نعنا - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
نعناع | |
---|---|
پونه آسیایی | |
ردهبندی علمی | |
فرمانرو: | گیاهان |
(طبقهبندینشده): | آوندداران |
(طبقهبندینشده): | گیاهان گلدار |
(طبقهبندینشده): | دولپهایهای نو |
(طبقهبندینشده): | گلستارهداران |
راسته: | نعناسانان |
تیره: | نعنائیان |
سرده: | نعنا کارل لینه |
گونه نماد | |
نعنای دشتی | |
مترادف | |
|
نعنا[۱][۲] (نام علمی: Mentha) سردهای از گیاهان گٔلدار از راستهٔ نعناسانان و خانوادهٔ نعنائیان است. برآورد میشود که ۱۳ تا ۲۴ گونه نعنا وجود داشته باشد، اما تمایز دقیق بین گونهها نامشخص است. دورگهشدن گونهها و رقمهای مختلف نعنا بهطور طبیعی رایج است و در نقاطی که برخی از گونهها با هم همپوشانی دارند، رخ میدهد. دورگهها و ارقام زیادی از نعنا شناخته شدهاند.
گیاهان سردهٔ نعنا بهطور طبیعی در سراسر اروپا، آفریقا (آفریقای جنوبی)، آسیا، استرالیا - اقیانوسیه، آمریکای شمالی و جنوبی پراکندگی جهانی دارند.[۳] گونههای آن را میتوان در بسیاری از محیطها یافت، اما بیشتر آنها در محیطها و خاکهای مرطوب، بهترین رشد را دارند.
ویژگیها
[ویرایش متنی]نعناها گیاهانی معطر و عموماً چندساله هستند. آنها دارای استولونهای زیرزمینی و روی زمینی گسترده و ساقههای راست، مربعی و منشعب هستند. نعناها ۱۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر رشد کرده و میتوانند در یک منطقه پخش شوند. برخی از نعناها بهدلیل تمایل به گسترش بیرویه و بدون کنترل، مهاجم در نظر گرفته میشوند.
آرایهشناسی
[ویرایش متنی]گونههای نعنا متعلق به خانوادهٔ نعنائیان هستند و بهطور گسترده در اروپا، آسیا، آفریقا، استرالیا و آمریکای شمالی پراکنده هستند. گیاهانی از این سرده را میتوان در محیطهای متعدد و متنوع یافت. دادههای اخیر بر اساس ویژگیهای مورفولوژیکی، سیتولوژیکی و ژنتیکی نشان داده است که سردهٔ نعنا (Mentha) را میتوان به ۴۲ گونه، ۱۵ هیبرید و صدها زیرگونه، واریته و رقم طبقهبندی کرد. در واقع، طبقهبندی نعنا بسیار پیچیده است و همیشه یک اتفاق نظر وجود ندارد.
گونهها
[ویرایش متنی]- پونه Mentha pulegium
- نعناپونه Mentha longifolia
- نعناع سیب Mentha suaveolens
- نعناع وحشی Mentha arvensis
- نعنای آبی Mentha aquatica
- نعنای استرالیایی Mentha australis
- نعنای دشتی Mentha spicata[۴]
- نعنای کانادایی Mentha canadensis
- نعنای کرس Mentha requienii
- نعناع فلفلی یا Menthae Piperitae
- Mentha alaica
- Mentha atrolilacina
- Mentha cervina
- Mentha cunninghamii
- Mentha dahurica
- Mentha darvasica
- Mentha diemenica
- Mentha gattefossei
- Mentha grandiflora
- Mentha japonica
- Mentha laxiflora
- Mentha micrantha
- Mentha pamiroalaica
- Mentha royleana
- Mentha satureioides
عوامل مؤثر بر گلدهی
[ویرایش متنی]طول روز: اگر چه آنها گیاهان روز بلند هستند، گونههای Mentha با پاسخ بسیار بیشتر M. citrata نسبت به نور از نظر رشد ساختارهای تولید مثلی متفاوت هستند.[۵]
دما: دمای مطلوب برای رشد و گلدهی نعنا بین ۲۱ تا ۲۶ درجهٔ سانتیگراد است.[۶] دورهٔ گلدهی M. aquatica مربوط به دورهای است که دما اغلب بین ۲۵ تا ۳۰ درجه است، یعنی دمایی که در آن فعالیت علوفهجویان بالاتر است. از سوی دیگر، تولید کم گرده احتمالاً به دلیل ویژگیهای گیاهشناسی M. aquatica است. از ویژگیهای کلیدی کاربرد این گیاه میتوان به دورهٔ گلدهی طولانی، تقویم گل تکمیلی و تولید شهد عالی اشاره کرد.[۷]
نور: نور LED قرمز-آبی باعث افزایش عملکرد اسانس نعنا تا چهار برابر و افزایش فتوسنتز و وزن تر گیاه در مقایسه با شرایط مزرعه شد. یافتهها نشان میدهد که LED میتواند ویژگیهای اقتصادی گونههای گیاهی را با تحریک متابولیسم گیاه بهبود بخشد. میتوان پیشنهاد کرد که تابش نور قرمز در غیاب نور قرمز دور بهطور مداوم باعث تحریک فیتوکرومها، گیرندههای نوری کنترلکنندهٔ افزایش طول گره، انتقال گل و گلدهی میشود.[۸]
عناصر غذایی: طبق تحقیقاتی که انجام شد نیتروژن دارای اثر معنی داری در سطح ۱ درصد بر رشد گیاه بود، به طوری که بیشترین تعداد ساقه در بوته، تعداد برگ در بوته، وزن خشک برگ، وزن خشک کل بوته و تعداد روز تا ۵۰ درصد گلدهی و بیشترین میزان عملکرد بیولوژیک مربوط به کاربرد ۱۶۸ کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص بود. بر اساس نتایج این تحقیق، استفاده از ۱۰ بوته در متر مربع به همراه کاربرد ۱۶۸ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بهترین تیمار برای تولید نعناع فلفلی بود.[۹] همچنین محلولهای مختلف هوگلند از طریق افزودن فسفر و پتاسیم بر شاخصهای فیزیولوژیکی مانند مادهٔ خشک ساقه (SDM) و برگ (LDM)، میزان تعریق (E)، محتوای کلروفیل (Chl) و سرعت فتوسنتز (PSN) در نعناع فلفلی تأثیر میگذارد.[۱۰]
کاربردها
[ویرایش متنی]آشپزی
[ویرایش متنی]در آشپزی از برگهای خشک یا تازهٔ نعناع استفاده میشود. معمولاً اگر برای انبارش نعناع مشکلی وجود نداشته باشد، استفاده از برگهای تازهٔ آن بر برگهای خشک شده ارجحیت دارد. برگهای نعنا دارای طعمی گرم، تازه، معطر، شیرین با طعم نهایی خنکی هستند و در چای، نوشیدنی، ژله، شربت، آبنبات و بستنی مورد استفاده قرار میگیرند.[۱۱] همچنین به دلیل معطر بودن این گیاه کاربرد زیادی در صنعت لبنیات برای ماست و دوغ دارد.[۱۲]
طب سنتی و آرایشی-بهداشتی
[ویرایش متنی]نعناع در اصل به عنوان گیاه دارویی برای درمان درد معده و دردهای قفسهٔ سینه مورد استفاده قرار میگرفته است.[۱۳] این گیاه در طب سنتی کاربردهای متنوعی دارد[۱۴] و همچنین تحقیقاتی ابتدایی در رابطه با احتمال کمک آن به درمان بیماری سندرم رودهٔ تحریکپذیر نیز در حال انجام است.[۱۳]
از اسانس نعنا نیز در صنعت داروسازی با هدف خوشبوکنندگی دهان در تولید خمیردندان و دهانشویه استفاده میشود.[۱۵]
جوهر نعنا موجود در روغن اسانس نعناع (۴۰–۹۰٪) مادهٔ مورد استفاده در بسیاری از مواد آرایشی و برخی عطرها است. همچنین از جوهر نعنا و اسانس آن در رایحهدرمانی برای درمان حالت تهوع پس از عمل جراحی استفاده میشود.[۱۶][۱۳]
اگرچه اسانس نعنا در بسیاری از محصولات مصرفی استفاده میشود، اما ممکن است در بعضی از افراد واکنشهای آلرژیک ایجاد کند، و باعث بروز علائمی مانند گرفتگی شکم، اسهال، سردرد، سوزش قلب، سوزن سوزن شدن یا بیحسی اطراف دهان، آنافیلاکسی یا درماتیت تماسی شود.[۱۳][۱۷]
دفع آفت
[ویرایش متنی]روغن نعناع همچنین به عنوان یک حشرهکش سازگار با محیط زیست به دلیل توانایی آن در از بین بردن برخی آفات رایج مانند زنبورهای وحشی، زنبورهای خرمایی، مورچهها و سوسکها استفاده میشود.[۱۸]
پانویس
[ویرایش متنی]- ↑ نعناع از واژههای مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی به جای Mentha در انگلیسی و در حوزهٔ گیاهی است. «فرهنگ واژههای مصوب فرهنگستان ـ دفتر هفتم، بخش لاتین». فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۵۶. بایگانیشده از اصلی در ۱۲ آوریل ۲۰۱۲. دریافتشده در ۱۱ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ واژهنامه parsi.wiki
- ↑ "Mint | Description, Genus, Species, Uses, & Facts | Britannica". 21 July 2023.
- ↑ «USDA GRIN: Mentha cordifolia Opiz ex Fresen». بایگانیشده از اصلی در ۱۲ مه ۲۰۱۳. دریافتشده در ۱۵ آوریل ۲۰۱۳.
- ↑ Farooqi, A.H.A.; Samgwan, N.S.; Sangwan, R.S. (1999-11-01). "Effect of different photoperiodic regimes on growth, flowering and essential oil in Mentha species". Plant Growth Regulation (به انگلیسی). 29 (3): 181–187. doi:10.1023/A:1006248019007. ISSN 1573-5087.
- ↑ Salehi, Bahare; Stojanović-Radić, Zorica; Matejić, Jelena; Sharopov, Farukh; Antolak, Hubert; Kręgiel, Dorota; Sen, Surjit; Sharifi-Rad, Mehdi; Acharya, Krishnendu (2018-09-04). "Plants of Genus Mentha: From Farm to Food Factory". Plants. 7 (3): 70. doi:10.3390/plants7030070. ISSN 2223-7747.
- ↑ De Laet, Chloé; Olszewski, Tomasz K.; Grison, Claude (2019-08-30). "Melliferous potential of Mentha aquatica". Journal of Apicultural Research. 58 (5): 714–719. doi:10.1080/00218839.2019.1656160. ISSN 0021-8839.
- ↑ Sabzalian, Mohammad R.; Heydarizadeh, Parisa; Zahedi, Morteza; Boroomand, Amin; Agharokh, Mehran; Sahba, Mohammad R.; Schoefs, Benoît (2014-02-28). "High performance of vegetables, flowers, and medicinal plants in a red-blue LED incubator for indoor plant production". Agronomy for Sustainable Development. 34 (4): 879–886. doi:10.1007/s13593-014-0209-6. ISSN 1774-0746.
- ↑ «تأثیر سطوح مختلف تراکم بوته و میزان نیتروژن بر برخی از صفات زراعی نعناع فلفلی (.Mentha piperita L)». www.sid.ir. دریافتشده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۴.
- ↑ DORIN, CAMEN; DRAGOMIR, CARMEN; POPESCU, COSMIN; IANCU, TIBERIU; STANCIU, SORIN; LUCA, ROXANA; HĂDĂRUGĂ, NICOLETA; MOATĂR, MIHAELA; NISTOR, ELEONORA (2019-08-20). "Study regarding the influence of fertilization on some physiological index and biochemical composition of peppermint oils (Mentha piperita L.)". Romanian Biotechnological Letters. 24 (4): 676–683. doi:10.25083/rbl/24.4/676.683. ISSN 2248-3942.
- ↑ "Mentha". Wikipedia (به انگلیسی). 2020-01-20.
- ↑ Moreno, L. , Bello, R. , Primo-Yúfera, E. , and Esplugues, J. (2002). Pharmacological properties of the methanol extract from Mentha suaveolens Ehrh. Phytother. Res. 16, 10–13. doi: 10.1002/ptr.744
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ "Peppermint Oil". NCCIH (به انگلیسی). 2007-03-01. Retrieved 2020-03-15.
- ↑ Jamila, Fakchich; Mostafa, Elachouri (2014-05-28). "Ethnobotanical survey of medicinal plants used by people in Oriental Morocco to manage various ailments". Journal of Ethnopharmacology (به انگلیسی). 154 (1): 76–87. doi:10.1016/j.jep.2014.03.016. ISSN 0378-8741.
- ↑ Papachristos, D. P. , and Stamopolos, D. C. (2002). Toxicity of vapours of three essential oils to immature stages of Acanthoscelides obtectus (Say) (Coleoptera: Bruchidae). J. Stored Prod. Res. 38, 365–373. doi: 10.1016/S0022-474X(01)00038-8
- ↑ Hunt, Ronald; Dienemann, Jacqueline; Norton, H. James; Hartley, Wendy; Hudgens, Amanda; Stern, Thomas; Divine, George (Summer 2013). "Aromatherapy as Treatment for Postoperative Nausea: A Randomized Trial". Anesthesia & Analgesia (به انگلیسی). 117 (3): 597–604. doi:10.1213/ANE.0b013e31824a0b1c. ISSN 0003-2999.
- ↑ Bayat, Roian; Borici-Mazi, Rozita (2014-01-28). "A case of anaphylaxis to peppermint". Allergy, Asthma & Clinical Immunology. 10 (1): 6. doi:10.1186/1710-1492-10-6. ISSN 1710-1492. PMC 3912937. PMID 24472564.
{{cite journal}}
: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link) - ↑ «Consumers Turn to Natural Pesticides - WSJ.com». web.archive.org. ۲۰۰۹-۰۸-۰۲. بایگانیشده از اصلی در ۲ اوت ۲۰۰۹. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۳-۱۵.
منابع
[ویرایش متنی]- معین، محمد (۱۳۶۰)، فرهنگ فارسی، امیر کبیر این مقاله شامل بخشهایی به قلم محمد معین (درگذشته در ۲۱ تیر ۱۳۵۰) است. حقوق معنوی آن بخشها برای محمد معین محفوظ است.
- هوشیار، محمدجواد، خواص سبزیها
- کتاب خواص سبزیهای خوراکی / تألیف:مرتضی نظری
- گیاهان دارویی / دکتر زرگری