دین‌کرد - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

از سلسله مباحث
مَزدَیَسنا
مباحث اولیه اهورامزدا زرتشت اشه وهومنه ایران فروهر زبان اوستایی
ایزدان و دیوان امشاسپندان ایزد اهوراها دیو اهریمن
کتاب و عبادت اوستا گاتاها یسنه وندیداد ویسپرد یشت خرده‌اوستا Rivayats آبزور نیایش‌ها ینگهه هاتم آتشکده (آتشکده کشمر) سرو کشمر اشم وهو یتا اهو ائیریما ایشیو ۱۰۱ نام خدا آذر برزین‌مهر آذرگشسپ آذرفرنبغ
روایت فلسفی و دینی دینکرد بندهشن ارداویراف‌نامه جاماسپی قصه سنجان پل چینود فرشگرد
تاریخ و فرهنگ آیین زروانی آیین مزدک خرم‌دینان آیین مانی گاه‌شماری اوستایی نو جشن‌های زرتشتی سدره‌پوشی کشتی سدره ازدواج برج خاموشان پیشدادیان کیانیان
پیروان زرتشتیان هندوستان زرتشتیان ایران زرتشتیان ایالات متحده آمریکا پارسیان ایرانی‌های هند آزار زرتشتیان
مطالب مرتبط نقد آیین زرتشت
درگاه مزدیسنا
ن ب و

دینْ‌کَرد یا دین‌کَرت کتاب سترگی است به زبان پارسی میانه (پهلوی)، که آن را به‌درستی «دانشنامهٔ مَزْدَیَسْنی» یا «درسنامهٔ دین مزدایی (زرتشتی)» خوانده‌اند. واژهٔ «دینْکرد» (dēnkart در پارسی میانه) را می‌توان به «کرده‌ها (کارها)ی دینی» و نیز «نوشتهٔ دینی» برگردانید.

این گردآوردهٔ بزرگ خود دارای ۹ نَسک (جلد) است، که از آن میان نسک‌های نخست و دوم و نیز پاره‌ای از نسک سوم آن به دستان ما نرسیده‌است. «دینْ‌کرد» فراهم‌آمده از نوشته‌هایی است که زمان نگارش و نیز نویسندگان آنها سراسر شناخته نیستند، و نسکی که در دستان ماست بر پایهٔ این نوشته‌ها در سده‌های نهم و دهم پس از میلاد به دست دو تن از فرهیختگان تاریخ فرهنگ ایران‌زمین، به نام‌های آذرفَرْنْبَغِ فرخزادان و آذربادِ امیدان گردآوری و سامان‌بندی (تنظیم) شده‌است. آذرفَرْنْبَغِ فرخزادان همان فرزانه‌ای است که در دربار مأمون، خلیفهٔ عباسی، با زرتشتی به‌اسلام‌گرویده‌ای به گفتگو پرداخت و از این گفتگو پیروز بیرون آمد. (ماتیکانِ گُجَستکْ اَبالیش)

در این دانشنامه که بهرام فره‌وشی آن را «یک دانش‌نامهٔ دینی و علمی»، و فریدون فضیلت آن را «گرانْسنگ‌ترین بُنْ‌نوشتِ پهلوی از دانایان پیشین» می‌خواند، در زمینه‌های زیر سخن به میان آمده‌است: الهیات، فلسفه، اسطوره‌شناسی، کلام، عرفان، اخلاق، آداب دینی، زندگانی زرتشت، پیدایش جهان، سزاشناسی (حقوق)، سیاست، شهرداری و کشورداری، منطق، ریاضیات، هندسه، فیزیک، اخترشناسی، پزشکی، و دانش‌ها و شاخه‌های دیگر.

این اثر دانشنامه‌ای عظیم با ۱۶۹ هزار واژه است که در سدهٔ نهم تدوین شده‌است. دو کتاب نخستین از نه کتاب آن گم شده‌است.^[۱] کتاب ششم دربارهٔ تبیین حکمت اخلاقی است. کتاب هفتم در بر دارندهٔ سرگذشتی افسانه‌ای از زرتشت است که بعدها در زرتشت‌نامه نقل شده‌است. کتاب هشتم حاوی خلاصه‌ای مهم از ۲۱ نسک اصلی اوستاست.^[۲] کتاب نهمِ دینکرد تفسیر پهلویِ سه نسکِ گمشدۀ اوستاست. این کتاب، مانند تمام متون زند یا متونی که منبع اصلی آنها زند است، دارای شماری واژه و تفسیر آنهاست که فقط ترجمه‌های پهلوی یا شکل‌های پهلوی‌شدۀ کلماتِ اوستایی است.^[۳]

این کتاب را نخستین بار دانشمند پارسی دستور پشوتن سنجانا و پسرش داراب با حواشی و ملاحظات به انگلیسی ترجمه و در بمبئی چاپ کرده اند.

نوشتاری از «پژوهنده» بر پایه: کتابِ سومِ دینْکرد (درسْنامهٔ دینِ مزدایی)، دفتر یکم: ۱۱۲–۰، آراستاری، آوانویسی، یادداشت‌ها و ترجمه: فریدون فضیلت، انتشارات فرهنگ دهخدا، تهران، ۱۳۸۱.

J.P.de Menasce, Une encyclopedie mazdeene: La Denkart ,Paris: Presses Universitaires: de France, 1958

S.Shaked,trans, The Wisdom of the Sasanian Sages (Denkard VI) by Aturpati-i Emetan,Boulder: Westview, 1979

ترجمهٔ انگلیسی دین‌کرد