French
Deutschماتیکان گجستک ابالیش - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
ماتیکان گجستگ ابالیش کتابی به زبان فارسی میانه است که در آن به مناظره و مجادلهٔ ابالیشِ زندیک با آذرفرنبغِ مزدیسن پرداخته شده‌است.
نام‌شناسی
[ویرایش]مادَیان در زبان پارسی میانه به معنی کتاب است. گجستگ به معنی «گجسته» و نفرین شده‌است. نام ابالیش به شکل‌هایی گوناگون بازسازی شده‌است: هانس شدر آن را تصحیف «ابالیث» عربی،[۱] دمناش آن را صورتی از «یَبَلَه» سریانی[۲] و بعدها «عبدالله» عربی دانست[۳] در نخستین خط از متن مادیان گجسته ابالیش آمده: «ایدون گویند که گجستگ ابالش زندیگ از استخر بود». زندیگ (معرب: زندیق) واژه‌ای است که موبدان مانویان را می‌خواندند.[۴] این واژه برگرفته است از واژه آرامی zaddīḳ (برابر با «صدیق» عربی) که مانویان به بزرگان و «گزیدگان» خود می‌گفتند.[۵][۶][۷]
درونمایه
[ویرایش]ابالیش که نام اصلی‌اش «دین‌هرمزد» بوده برای گرفتن کمک مالی به آتشگاه می‌رود. اما چون چیزی به او نمی‌دهند با خشم به دربار مأمون عباسی در بغداد می‌رود «تا با همگی دانایان بهدینان، و تازیان و جهودیان و ترسایان ایرنچینیدن (= مجادله) کند.» مناظره میان او و یکی از موبدان زرتشتی به نام آذرفروبغ پسر فرخ‌زاد در حضور مأمون و سایر علمای ادیان آغاز می‌شود. ابالیش بحث را طرح می‌کند و موبد پاسخ می‌دهد. در پایان هر مسئله مأمون پاسخ‌های موبد را می‌پسندد.[۸]
دین ابالیش
[ویرایش]ادعایی در این خصوص وجود دارد که ابالیش مسلمان بوده و نام اصلی او ابالیث بوده‌است. این در حالی است که اصل متن ماتیکان گجستک ابالیش به روشنی می‌گوید که وی زندیق بوده‌است. با توجه به معنی واژه زندیگ و کاربرد آن در ادبیات پارسی میانه، و نیز قصد ابالیش برای پیکار با «تازیان» (= مسلمانان) این ادعا بی اساس است. در منابع مختلف زرتشتی و اسلامی نیز این مناظره را بین یک زرتشتی و مانوی دانسته‌اند.[۹][۱۰]
جستارهای وابسته
[ویرایش]پانویس
[ویرایش]- ↑ H. H. Schaeder, Iranische Beiträge I, Halle, 1930, p. 287, n. 2
- ↑ J. P. de Menasce, Škand-gumānīk vičār, Fribourg, 1945, p. 244
- ↑ Une encyclopédie mazdéenne: le Dēnkart, Paris, 1958, p. 11
- ↑ «ترجمه ماتیکان گجستک ابالیش توسط ابراهیم میرزای ناظر». ماهنامه چیستا (۶۴): ۴۷۳ تا ۴۷۸. دی ۱۳۶۸.
- ↑ E. G. Browne, A Literary History of Persia (1909), p. 160
- ↑ http://www.rahamasha.net/uploads/2/3/2/8/2328777/mga.pdf[پیوند مرده]
- ↑ F. De blois, "Zindīḳ", Encyclopaedia of Islam, Second Edition.
- ↑ مدخل «ابالیش» در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
- ↑ اوشیدری، موبد جهانگیر (۱۳۸۹). دانشنامه مزدیسنا. تهران: مرکز. ص. ۴۱۹.
- ↑ زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۸۱). دو قرن سکوت. تهران: سخن. ص. ۲۹۵.
- ا- حرف نفی+ (بالِش رشد بالندگی): می‌باشد پس ابالیش صفتی به چم ضدّ بالندگی است.
پیوند به بیرون
[ویرایش]
| رمانها |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| داستانهای کوتاه |
| ||||||||
| نمایشنامهها |
| ||||||||
| آثار غیرداستانی |
| ||||||||
| دیگر |
| ||||||||
