Język newarski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Nepāl Bhāṣā
नेपाल भाषा
Obszar

Nepal, Indie, Bhutan

Liczba mówiących

ok. 894 tys.[1]

Pismo/alfabet

dewanagari, randźana

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
UNESCO 3 zdecydowanie zagrożony
Ethnologue 4 edukacyjny
Kody języka
ISO 639-2 new
ISO 639-3 new
IETF new
Glottolog newa1247, newa1246
Ethnologue new
GOST 7.75–97 нев 478
WALS new, nwd
SIL NEW
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku newarskim
Słownik języka newarskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język newarski, newari lub newar[2] (newari: नेपाल भाषा Nepal bhasza, również Newah bhaye) – język z grupy tybeto-birmańskiej rodziny języków chińsko-tybetańskich. Używany głównie przez ponad 800 tys. Newarów, zamieszkujących Dolinę Katmandu w Nepalu. Posiada bogatą tradycję literacką (zapoczątkowaną pod koniec XIV w., z pierwszymi zapiskami w XII w.)[3]. Zapisywany jest alfabetem dewanagari.

Mimo przynależności do rodziny chińsko-tybetańskiej, język newarski wykazuje też pewne podobieństwa do języków indoirańskich.

Do lat 60. XX w. pozostawał jednym z najbardziej znaczących języków Nepalu i służył jako lingua franca Doliny Katmandu (był przyswajany również przez osoby z zewnątrz)[4]. Dziś nie odgrywa dominującej roli w regionie[3]. Pomimo stosunkowo dużej liczby użytkowników uchodzi za zagrożony wymarciem. Zaobserwowano, że w większości rodzin nie jest przekazywany dzieciom[3]. Znajduje się pod presją języka nepalskiego, a także języka angielskiego[4][5].

Określenie „newari” ma charakter kontrowersyjny, gdyż zawiera w sobie sufiks -i (co bywa postrzegane jako przejaw „indianizacji” nazwy języka)[2].

System fonetyczny

[edytuj | edytuj kod]

Samogłoski

[edytuj | edytuj kod]
Dewanagari अं अः
Transliteracja a aa i ii u uu e ai o au am aha ru Ru lru lRuu
IPA /ə/ /ɑː/ /i/ /iː/ /u/ /uː/ /eː/ /əi/ /oː/ /əu/ /ə/ /əʰ/ /ru/ /ruː/ /lru/ /lruː/

Spółgłoski

[edytuj | edytuj kod]
k
/k/
kha
/kʰ/
g
/g/
gh
/gʰ/
gn
/ŋ/
ch
/cɕ/ lub /ts/
chh
/cɕʰ/
j lub z
/ɟʝ/ lub /z/
jh lub zh
/ɟʝʰ/ lub /zʰ/
tra
/ɲ/
t
/ʈ/
th
/ʈʰ/
d
/ɖ/
dh
/ɖʰ/
n
/ɳ/
t
//
th
/ʰ/
d
//
dh
/ʰ/
n
//
p
/p/
f
/f/
b
/b/
bh
/bʰ/
m
/m/
y
/j/
r
/r/
l
/l/
v
/v/
sh
/ʃ/
sh
/ʃ/
s
/s/
h
/h/
क्ष त्र ज्ञ
ksh
/ɭ/
tra
/kʃ/
gny
/n/

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Newar, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
  2. a b Genetti 2007 ↓, s. 10.
  3. a b c Driem 2007 ↓, s. 308.
  4. a b Bal Gopal Shrestha, The Sacred Town of Sankhu: The Anthropology of Newar Ritual, Religion and Society in Nepal, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2012, s. 128, ISBN 978-1-4438-3770-5, ISBN 978-1-4438-3825-2 [dostęp 2023-09-21] (ang.).
  5. Genetti 2007 ↓, s. 12.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]