Powiat biłgorajski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Powiat biłgorajski

powiat
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
TERC	0602
Siedziba	Biłgoraj
Starosta	Andrzej Szarlip
Powierzchnia	1677,79 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności	100 919[1]
• gęstość	60,1 os./km²
Urbanizacja	32,79%
Tablice rejestracyjne	LBL
Adres urzędu: ul. T. Kościuszki 87 23-400 Biłgoraj
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich 1 Liczba gmin miejsko-wiejskich 5 Liczba gmin wiejskich 8
Położenie na mapie województwa
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Powiat biłgorajski – powiat w Polsce, w południowej części województwa lubelskiego, odtworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Biłgoraj.

Powiat leży głównie na pograniczu Równiny Biłgorajskiej i Płaskowyżu Tarnogrodzkiego. Północne gminy powiatu tworzą specyficzne podłużne i wąskie pasmo, przebiegające na krótkich odcinkach przez szereg równoleżnikowych mezoregionów: Wzniesienia Urzędowskie, Roztocze Zachodnie, Padół Zamojski i Wyniosłość Giełczewską. Wschodnie krańce powiatu leżą w obrębie Roztocza Środkowego. Głównymi rzekami powiatu są Tanew, Łada i Por. Na terenie powiatu znajdują się złoża gazu ziemnego i ropy naftowej. Jest to region wybitnie rolniczy z dużymi obszarami leśnymi.

Liczba ludności na 31 grudnia 2020 roku
Źródła: Polska w liczbach

Na terenie powiatu znajduje się sześć miast (dane z 2024 r.^[6].):

• Biłgoraj (24669 mieszk. • 21,10 km² • 1174 os./km²)
• Tarnogród (3109 mieszk. • 10,69 km² • 291 os./km²)
• Józefów (2319 mieszk. • 5,00 km² • 464 os./km²)
• Frampol (1330 mieszk. • 4,67 km² • 285 os./km²)
• Goraj (896 mieszk. • 7,64 km² • 117 os./km²)
• Turobin (823 mieszk. • 1,60 km² • 514 os./km²)

Inne większe wsie (powyżej 1000 mieszkańców) to Aleksandrów (3100), Łukowa (2700), Sól (2200), Różaniec (1800), Potok Górny (1400), Tereszpol-Zaorenda (1400), Zamch (1500), Biszcza (1200), Lipiny Dolne (1200), Dąbrowica (1200), Księżpol (1100), Chmielek (1100) i Bukowina (1000).

Przed utworzeniem powiatu biłgorajskiego jego tereny obejmował istniejący od 1810 powiat tarnogrodzki (od 1842 okręg tarnogrodzki). W jego skład wchodziły również Frampol, Goraj i Janów Lubelski.

W 1866 w Królestwie Polskim nastąpiła reforma administracyjna. W ramach represji po powstaniu styczniowym zniesiono okręg tarnogrodzki (wraz z odebraniem praw miejskich Tarnogrodowi), a z południowo-zachodniej części powiatu zamojskiego utworzono powiat biłgorajski z siedzibą w Biłgoraju. Powiat był jednym z dziesięciu powiatów guberni lubelskiej. W 1866 jego obszar wynosił 1708 km² (30,6 mil²), w 1878 liczba mieszkańców wynosiła 80 335. W 1876 wśród 73898 mieszkańców powiatu było 46 595 (63%) katolików, 18 294 (25%) unitów, 6761 (9%) izraelitów, 2232 (3%) prawosławnych i 14 (0,01%) protestantów^[8].

Powiat graniczył od północy z powiatami janowskim i zamojskim, od wschodu z powiatem tomaszowskim, a od zachodu i południa z Galicją (Austro-Węgry). Rzeka Tanew (niespławna) przecinała powiat na dwie geograficznie odmienne części: północną – niską, zalesioną i obfitującą w drobne cieki wodne (główna rzeka Łada), niezbyt uprawną i rzadko zaludnioną; oraz południową – wzniesioną, górzystą, bezleśną i ubogą w wody (tylko rzeczka Złota), natomiast lepiej uprawną i bardziej zaludnioną (mimo rzadkiego rozmieszczenia wsi). Jedyną drogą wodną powiatu był San (tylko na krótkim odcinku przygranicznym) natomiast najbliższa kolej – nadwiślańska – biegła w odległości około 10 mil od granicy powiatu. W powiecie niemal nie było dróg bitych (6 km przed I wojną światową), co hamowało rozwój rolnictwa i przemysłu (oprócz stosunkowo rozwiniętego sitarstwa w Biłgoraju). Na terenie powiatu istniały 4 małe browary, 1 gorzelnia i 6 fabryk (ostatnie miejsce wśród powiatów w guberni)^[8].

W powiecie było w 1878 roku 19 szkół podstawowych. Pod względem sądowym powiat biłgorajski należał do II okręgu sądowego w Zamościu i dzielił się na cztery gminne okręgi sądowe z siedzibami w Soli, Lipinach, Tarnogrodzie i Józefowie. Pod względem administracyjnym powiat dzielił się na (pisownia oryginalna)^[8]:

• 1 miasto: Biłgoraj
• 3 osady miejskie: Józefów, Krzeszów i Tarnogród (Frampol i Goraj znalazły się w powiecie zamojskim)
• 14 gmin: Aleksandrów, Babica, Biszcza, Krzeszowska-Huta, Kniaźpol, Kocudza, Krzeszów, Łukowa, Majdan Sopocki, Potok górny, Puszcza Solska, Sol, „Tarnowatka” (właśc. Tarnogród^[9]) i Różaniecka wola

Powiat biłgorajski znalazł się wśród powiatów guberni lubelskiej dotkniętych utworzeniem w 1912 guberni chełmskiej. Zaliczając ziemię biłgorajską do guberni chełmskiej, mającej z założenia ruski (rosyjski) charakter, władze rosyjskie wykorzystały kolejną możliwość rusyfikacji mieszkańców, ponieważ tylko w trzech gminach – Babice, Biszcza i Księżpol – odsetek prawosławnych (w większości byłych unitów, nawróconych przemocą w 1875) przekraczał 50%, a w trzech kolejnych – Potok Górny, Wola Różaniecka i Krzeszów – 30%.

Gminy Aleksandrów i Kocudza oraz części gmin Huta Krzeszowska, Łukowa, Majdan Sopocki, Puszcza Solska i Sól pozostały po stronie lubelskiej i zostały włączone do powiatu janowskiego. Pozostała część powiatu biłgorajskiego pod dotychczasową nazwą została włączona do guberni chełmskiej. Powiat biłgorajski w tych granicach liczył 998,7 km² powierzchni i 102 382 mieszkańców. W jego skład wchodziły miasto Biłgoraj, osady Tarnogród i Krzeszów oraz dziesięć gmin – Babice, Biszcza, Huta Krzeszowska, Księżpol, Krzeszów, Łukowa, Majdan Sopocki, Potok Górny, Puszcza Solska, Sól, Tarnogród i Wola Różaniecka, a w nich 101 wsi.

Granica nowej guberni przecięła dotychczasowy powiat bardzo skomplikowaną linią, istniała również enklawa „chełmska” – wieś Dyle. Nowy podział wywołał zamęt w administracji, w szczególności gminy Tarnogród początkowo nie zaliczono do chełmskiej, wobec czego stanowiła eksklawę guberni lubelskiej na granicy z Galicją. W nowych granicach powiatu ludność katolicka nadal stanowiła większość; według urzędowych danych mieszkało to 53 973 katolików, 36 562 prawosławnych, 13 070 żydów i 1 luteranin. Stopniowo wprowadzano przepisy wynaradawiające ludność polską.

W marcu gubernię chełmską wyłączono z generał-gubernatorstwa warszawskiego i włączono do generał-gubernatorstwa kijowskiego, jednak zmiana ta nie wywarła praktycznych skutków, bo już latem tego roku władze rosyjskie bezpowrotnie opuściły Polskę.

Po zajęciu Królestwa Polskiego przez wojska państw centralnych powiat biłgorajski znalazł się pod okupacją austro-węgierską – początkowo w obrębie Generał-Gubernatorstwa Wojskowego w Kielcach, a od 1 października 1915 Generał-Gubernatorstwu Wojskowemu w Lublinie. Okupacyjne władze austriackie przywróciły granice powiatów z 1912 roku. Wskutek intensywnej emigracji, ewakuacji ludności (zwłaszcza ukraińskiej) na wschód i strat wojennych, ludność powiatu w październiku 1916 w stosunku do 1906 spadła o 46,8% – do 71 761 osób.

Lokalnym organem władz okupacyjnych była cesarska i królewska komenda wojskowa, mająca charakter militarny. Na jej czele stali oficerowie armii austro-węgierskiej. W ramach tej komendy istniał komisariat cywilny kierowany przez komisarza cywilnego narodowości polskiej. Zachowano dotychczasową organizację władz gminnych i miejskich. Językiem urzędowym był niemiecki, ale w kontaktach z ludnością używano języka polskiego. Pod koniec 1917 przywrócono samorząd powiatowy, a latem 1918 – miejski.

Wielkie wzburzenie w powiecie wywołał traktat brzeski, mocą którego powiat znów miał być podzielony na część polską i „chełmską”, należącą do Ukrainy. Projektowana granica miała przecinać południową Lubelszczyznę wzdłuż linii Tarnogród – Biłgoraj – Szczebrzeszyn.

W październiku 1918 Rada Regencyjna powołała jako podstawowe jednostki administracji powiaty zarządzane przez komisarzy – początkowo zwanych królewsko-polskimi, potem ludowymi, a wreszcie rządowymi. 3 listopada 1918 ostatni austro-węgierski komisarz wojskowy powiatu biłgorajskiego ppłk Aleksander Carapet przekazał władzę miejscowemu komisarzowi cywilnemu A. Cyfrowiczowi i wyjechał z Biłgoraja. 4 listopada miejscowe jednostki POW bez oporu rozbroiły żołnierzy austriackich. Powiat był wolny.

Po odzyskaniu niepodległości powiat biłgorajski w dotychczasowych (czyli takich jak w 1866 roku) granicach stał się jednym z 19 powiatów utworzonego 14 sierpnia 1919 województwa lubelskiego.

1 stycznia 1923 do powiatu biłgorajskiego włączono gminy Frampol i Goraj z powiatu zamojskiego^[10].

1 kwietnia 1923 z powiatu biłgorajskiego wyłączono gminę Majdan Sopocki i włączono ją do powiatu tomaszowskiego – z wyjątkiem wsi Długi Kąt, Hamernia, Izbica, Siedliska i Stanisławów, które po włączeniu do gminy Aleksandrów pozostały w powiecie biłgorajskim^[11].

1 kwietnia 1927 zmieniono granice gmin wiejskich Sól, Aleksandrów i Puszcza Solska – wsie Brodziaki, Korczów, Okrągłe i Smólsko z gminy Sól włączono do gminy Puszcza Solska, a wieś Margole z gminy Sól włączono do gminy Aleksandrów^[12], jak również do miasta Biłgoraja przyłączono wieś Bojary oraz wieś i folwark Różnówka z gminy Puszcza Solska^[13].

31 października 1928 starostą biłgorajskim został Tadeusz Szałowski^[14].

1 kwietnia 1930 zniesiono gminę Goraj, której teren włączono do gminy Frampol, oraz zmieniono granice gmin Frampol i Puszcza Solska – do tej ostatniej gminy włączono z gminy Frampol obszar leśny o obszarze 37,40 ha położony między wsią Karolówka a dotychczasową granicą gminy Puszcza Solska^[15]. Rozporządzenie to uchylono kolejnym rozporządzeniem z 29 lipca 1939^[16]; w efekcie zniesienie gminy Goraj zostało z mocą wsteczną uchylone, a zmiana granic gmin anulowana.

1 kwietnia 1933 powiat liczył 1575,37 km² powierzchni i 118 874 mieszkańców w 1 mieście, 15 gminach i 269 sołectwach^[17].

W myśl paktu Ribbentrop-Mołotow biłgorajszczyzna wraz z resztą obszaru Polski na wschód od Wisły i Sanu miała przypaść Związkowi Radzieckiemu. Rzeczywiście, 28 września 1939 miasto z okolicą zajęły wojska radzieckie, jednak w następstwie zmiany ustaleń między okupantami opuściły je po niecałych dwóch tygodniach.

26 października 1939 powiat biłgorajski objęła cywilna administracja niemiecka. Powiat należał wówczas do dystryktu lubelskiego Generalnego Gubernatorstwa^[18]. Nie licząc się z tradycyjnymi granicami 1 stycznia 1940 niemieckie władze okupacyjne włączyły do powiatu biłgorajskiego^{[19][20][21][22]}:

• miasto Szczebrzeszyn oraz gminy Tereszpol, Radecznica i Zwierzyniec z powiatu zamojskiego (przed wojną w woj. lubelskim);
• gminę Kuryłówka ze zniesionego powiatu łańcuckiego (przed wojną w woj. lwowskim);
• gminę Dzików Stary z powiatu lubaczowskiego (którego zdecydowanie większą część włączono do ZSRR) (przed wojną w woj. lwowskim);
• gminę Cieplice, utworzoną z większych części gmin Adamówka (oprócz gromady Dobra, którą włączono do ZSRR) i Sieniawa (bez gromad Dybków, Leżachów i Wylewa, które wraz z miastem Sieniawą włączono do ZSRR) z powiatu jarosławskiego (przed wojną w woj. lwowskim);
  • ponadto gromadę Majdan Sieniawski z dotychczasowej Adamówka z powiatu jarosławskiego przyłączono do gminy Wola Różaniecka w powiecie biłgorajskim (w latach 1940–1942 gromadę tę nazywano Osówka Górna).

Na przełomie 1940 i 1941 roku powiat biłgorajski liczył 23 gminy i 2584,1 km² powierzchni^[23]. W czasie wojny obszar powiatu, szczególnie wschodnia część, był objęty powstaniem zamojskim.

W 1943 roku Kreishauptmannschaft Bilgoraj obejmował dwa miasta: Biłgoraj (4745 mieszkańców) i Szczebrzeszyn (5091), oraz 21 gmin wiejskich: Aleksandrów (8272), Babice (7181), Biszcza (5627), Cieplice (9059), Dzików Stary (8821), Frampol (6512), Goraj (6637), Huta Krzeszowska (6761), Kocudza (6977), Krzeszów (6831), Księżpol (6561), Kuryłówka (5300), Łukowa (7068), Potok Górny (8146), Puszcza Solska (5394), Radecznica (10220), Sól (6918), Tarnogród (3034), Tereszpol (6396), Wola Różaniecka (6963) i Zwierzyniec (11779)^[20]. Gminy (Gemeinden) były podzielone na 166 gromad (odtąd nazywanych wsiami, czyli Dörfer). 1 marca 1943 powiat zamieszkiwało 160,294 ludzi (w tym 75,880 mężczyzn i 84,414 kobiet) na powierzchni 2,431 km². Na 1 km² przypadało 65,9 mieszkańców^[20].

W 1944 podział administracyjny Polski został odtworzony według stanu z 1939. Według podziału administracyjnego z 1952 powiat biłgorajski należał do woj. lubelskiego i dzielił się na 1 miasto i 15 gmin, które z kolei były podzielone na 144 gromad (sołectw)^[24] (liczba gromad w nawiasie):

• miasto Biłgoraj (Tarnogród, Józefów i Frampol były wówczas wsiami)
• gminy Aleksandrów (13), Babice (6), Biszcza (7), Frampol (13), Goraj (11), Huta Krzeszowska (16), Kocudza (13), Krzeszów (9), Księżpol (9), Łukowa (9), Potok Górny (9), Puszcza Solska (11), Sól (13), Tarnogród (0)^[25] i Wola Różaniecka (5)

1 stycznia 1953 z gminy Kocudza wyłączono gromady Andrzejówka, Bukowa i Korytków Duży i włączono je do gminy Puszcza Solska^[26].

1 stycznia 1955 weszła w życie reforma administracyjna wprowadzona ustawą z 29 września 1954 o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych^[27], polegająca na likwidacji gmin i podziale powiatów bezpośrednio na gromady. W myśl art. 3 tej ustawy podziału na gromady dokonywała wojewódzka rada narodowa w drodze uchwały zatwierdzonej przez Komitat Rady Państwa i Rady Ministrów do spraw Podziału Administracyjnego Kraju. Wojewódzka Rada Narodowa w Lublinie podjęła odpowiednią uchwałę 5 października 1954.^[28][29] Jej mocą powiat biłgorajski został podzielony na 1 miasto i 45 gromad:

• miasto Biłgoraj
• gromady Aleksandrów, Babice, Bidaczów Stary, Biłgoraj, Biszcza, Bukowa, Bukowina, Bystre, Chmielek, Dąbrowica, Dzwola, Frampol, Goraj, Górecko Stare, Gromada, Harasiuki, Hedwiżyn, Hosznia Ordynacka, Hucisko, Huta Plebańska, Jędrzejówka, Józefów, Kocudza, Korchów, Korytków Duży, Krzeszów, Księżpol, Lipiny Dolne, Luchów Górny, Łukowa, Majdan Nowy, Momoty Górne, Nowa Wieś, Obsza, Potok Górny, Rakówka, Smólsko, Sól, Stanisławów, Szyszków, Tarnogród, Teodorówka, Wola Dereźniańska, Wola Różaniecka i Zamch.

W ramach tej reformy dokonano licznych zmian przynależności administracyjnej poszczególnych miejscowości^[30]:

• z byłej gminy Potok Górny powiatu biłgorajskiego wyłączono dawną gromadę Kulno do powiatu leżajskiego województwa rzeszowskiego,
• z byłej gminy Goraj powiatu biłgorajskiego wyłączono dawną gromadę Zagrody do powiatu krasnostawskiego,
• do powiatu biłgorajskiego przyłączono dawną gromadę Gilów z powiatu krasnostawskiego,
• do powiatu biłgorajskiego przyłączono dawne gromady Majdan Nepryski, Borowina-Morgi, Górniki, Chłopków i Hedwiżyn, część dawnej gromady Bukownica (wsie Wolaniny i Ratwica) i obszary leśne wsi Aleksandrów z powiatu zamojskiego.

1 stycznia 1955 przyłączono do powiatu biłgorajskiego gromady Tereszpol-Kukiełki i Tereszpol-Zaorenda (wyodrębnione z byłej gminy Tereszpol) z powiatu zamojskiego^[31].

Dalsze zmiany przyniosła reforma z 1955, wchodząca w życie 1 stycznia 1956:

• gromady Dzwola, Kocudza i Momoty Górne przeniesiono do odtworzonego powiatu janowskiego w woj. lubelskim^[32],
• gromady Bystre i Krzeszów przeniesiono do nowo utworzonego powiatu leżajskiego w woj. rzeszowskim^[33].

W efekcie 1 stycznia 1956 powiat biłgorajski składał się z 1 miasta i 42 gromad^[34].

29 lutego 1956 zniesiono gromady Biłgoraj i Gromada, zastępując je – odpowiednio – gromadami Podlesie i Majdan Gromadzki (zmiany siedzib i nazw)^[35]. Ponadto do gromady Stanisławów w powiecie biłgorajskim włączono kolonię Czarny Las z gromady Majdan Sopocki w powiecie tomaszowskim w tymże województwie^[36].

1 stycznia 1957 do gromady Harasiuki włączono wieś Gózd Lipiński z gromady Biszcza^[37].

1 stycznia 1958 do gromady Biszcza włączono z powrotem wieś Gózd Lipiński z gromady Harasiuki^[38].

1 stycznia 1958 do powiatu biłgorajskiego włączono gromadę Czarnystok z powiatu zamojskiego^[39], lecz już 31 grudnia 1959 roku gromadę tę włączono z powrotem do powiatu zamojskiego^[40].

1 stycznia 1958 zniesiono: a) gromadę Tereszpol-Kukiełki, włączając jej obszar do gromady Tereszpol Zaorenda; b) gromadę Smólsko, włączając jej obszar do gromad: Podlesie (wsie Brodziaki, Edwardów i Smólsko Małe oraz gajówkę Kociołki), Majdan Nowy (wieś Smólsko Duże) i Księżpol (wsie Lipowiec Duży i Lipowiec Mały)^[41]; i c) gromadę Babice, włączając jej obszar do gromady Obsza w tymże powiecie^[42].

1 stycznia 1959 zniesiono gromadę Nowa Wieś w związku z przeniesieniem siedziby GRN z Nowej Wsi do Krzeszowa Górnego i zmianą nazwy jednostki na gromada Krzeszów Górny^[43].

1 stycznia 1960 utworzono gromadę Biłgoraj siedzibą GRN w mieście Biłgoraju (nie wchodzącym w jej skład) z obszarów zniesionych gromad Dąbrowica, Majdan Gromadzki i Podlesie w tymże powiecie^[44].

W sumie, do 1 lipca 1960 zniesiono 16 gromad a utworzono 2 nowe – Biłgoraj (z siedzibą w Biłgoraju) i Krzeszów Górny. W efekcie powiat składał się z 1 miasta i 24 gromad: Aleksandrów, Biłgoraj, Biszcza, Bukowa, Frampol, Goraj, Harasiuki, Hedwiżyn, Huta Plebańska, Jędrzejówka, Józefów, Krzeszów Górny, Księżpol, Lipiny Dolne, Łukowa, Majdan Nowy, Obsza, Potok Górny, Sól, Szyszków, Tarnogród, Teodorówka, Tereszpol-Zaorenda i Wola Różaniecka^[45].

31 grudnia 1961 do gromady Józefów, w powiecie biłgorajskim przyłączono wieś Szopowe oraz stację kolejową Krasnobród z gromady Bondyrz w powiecie zamojskim^[46].

Do 1 lipca 1965 zniesiono kolejne 5 gromad (Bukowa, Hedwiżyn, Huta Plebańska, Jędrzejówka i Szyszków), utworzono natomiast gromadę Huta Krzeszowska. W efekcie powiat składał się z 1 miasta i 20 gromad^[47].

Kolejna reforma administracyjna z 1972 przyniosła zniesienie gromad i reaktywację gmin z dniem 1 stycznia 1973^[48]. Powiat biłgorajski podzielono na 1 miasto i 12 gmin^[49]:

• miasto Biłgoraj
• gminy Biłgoraj, Biszcza, Frampol, Goraj, Harasiuki, Józefów, Księżpol, Łukowa, Obsza, Potok Górny, Tarnogród i Tereszpol.

Gminę Krzeszów odtworzono w powiecie leżajskim woj. rzeszowskiego. W miejsce dawnej gminy Kocudza utworzono w powiecie janowskim woj. lubelskiego gminę Dzwola. Ponadto 1 stycznia 1973 z powiatu krasnostawskiego wyłączono część obszaru sołectwa Gródki o powierzchni 250 ha, którą włączono do powiatu biłgorajskiego^[50].

W ramach reformy odtworzono jedynie niektóre dawne gminy, natomiast pozostałe uległy znacznym zmianom. Odtworzono gminy Biszcza, Frampol, Goraj, Księżpol, Łukowa, Potok Górny i Tereszpol. Dawna gmina Aleksandrów została odtworzona jako gmina Józefów, dawna gmina Babice – jako gmina Obsza, dawna gmina Huta Krzeszowska – jako Harasiuki. Nowa gmina Tarnogród objęła dawną gminę Tarnogród (obejmującą samą miejscowość) i otaczającą ją gminę Wola Różaniecka. Nowo utworzona gmina Biłgoraj, otaczająca pierścieniem miasto, objęła większość terenów dawnych gmin Sól i Puszcza Solska, których nie odtworzono.

W 1973 powierzchnia powiatu biłgorajskiego wynosiła 1685 km², liczba mieszkańców 92.600, gęstość zaludnienia – 55 mieszkańców na km²^[49].

Wskutek reformy administracyjnej z 1975 1 czerwca tego roku powiat biłgorajski został zniesiony. Wchodzące w jego skład gminy włączono do nowo utworzonego województwa zamojskiego, jedynie gmina Harasiuki została włączona do województwa tarnobrzeskiego (tam znalazły się też dawne „biłgorajskie” gminy Krzeszów i Dzwola)^[51].

2 lipca 1976 zniesiono gminy Biszcza, Obsza i Tereszpol. Obszar gminy Biszcza podzielono między gminy Księżpol, Potok Górny i Tarnogród, obszar gminy Obsza przyłączono do gminy Łukowa a obszar gminy Tereszpol podzielono między gminy Biłgoraj i Zwierzyniec^[52].

1 września 1977 zniesiono także gminę Krzeszów w woj. tarnobrzeskim, włączając ją do gminy Rudnik^[53].

1 października 1982 odtworzono gminy Biszcza^[54] i Obsza^[55] (a także gminę Krzeszów w woj. tarnobrzeskim, powiększoną o wieś Podolszynka Plebańska z gminy Harasiuki)^[54]. Gminę Tereszpol przywrócono 1 stycznia 1984, jednak wieś Hedwiżyn pozostała w gminie Biłgoraj^[56].

1 stycznia 1987 prawa miejskie odzyskał Tarnogród^[57] a 1 stycznia 1988 – po połączeniu z Morgami i Pardysówką – Józefów^[58]. Od momentu odzyskania praw miejskich miasta te stanowiły jednostki administracyjne (gminy miejskie) odrębne od jednoimiennych gmin wiejskich natomiast miały wspólne z nimi władze gminne. 1 lutego 1991 miasta oraz gminy wiejskie Tarnogród i Józefów połączono we wspólne gminy miejsko-wiejskie^[59].

1 stycznia 1992 utworzono nową (dużo mniejszą niż sprzed 1954 roku) gminę Aleksandrów, wyodrębnioną z części obszaru gminy Józefów^[60].

1 października 1993 prawa miejskie odzyskał także Frampol, wobec czego gminę wiejską Frampol przekształcono w gminę miejsko-wiejską^[61].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie lubelskim przywrócono powiat biłgorajski^[62]. W porównaniu z obszarem z początku 1975 powiat biłgorajski został zwiększony o gminę Turobin (dawniej w powiecie krasnostawskim, a następnie także w województwie zamojskim), lecz zmniejszony o gminę Harasiuki, przyłączoną do powiatu niżańskiego w województwie podkarpackim (tamże po raz pierwszy znalazła się gmina Krzeszów, podczas gdy gmina Dzwola powróciła do powiatu janowskiego). Czyniono zabiegi o włączenie do powiatu biłgorajskiego gminy Zwierzyniec, lecz ostatecznie włączono ją do powiatu zamojskiego.

1 stycznia 2021 status miasta odzyskał Goraj, a gmina Goraj stała się gminą miejsko-wiejską^[63].

1 stycznia 2024 prawa miejskie odzyskał Turobin, a gmina Turobin przekształciła się w gminę miejsko-wiejską^[64].

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

• Piramida wieku mieszkańców powiatu biłgorajskiego w 2014 roku^[65].

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[66] powiat zamieszkiwało 100 919 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 100 617 osób^[67].

We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła 2100 osób, a stopa bezrobocia 4,4%^[68]

Na podstawie źródła^[69]:

• Czesław Małyszek (13 listopada 1998 – 19 listopada 2002)
• Stanisław Schodziński (19 listopada 2002 – 24 listopada 2006)
• Marek Onyszkiewicz (24 listopada 2006 – 27 listopada 2010)
• Marian Tokarski (27 listopada 2010 – 10 stycznia 2017)
• Kazimierz Paterak (10 stycznia 2017 – 21 listopada 2018)
• Andrzej Szarlip (od 21 listopada 2018)

stan na 1 stycznia 2018 rok

Gmina	Zdjęcie	Kierownictwo	Adres
Powiat
POWIAT		Starosta starosta Andrzej Szarlip	ul. T. Kościuszki 87 23-400 Biłgoraj tel. 84 688-20-01 www
Gmina miejska
Biłgoraj		Burmistrz Janusz Zbigniew Rosłan	pl. Wolności 16 23-400 Biłgoraj tel. 84 686-25-11 www
Gminy miejsko-wiejskie
Goraj		Burmistrz Antoni Łukasik	ul. Bednarska 1 23-450 Goraj tel. 84 685-80-02 www. goraj.eurzad.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-10)].
Frampol		Burmistrz Józef Rudy	ul. Radzięcka 8 23-440 Frampol tel. 84 685-75-09 www
Józefów		Burmistrz Roman Antoni Dziura	ul. Kościuszki 37 23-460 Józefów tel. 84 687-81-33 www
Tarnogród		Burmistrz Eugeniusz Stróż	ul. Kościuszki 5 23-420 Tarnogród tel. 84 689-71-61 www. tarnogrod.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-13)].
Turobin		Burmistrz Andrzej Kozina	ul. Rynek 4 23-465 Turobin tel. 84 683-33-35 www
Gminy wiejskie
Aleksandrów		Wójt Józef Henryk Biały	Aleksandrów II 380 23-408 Aleksandrów tel. 84 687-50-02 www
Biłgoraj		Wójt Wiesław Marian Różyński	ul. Kościuszki 88 23-400 Biłgoraj tel. 84 686-15-10 www
Biszcza		Wójt Zbigniew Pyczko	Biszcza 79 23-425 Biszcza tel. 84 685-60-23 www
Księżpol		Wójt Lech Jan Rębacz	ul. Biłgorajska 12 23-415 Księżpol tel. 84 687-74-20 www
Łukowa		Wójt Stanisław Kozyra	Łukowa 262 23-412 Łukowa tel. 84 687-40-02 www
Obsza		Wójt Andrzej Placek	Obsza 36 23-413 Obsza tel. 84 689-10-02 www. bip.mbnet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-20)].
Potok Górny		Wójt Edward Adam Hacia	Potok Górny 116 23-423 Potok Górny tel. 84 685-25-18 www
Tereszpol		Wójt Jacek Pawluk	ul. Długa 234 23-407 Tereszpol tel. 84 687-60-05 www

Dane pobrane z serwisu hoga.pl (stan na rok 2008).

Z powodu braku aktualnych danych, w powyższej liście nie ma następujących miejscowości:
Bolesławin, Bukowiec, Cichy, Florianka, Jamieńszczyzna, Kolonia Różaniecka, Kuchy-Kolonia, Marianka, Markowicze-Cegielnia, Pierogowiec, Podlesie, Polesiska, Popówka, Poręby, Różaniec-Szkoła, Telikały i Zagrody.

• powiat janowski
• powiat lubelski
• powiat krasnostawski
• powiat zamojski
• powiat tomaszowski
• powiat lubaczowski (podkarpackie)
• powiat przeworski (podkarpackie)
• powiat leżajski (podkarpackie)
• powiat niżański (podkarpackie)

• powiat tarnogrodzki
• województwo zamojskie

• Tadeusz Mencel: Galicja Zachodnia 1795–1809. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1976. Brak numerów stron w książce
• Władysław Ćwik, Jerzy Reder: Lubelszczyzna. Dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1977. Brak numerów stron w książce
• DorotaD. Skakuj DorotaD., Zarys dziejów powiatu biłgorajskiego w latach 1867–1939, Biłgoraj: Muzeum Ziemi Biłgorajskiej w Biłgoraju, 2005, ISBN 83-921896-0-4, OCLC 69362032 . Brak numerów stron w książce
• Dzieje Tarnogrodu, RyszardR. Szczygieł (red.), Tarnogród: Urząd Miasta i Gminy w Tarnogrodzie, 2006, ISBN 83-924573-0-7, OCLC 169820946 . Brak numerów stron w książce
• Zenon Łukasz Baranowski (red.) Dzieje Goraja, Gminny Ośrodek Kultury w Goraju, Lublin 2010, ISBN 978-83-62221-01-1.
• Roman Tokarczyk Turobin. Dzieje miejscowości, Wydawnictwo „Morpol”, Lublin 2002, ISBN 83-87228-65-6.
• RomanR. Sokal RomanR., Sieraków. Zasłyszane, zapamiętane, zapisane, Biłgoraj: Wydawnictwo RS, 2012, ISBN 978-83-903834-6-0, OCLC 823651925 . Brak numerów stron w książce
• TomaszT. Brytan TomaszT., Gmina Księżpol. Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość, Księżpol: Meritum Bożena Zimmermann, 2010, ISBN 978-83-61591-60-3, OCLC 803976586 . Brak numerów stron w książce
• Poznajemy ojcowiznę. Piękne zakątki otaczającej nas przyrody w pracach laureatów konkursu krajoznawczego, PawełP. Zań, Biłgoraj: Meritum Bożena Wasińska, 2007, ISBN 978-83-925046-5-8, OCLC 749702931 . Brak numerów stron w książce
• Małgorzata Pietrzak Gmina Józefów, wyd. Michał Pietrzak, b.m.w., b.d.w.
• Agnieszka Bogaczyk, Robert Rabiega Miasto i gmina Józefów, PUW „Roksana” sp. z o.o., Krosno 2004
• Bożena Kurowska Biszcza i okolice w dziejach Zaborszczyzny, Gminny Ośrodek Kultury w Biszczy, Biszcza 2007
• Monografia powiatu biłgorajskiego 1927