همام تبریزی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

محمّد پسر فریدون هُمام تبریزی (زاده ۶۳۶ هجری تبریز - درگذشته صفر ۷۱۴) شاعر پارسی‌سرا[۱] و تاتی‌سرای و آذری سرای سده هشتم هجری در ایران است. او در غزل از خود توانائی بسیار نشان داده‌است.

هُمام شدیداً دوستدار سعدی شیرازی بوده و با او مکاتبه داشته و بنا بر برخی یادداشت‌ها، هنگامی که سعدی به آذربایجان سفر کرده، با همام نیز دیدار داشته. شماری از غزلیات او بر مبنای غزل‌هائی از سعدی، بر همان وزن و قافیه و ردیف ساخته شده‌اند.

همام و زبان آذری

[ویرایش]

همام تبریزی به زبان بومی آن‌زمان تبریز و آذربایجان یعنی زبان آذری نیز ابیاتی اشعاری دارد از جمله:

  • ملمعی از «همام تبریزی» به پارسی و آذری:
[۲]
بدیدم چشم مستت رفتم از دستکوام آذردلی بو کو نبی مست
دلم خود رفت و می‌دانم که روزیبه مهرت هم بشی خوش گیانم اژ دست
به آب زندگی ای خوش عبارتلوانت‌لاو جَه‌من دیل و گیان بست
دمی بر عاشق خود مهربان شوکه زی‌سر مهرورزی گست بی گست
به عشقت گر همام از جان برآیذمواژش کان یوان بمروت و وارست
گرم خا واکَنی لشنم بوینیبه بویت خُته بام ژاهنام سرمست

معنی بیت‌های آذری:

کدام آذردلی است که مست نشود
به مهرت هم برود جان خوشم از دست
لاف لبانت ز من دل و جان ببُرد
که زینسان مهرورزی زشت باشد زشت
مگویش کآن جوان بمرد و وارست
اگر خاک را واکَنی لاشه‌ام را ببینی / به بویت خفته باشم در آرامگاهم سرمست[۳]
  • غزلی از «همام تبریزی» با این مطلع:
خیالی بود و خوابی وصل یارانشب مهتاب و فصل نوبهاران

که بیت مقطع آن به زبان آذری است:

[۴]
وهار و ول و دیم یار خوش بیاوی یاران مَه ول بی مَه وهاران

معنی: بهار و گل به چهره یار خوش است، بی یاران نه گل باشد نه بهاران.[۳]

منابع

[ویرایش]

دربارهٔ همام و زبان آذری از زبان ایرانی آذری [۲]

  1. Encyclopædia Iranica, WILLIAM L. HANAWAY and LEONARD LEWISOHN, "HOMĀM-AL-DIN B. ʿALĀʾ TABRIZI", [۱](accessed April 2010)
  2. (فقیه، ص ۱۹۶؛ انصاف‌پور، ص ۷۱ و ۷۲)
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ مشکور، محمدجواد، نظری به تاریخ آذربایجان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، انتشارات کهکشان، چاپ دوم ۱۳۷۵، گنجینهٔ ایران: ۲۱. ص۱۹۲.
  4. کارنگ، ص ۱۳.