Paweł Włodkowic – Wikipedia, wolna encyklopedia

Paweł Włodkowic

Data i miejsce urodzenia	pomiędzy 1370 a 1373 Brudzeń Duży
Data i miejsce śmierci	1435 Kraków
Rektor Uniwersytetu Krakowskiego
Okres sprawowania	1414-1415 1419
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat
Cytaty w Wikicytatach

Paweł Włodkowic z Brudzenia herbu Dołęga, też: Paweł z Brudzenia, łac. Paulus Vladimiri (ur. pomiędzy 1370 a 1373 w Brudzeniu Dużym, zm. po 9 października 1435 r.^[1][2] w Krakowie) – polski kapłan katolicki, uczony, prawnik, pisarz religijny i prawno-polityczny, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, obrońca interesów Polski w sporach z Krzyżakami, prekursor tolerancji religijnej.

Urodził się pomiędzy rokiem 1370 a 1373, jako syn Włodzimierza z rodu Dołęgów, w Brudzeniu, należącym do Stanisława Myśliborskiego. Ród Pawła Włodkowica miał posiadłości ziemskie w ziemi dobrzyńskiej i był spokrewniony z rodem Lasotów/Lasockich z Mazowsza (do którego należeli m.in. Mikołaj Lasota, skarbnik i cześnik Konrada Mazowieckiego, dyplomata Mikołaj Lasocki i Jan z Lasotek, skarbnik dobrzyński)^[3]. Przypuszcza się, że wybór kariery duchownego, spowodowany był niezamożnością rodziny, lub możliwą wczesną śmiercią ojca^[3].

Był absolwentem szkoły przy kolegiacie św. Michała w Płocku i tam też zapewne przyjął święcenia kapłańskie. Wraz z Andrzejem Łaskarzem studiował na uniwersytecie w Pradze, gdzie w 1389 uzyskał tytuł bakałarza, w 1393 tytuł mistrza sztuk wyzwolonych, a w 1396 bakałarza prawa kanonicznego. Po studiach uzyskał święcenia i został scholastykiem poznańskim, a w 1400 kanonikiem płockim^[4].

Studia prawnicze kontynuował od około 1403/1404 roku na Uniwersytecie Padewskim, gdzie w 1408 został licencjatem dekretów (prawa kanonicznego). Prawdopodobnie w tym okresie bywał też w kurii rzymskiej, w zastępstwie Piotra z Kobylina, zastępując go w obowiązkach prokuratora króla polskiego^[5]. Po powrocie do Polski, ok. 1411, Paweł Włodkowic został kustoszem i kanonikiem krakowskim. Wkrótce otrzymał też stopień doktora dekretów w Krakowie^[4].

W 1412 jako pełnomocnik księcia Janusza Mazowieckiego, wraz z pełnomocnikiem króla Polski Andrzejem Łaskarzem, którego znał ze studiów w Pradze i Padwie, brał udział w sporze między Polską a zakonem krzyżackim, toczącym się w Budzie przed rozjemcą cesarzem Zygmuntem Luksemburskim. W 1414-1415 pełnił funkcje rektora Akademii Krakowskiej^[6].

W latach 1414–1418 trwał sobór w Konstancji. Paweł Włodkowic został na nim członkiem poselstwa polskiego, uczestnicząc w obradach soboru przez cały jego czas. Pozostał w Konstancji wraz z resztą poselstwa również po soborze i wrócił do kraju w maju 1418. W trakcie soboru, brał udział w opracowywaniu pism poselstwa polskiego, w szczególności zaś był autorem głównych pism prezentujących stanowisko strony polskiej w sporze z zakonem krzyżackim. Głównymi antagonistami Pawła Włodkowica ze strony krzyżackiej byli dominikanin Jan Falkenberg i Jan z Bambergu. Spór został rozstrzygnięty na korzyść strony polskiej przez wyznaczoną przez papieża komisję kardynalską, tuż po zakończeniu soboru^[6].

W 1418 Paweł Włodkowic został prorektorem Uniwersytetu w Krakowie. Po odnowieniu sporu z krzyżakami przed sądem rozjemczym Zygmunta Luksemburczyka we Wrocławiu, przygotowywał stanowisko prawne strony polskiej. Był obecny przy ogłoszeniu niekorzystnego dla Polski orzeczenia 6 stycznia 1420. Od tego orzeczenia, król Polski odwołał się do papieża Marcina V i wyznaczył Pawła Włodkowica, jako jednego ze swoich ambasadorów. Również tutaj przygotował on stanowisko prawne strony polskiej. W dalszych latach podróżował również na dwór papieski (1424) i do Padwy (1432). Po 1424 został też proboszczem kościoła św. Idziego w Kłodawie^[1]. 30 września 1426 r. został powołany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Wojciecha Jastrzębca do zespołu przygotowującego materiały dla procesu beatyfikacyjnego królowej Jadwigi.

Pod koniec życia Paweł Włodkowic mieszkał w Krakowie w zbudowanym przez siebie domu. Zmarł prawdopodobnie pod koniec 1435 w Krakowie^[a]. Dom po jego śmierci przejęła kapituła krakowska, przeznaczając go na mieszkanie dla kanoników, a dochody z niego przeznaczając na nabożeństwa za jego duszę^[7].

Paweł Włodkowic był wczesnym głosicielem idei tolerancji, który na soborze w Konstancji twierdził, iż narody pogańskie mają prawo do zachowania swych wierzeń. Głosił, że nikomu nie wolno zaczepiać (zwłaszcza pod pretekstem szerzenia wiary) innowierców żyjących spokojnie we własnym państwie^[8]. Dlatego dziś Rzecznik Praw Obywatelskich przyznaje nagrody im. Pawła Włodkowica osobom fizycznym i prawnym występującym w obronie praw i wolności, nawet wbrew zdaniu większości.

• Tractatus de annatis camerae apostolicae solvendis, traktat w 2 częściach, powst. na przełomie lat 1414/1415, wyd.: M. Bobrzyński Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, t. 5 (1878); fragmenty przeł. R. Heck i E. Maleczyńska Ruch husycki w Polsce. Wybór tekstów źródłowych (do r. 1454), Warszawa 1953
• Tractatus de potestate papae et imperatoris respectu infidelium (O władzy papieża i cesarza w stosunku do niewiernych), przedłożony soborowi w Konstancji 5 lipca 1415, wyd.: M. Bobrzyński Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, t. 5 (1878); fragmenty przedr. I. Chrzanowski, S. Kot Humanizm i reformacja w Polsce, Lwów 1927 (z poprawkami według rękopisu); fragm. konkluzji przeł. J. Dąbrowski „Korona i Litwa od chrztu Jagiełły do Warny 1386-1444”, Kraków 1923, Teksty Źródłowe do Nauki Historii w Szkole Średniej, zeszyt 24; przedr. J. Sawicki Wybór tekstów źródłowych z historii państwa i prawa polskiego, t. 1, cz. 1, Warszawa 1852
  • Conclusiones (inc.: Opinio hostiensis est...) do tego traktatu, przedłożone soborowi w Konstancji 6 lipca 1415, wyd.: H. v. Hardt Magnum oecumenicum Constantiense Concilium, t. 3, Frankfurt 1697-1700; także wyd. (pt. Constantiensis concilii acta et decreta?), t. 2, Frankfurt 1898; J. D. Mansi Sacrocorum Conciliorum nova et amplissima collectio, t. 28, Wenecja (przed rokiem 1796); M. Bobrzyński Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, t. 5 (1878); wyd. krytyczne S. Bełch Sacrum Poloniae Millenium, t. 3, Rzym 1956 (rękopisy wymienia S. Bełch Sacrum Poloniae...; zob. także: S. Kot „Anglo-polonica”, Nauka polska, t. 20 (1935), s. 56 i odb.
• Puncta accusationis ex parte Polonorum contra Cruciferos, powst. w Konstancji w 1416, znane są 2 redakcje:
  • krótsza w 26 art., wyd. T. Działyński Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum, t. 3, Poznań 1856, s. 151-162
  • dłuższa w 154 art., rękopis Ossolineum nr 166/II
• Causa inter reges Poloniae et Cruciferos coram concilio Constantiense ex parte Polonorum dicta, przedłożony soborowi w Konstancji w lipcu 1416, wyd. T. Działyński Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum, t. 3, Poznań 1856, s. 66-147
• Tractatus de ordine Cruciferorum et de bello Polonorum contra dictos fratres, powst. w pierwszej red. przed końcem września 1416, przedłożony soborowi w Konstancji pomiędzy 11 listopada 1417 a 22 kwietnia 1418, wyd.: M. Bobrzyński Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, t. 5 (1878); rękopis: Ossolineum nr 166/II (odpowiedź w 2 częściach na pamflet dominikanina Jana Falkenberga)
• Scriptum denunciatorium errorum Satyrae Joannis Falkenberg O. P. Concilio Constanteinsi datum, powst. pomiędzy grudniem 1416 a lutym 1417; wyd. krytyczne S. Bełch Sacrum Poloniae Millenium, t. 2, Rzym 1955 (tytuł nadany przez wydawcę; autograf: Ossolineum nr 166/II)
• Allegationes pro parte regis Polonie coram Sigismundo Imperatore, memoriał przedłożony w roku 1420 przed sądem cesarskim we Wrocławiu; wyd. T. Działyński Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum, t. 3, Poznań 1856, s. 294-334
• Allegationes breves pro serenissimo domino Rege Poloniae contra Pruthenos, memoriał przedłożony w roku 1420 sądowi papieskiemu w Rzymie; wyd. T. Działyński Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum, t. 3, Poznań 1856
• Ad aperiendum (1416)
• Iste tractatus (Ten traktat, 1417)
• Quoniam error (1417)
• Oculi (1420)
• Ad vivendum (1421)

• Do biskupa krakowskiego (List do biskupa Zbigniewa Oleśnickiego w sprawie zatargów polsko-krzyżackich z roku 1431), dat. z Padwy w marcu 1432; rękopis Biblioteka Czartoryskich nr 232 (czystopis i kopia).

Bibliografię dzieł (ogłoszonych drukiem i rękopiśmiennych) Pawła Włodkowica podaje A. Niesiołowski Dwie metody nawracania, Potulice 1937.

• Speculum aureum de titulis beneficiorum, powst. 1404, zob. T. Brzostowski „Ze studiów nad Pawłem Włodkowicem. W sprawie autorstwa traktatu Speculum aureum”, Studia Źródłoznawcze nr 5 (1960).

Jest patronem ulic m.in. w Poznaniu^[9] czy w Warszawie^[10].

• Jan Nepomucen Fijałek. Ostatnie słowo Pawła Włodkowica o zakonie krzyżackim. „Przegląd Kościelny”, 1902. brak numeru strony
• Tadeusz Brzostowski: Paweł Włodkowic. Warszawa: PAX, 1954. Brak numerów stron w książce
• Ludwik Ehrlich: Przedmowa. W: Pisma wybrane Pawła Włodkowica. Ludwik Ehrlich (red.). T. I. Warszawa: PAX, 1968, s. X-LXIX.
• Jan Władysław Woś: Paulus Wladimiri aus Brudzeń – Vorläufer oder Fortsetzer?, "Zeitschrift für Ostforschung". Wyd. 3. 1976, s. 438-461.
• E. Anna Wesołowska: Paweł Włodkowic – współczesne znaczenie poglądów i dokonań. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 1997. Brak numerów stron w książce

• O wojnie i tolerancji (fragmenty)
• Papiestwo i cesarstwo w świetle poglądów średniowiecznej polskiej szkoły prawa narodów
• Włodkowica wizja porządku prawnego
• Człowiek, jego prawa i obowiązki w nauczaniu Pawła Włodkowica
• Krajobraz po Grunwaldzie. Falkenberg kontra Włodkowic