym^[98]. Paweł III wyraził zgodę i kobiety złożyły profesję 25 grudnia 1545 roku^[98]. Wkrótce potem Roser zaczęła oskarżać jezuitów o wykorzystanie jej dawnego majątku, co doprowadziło do kontroli rachunkowej^[99]. Okazało się, że zakon wydał więcej niż otrzymał, wobec czego doszło do spotkania ojców z jezuitkami^[99]. 1 października 1546 roku Ignacy zwolnił ze ślubów wszystkie trzy kobity, otrzymawszy zawczasu papieską zgodę^[99].

Wobec szerzącego się protestantyzmu, Loyola najbardziej bał się o sytuację w Niemczech i Anglii^[100]. Do Niemiec wysłał swoich bliskich współpracowników, nakazał odprawianie specjalnych mszy za te kraje oraz świecenie przykładem pobożnego życia^[100]. Dodatkowo w 1552 roku założył w Rzymie Kolegium Germańskie^[101]. Misja na Wyspach Brytyjskich zakończyła się niepowodzeniem i jezuici musieli szybko wrócić do Rzymu^[102]. Dzieki działaniom Ignacego, w Hiszpanii powstało kilkanaście kolegiów jezuickich, jeszcze za jego życia^[103]. W Portugalii Towarzystwo Jezusowe rozwijało się najszybciej w porównaniu z innymi krajami, jednak zaczęło tam dochodzić do naruszania reguły, ułożonej przez Simão Rodriguesa^[104]. Wobec tego Loyola skierował do członków prowincji portugalskiej jedne ze swoich najbardziej znanych pism: „List o doskonałości” i „List o posłuszeństwie”^[104]. Poza prowincjami w Europie zadbał także o rozwój Towarzystwo Jezusowego na innych kontynentach^[105]. W pierwszej kolejności utworzono prowincje w Indiach i Brazylii^[106]. Jeszcze za życia założyciela zakonu, powstała także misja w Meksyku^[107]. Usiłował także założyć misję w Etiopii, by połączyć Kościół koptyjski z rzymskim^[108].

W lutym 1556 roku poważnie zachorował i musiał zaprzestać odprawiania mszy^[109]. Pod koniec czerwca jego stan znacznie się pogorszył i został przewieziony w spokojniejsze miejsce^[109]. Jednak 27 lipca ponownie przeniesiono go do domu Santa Maria della Strada^[109]. Zmarł w Rzymie 31 lipca, około godziny 7 rano^[110]. Został pochowany w Kościele Najświętszego Imienia Jezus^[111].

Słowo „jezuici” pojawia się po raz pierwszy w 1544 i było reprymendą stosowaną wobec osób świętoszkowatych i powierzchownie religijnych. Szybko przylgnęło do jezuitów i choć sam Ignacy nigdy go nie używał, zakon je zaakceptował i sam stosuje jako nieformalną nazwę. W momencie śmierci Loyoli zakon liczył już około 1000 członków (ale tylko tylko najwyżej 38 po czwartych ślubach)^[112] i miał 100 domów zakonnych w 11 prowincjach^[112].

 Zobacz też kategorię: Świątynie pod wezwaniem św. Ignacego Loyoli.

Beatyfikował go Paweł V 3 grudnia 1609 roku, a kanonizacji dokonał Grzegorz XV 12 marca 1622 roku^[113].

Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest w dies natalis (31 lipca)^[114].

Jest patronem trzech baskijskich diecezji, matek oczekujących potomstwa, żołnierzy, zakonu jezuitów, kuszonych, rekolekcjonistów i rekolektantów^[114], Wojskowego Ordynariatu Filipin, arcybiskupstwa Baltimore. W ikonografii przedstawiany jest w sutannie i birecie bądź w stroju pielgrzyma lub rycerza^[114]. Jego artybutami są m.in. Chrystogram IHS, globus, księga, krucyfiks i łzy w płomieniach^[114].

• duchowość ignacjańska
• kult świętych
• wstawiennictwo świętych
• mistyka jezuicka

• Cándido de Dalmases: Ignacy Loyola: życie i dzieło. Kraków: WAM, 2002. ISBN 83-7097-925-4. (pol.).

• Ćwiczenia Duchowe. jezuici.pl. [dostęp 2024-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
• Autobiografia św. Ignacego Loyoli czyli Opowieść Pielgrzyma. chwila-jezuici.pl. [dostęp 2024-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
• Ignacy Loyola – dzieła w bibliotece Polona