Język chorwacki – Wikipedia, wolna encyklopedia

hrvatski jezik

Obszar	Chorwacja, Wojwodina, Bośnia i Hercegowina, Słowenia i inne
Liczba mówiących	5,5 mln
Pismo/alfabet	alfabet chorwacki
Klasyfikacja genetyczna
Języki indoeuropejskie Języki bałtosłowiańskie Języki słowiańskie Języki południowosłowiańskie Grupa zachodnia Język serbsko-chorwacki (?) Język chorwacki
Status oficjalny
język urzędowy	Chorwacja  Bośnia i Hercegowina[1] Pozostałe miejsca: Serbia (jeden z sześciu języków urzędowych Wojwodiny)
Organ regulujący	Instytut Języka Chorwackiego i Lingwistyki
Ethnologue	1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1	hr
ISO 639-2	hrv
ISO 639-3	hrv
IETF	hr
Glottolog	croa1245
Ethnologue	hrv
SIL	hrv
Występowanie
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku chorwackim Słownik języka chorwackiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język chorwacki (chorw. hrvatski jezik) – język indoeuropejski z grupy zachodniej języków południowosłowiańskich. Jest używany przez Chorwatów^[2], zamieszkujących Chorwację, Bośnię i Hercegowinę, serbską Wojwodinę i sąsiednie kraje. Jest językiem urzędowym Chorwacji, a także jednym z trzech języków urzędowych Bośni i Hercegowiny. W pobliskich krajach bałkańskich, takich jak Serbia i Czarnogóra, chorwacki występuje jako język mniejszościowy. Łącznie jako mową ojczystą posługuje się nim ok. 5,5 mln osób^[3].

Status języka chorwackiego i kwestia jego odrębności od języka serbskiego stanowią przedmiot kontrowersji politycznej^[4][5] . Oba języki, na poziomie form literackich, są do siebie zbliżone i zachowują dobrą wzajemną zrozumiałość, przy czym serbski charakteryzuje się przywiązaniem do prawosławia i cyrylicy, a chorwacki jest kojarzony z katolicyzmem i pismem łacińskim^[6][7]. Różnice między językami uwidaczniają się na płaszczyźnie słownictwa – serbski i chorwacki wykazują różne preferencje leksykalne^[7], co wynika m.in. z wpływów różnych języków i tym samym odrębnych źródeł zapożyczeń^[6]. Najbardziej wyraźne podziały językowe istnieją jednak nie w ramach standardów o zasięgu ogólnonarodowym, lecz na poziomie bardziej zróżnicowanych gwar miejscowych^[8].

Z punktu widzenia typologii lingwistycznej chorwacki jest językiem fleksyjnym. W zdaniu przeważa szyk SVO (podmiot orzeczenie dopełnienie), przy czym porządek wyrazów jest stosunkowo swobodny. W języku standardowym istnieje siedem przypadków, do których dołącza się przyimki. Do zapisu języka chorwackiego stosuje się zmodyfikowaną formę alfabetu łacińskiego, a jego zasady ortografii mają przede wszystkim charakter fonologiczny^[9]. Charakterystyczną cechą ortografii chorwackiej (w odróżnieniu od serbskiej) jest niedostosowywanie postaci graficznej nazw obcych do pisowni chorwackiej^[10][11]. W chorwackim powszechnie stosuje się formy bezokolicznika, co odróżnia ten język od serbskiego, unikającego tych form pod wpływem związków z bałkańską ligą językową^[12].

Status państwowego język chorwacki (wraz z alfabetem łacińskim) otrzymał na mocy konstytucji Republiki Chorwacji z 22 grudnia 1990 r.^[13] W 2013 roku chorwacki stał się jednym z języków urzędowych Unii Europejskiej^[14]. W Chorwacji panują politycznie umotywowane dążności purystyczne^[13][15].

 Osobny artykuł: Alfabet chorwacki.

Do zapisu języka chorwackiego używa się dostosowanej formy alfabetu łacińskiego, wzbogaconej o dodatkowe znaki diakrytyczne (zob. alfabet chorwacki). Sposób zapisu został ostatecznie ustalony w XIX w. podczas wielkiej reformy językowej. Alfabet zawiera 30 liter, z czego trzy są dwuznakami. Są to: A, B, C, Č, Ć, D, Dž, Đ, E, F, G, H, I, J, K, L, Lj, M, N, Nj, O, P, R, S, Š, T, U, V, Z, Ž.

Pierwsze wzmianki o języku chorwackim sięgają IX wieku, kiedy to język staro-cerkiewno-słowiański został przyjęty jako język liturgii. Język był stopniowo przyswajany do nieliturgicznych celów i stał się znany jako chorwacka wersja języka starosłowiańskiego. Obie wersje języka, liturgiczna i nieliturgiczna, były kontynuowane jako część głagolicy od połowy IX wieku.

Aż do końca XI wieku średniowieczne chorwackie teksty były pisane trzema alfabetami: łacińskim, głagolicą oraz chorwacką cyrylicą, a także w trzech językach: chorwackim, łacińskim oraz starosłowiańskim. Ten ostatni rozwinął się w chorwacki wariant języka cerkiewnosłowiańskiego między XII a XVI wiekiem.

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Standardowy język chorwacki opiera się na narzeczu sztokawskim, które jest najbardziej rozpowszechnionym dialektem na serbsko-chorwackim obszarze językowym^[16]. Na poziomie ustandaryzowanych form literackich chorwacki, serbski, bośniacki i czarnogórski bywają traktowane jako odmiany jednego policentrycznego języka standardowego^[17], określanego kontrowersyjnym mianem języka serbsko-chorwackiego (lub sztokawszczyzną literacką)^[18]. Rozróżnienie między tymi językami opiera się w większej mierze na uwarunkowaniach socjopolitycznych aniżeli czynnikach lingwistycznych^[19]. Kwestii odrębności języka chorwackiego przypisuje się ogromne znaczenie ze względu na europejski pogląd o nierozłączności języka i tożsamości narodowej^[20].

Relacja między serbskim a chorwackim bywa porównywana do różnicy między angielszczyzną amerykańską i brytyjską^[20]. Różnice między tymi językami bywają uwypuklane i wyolbrzymiane z pobudek politycznych^[21]. W Chorwacji dąży się do rugowania pożyczek serbskich i form językowych uchodzących za serbskie^[15].

Oprócz sztokawszczyzny na terytorium Chorwacji występują dwa kolejne zespoły dialektalne: dialekty kajkawskie i czakawskie^[22], które nie tworzą podstawy żadnego z języków standardowych (choć niegdyś narzecze kajkawskie funkcjonowało jako samodzielny język literacki^[23]). Dialektami tymi posługuje się wyłącznie część Chorwatów; są to odmiany silnie odrębne zarówno od gwar sztokawskich, jak i od wywodzącego się z nich języka standardowego. Badacz Roman Szul rozmiar odrębności gwarowych na terenie Chorwacji porównał wręcz do różnicy między polszczyzną a językiem czeskim^[24]. Najbardziej wyraźne podziały językowe na obszarze byłej Jugosławii nie pokrywają się zatem z podziałami narodowymi^[22].

Mianem języka serbsko-chorwackiego w dalszym ciągu określa się wspólną podstawę, na której oparto języki narodowe, przy czym jest to przede wszystkim termin lingwistyczny (nie jest akceptowany w krajach byłej Jugosławii)^[25]. W Chorwacji powszechny jest pogląd, że język urzędowy Jugosławii, zwany wtedy oficjalnie „serbsko-chorwackim”, był sztucznym tworem politycznym mającym na celu zunifikowanie dwóch odrębnych narodów^[26]. W krajach byłej Jugosławii termin ten zastępuje się określeniami takimi jak „język serbski”, „język chorwacki”, „język bośniacki” i „język czarnogórski”.

Rozbieżności występujące między standardami dialektu sztokawskiego – serbskim, chorwackim, bośniackim i czarnogórskim – są niewielkie i nie uniemożliwiają porozumienia między użytkownikami języka^[27]. Określane są jako mniej poważne niż różnice między standardowymi wariantami angielszczyzny w Wielkiej Brytanii, Irlandii, USA, Kanadzie, Australii^[28][29], francuskiego we Francji, Belgii, Kanadzie i Afryce^[30], niemieckiego w Niemczech, Austrii, Szwajcarii^[31], hiszpańskiego w Hiszpanii i Ameryce Łacińskiej^[30], niderlandzkiego w Holandii i Belgii^[29], portugalskiego w Portugalii i Brazylii^[30], hindustańskiego w Indiach i Pakistanie^[30][32].

Standard chorwacki charakteryzuje się wymową i pisownią ijekawską (związaną z odmiennym rozwojem prasłowiańskiej jaci w języku scs.) i wyłącznym użyciem alfabetu łacińskiego. Istnieje także zasadnicza różnica w zakresie składni: w serbskim rzadko używa się bezokolicznika, a zamiast tego funkcjonuje konstrukcja „da + czasownik odmieniony”^[12][33] (tzw. dakavica). Od standardowego chorwackiego odróżnia go również szereg różnic leksykalnych^[6][7]; przykładowe różnice w słownictwie przedstawiono w poniższej tabeli.

Chorwacja ma purystyczną politykę językową^[13][34][35]. Powstała z ogólnej atmosfery nacjonalizmu, którą ogarnięte były elity intelektualne^[36].

Zobacz multimedia związane z tematem: Język chorwacki

Zobacz hasło chorwacki w Wikisłowniku

• język serbsko-chorwacki (obszerniejsze przedstawienie pisowni, fonetyki i gramatyki języka)
• Wikipedia chorwackojęzyczna

• StefaniaS. Baroncelli StefaniaS., Linguistic Pluralism in European Studies, [w:] StefaniaS. Baroncelli i inni red., Teaching and Learning the European Union: Traditional and Innovative Methods, Dordrecht: Springer Science & Business Media, 2013 (Innovation and Change in Professional Education 9), s. 133–153, DOI: 10.1007/978-94-007-7043-0_9, ISBN 978-94-007-7042-3, ISBN 978-94-007-7043-0, OCLC 861080589  (ang.).
• BernardB. Comrie BernardB., The Slavonic World, „Lingua e stile”, 36 (3), Società editrice il Mulino, 2001, s. 431–442 [dostęp 2021-06-18]  (ang.).
• Marc L.M.L. Greenberg Marc L.M.L., Serbo-Croatian and South Slavic Languages, [w:] PhilippP. Strazny (red.), Encyclopedia of Linguistics, t. 2: M–Z, New York–Abingdon: Fitzroy Dearborn, 2005, s. 956–958, DOI: 10.4324/9780203319208, ISBN 978-1-57958-451-1, OCLC 55679645  (ang.).
• MateM. Kapović MateM., Language, Ideology and Politics in Croatia, „Slavia centralis”, IV/2, 2011, s. 45–56, DOI: 10.17161/SCN.1808.8578, OCLC 5712663453  (ang.).
• Robert D.R.D. King Robert D.R.D., Should English Be the Law?, [w:] RichardR. Deutsch (red.), Perspectives: Anthropology, St. Paul: CourseWise Pub, 1999, s. 90–95, ISBN 978-0-395-96597-9, OCLC 40766240  (ang.).
• KrzysztofK. Krysieniel KrzysztofK., Gdy wspólny (?) język dzieli... Polityczne i prawne skutki rozpadu języka serbsko-chorwackiego (względnie chorwacko-serbskiego), „Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne”, 26, 2017, s. 53–68, DOI: 10.4467/2543733XSSB.17.023.8321 .
• Thomas F.T.F. Magner Thomas F.T.F., Introduction to the Croatian and Serbian Language, wyd. popr., University Park, Pennsylvania: Pennsylvania State University Press, 1991, ISBN 978-0-271-04077-6, ISBN 0-271-00685-4, ISBN 0-271-01536-5, OCLC 34940287 [dostęp 2021-06-18]  (ang.).
• SeanS. McLennan SeanS., Sociolinguistic Analysis of "Serbo-Croatian", „Calgary Working Papers in Linguistics”, 18, 1996, s. 103–109, ISSN 0823-0579 [zarchiwizowane z adresu 2015-06-16]  (ang.).
• A.A. Sujoldžić A.A., The population study of middle Dalmatia: Linguistic history and current regional differentiation of Croatian dialects, „Collegium Antropologicum”, 15 (2), School of Biological Anthropology, 1991, s. 309–320  (ang.).
• MarkoM. Tadić MarkoM., DunjaD. Brozović-Rončević DunjaD., AmirA. Kapetanović AmirA., The Croatian Language in the Digital Age, GeorgG. Rehm, HansH. Uszkoreit (red.), Berlin: Springer Science & Business Media, 2012, DOI: 10.1007/978-3-642-30882-6, ISBN 978-3-642-30882-6, OCLC 809070908  (ang.).
• JožeJ. Toporišič JožeJ., Enciklopedija slovenskega jezika, KsenijaK. Dolinar (red.), Lublana: Cankarjeva založba, 1992, ISBN 86-361-0756-3  (słoweń.).