Chlorowodór – Wikipedia, wolna encyklopedia

Chlorowodór
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
konst.	chlorek wodoru
podst.	chloran
addyt.	chlorydowodór
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	HCl
Masa molowa	36,46 g/mol
Wygląd	bezbarwny gaz o duszącym zapachu
	Identyfikacja
Numer CAS	7647-01-0
PubChem	313
DrugBank	DB13366
Właściwości
	Gęstość
	0,001490 g/cm³; gaz
	Rozpuszczalność w wodzie
	770 g/l (20 °C)
	w innych rozpuszczalnikach
	dobrze rozpuszczalny w rozpuszczalnikach polarnych, słabiej w niepolarnych
Temperatura topnienia	−114,17 °C
Temperatura wrzenia	−85 °C
Punkt krytyczny	51,6 °C; 8,31 MPa
Kwasowość (pKa)	−6,2
Budowa
Moment dipolowy	1,1086 ± 0,0003 D
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2020-01-02]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Zwroty H	H280, H314, H331
Zwroty P	P260, P280, P301+P330+P331, P303+P361+P353, P304+P340+P311, P305+P351+P338
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 2 0
Temperatura zapłonu	niepalny
Numer RTECS	MW4025000
Dawka śmiertelna	LD50 40,142 mg/kg (mysz, dootrzewnowo)
	Podobne związki
Inne aniony	fluorowodór, bromowodór, jodowodór, cyjanowodór
Inne kationy	chlorek sodu
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chlorowodór, HCl – nieorganiczny związek chemiczny, połączenie chloru i wodoru. Dobrze rozpuszcza się w wodzie, tworząc kwas solny (kwas chlorowodorowy) z wydzieleniem dużej ilości ciepła^[1].

Otrzymywanie

Otrzymywany jest w wyniku działania kwasu siarkowego na chlorek sodu^[1] (reakcja przebiega w dwóch etapach)^[10]:

pierwszy zachodzi w temperaturze pokojowej:
H
2SO
4 + NaCl → HCl↑ + NaHSO
4
drugi zaś wymaga podgrzania do 800 °C:
NaCl + NaHSO
4 → HCl↑ + Na
2SO
4

Spalanie wodoru w chlorze

Synteza chlorowodoru może być zintegrowana z innymi procesami chemicznymi, np. chlorowaniem węglowodorów^[1]. Źródłem szczególnie czystego chlorowodoru jest synteza z pierwiastków. Gazy do tej reakcji uzyskuje się podczas produkcji wodorotlenku sodu przez elektrolizę wodnego roztworu chlorku sodu. Wodór jest następnie spalany w chlorze z wykorzystaniem palników kwarcowych^[11]:

H
2 + Cl
2 → 2HCl

Właściwości

Właściwości fizyczne

W warunkach normalnych chlorowodór jest gazem, 1,27 raza cięższym od powietrza. Ciekły chlorowodór nie przewodzi prądu elektrycznego.

Rozpuszcza się bardzo dobrze w wodzie (770 g/l w 20 °C) i eterze dietylowym (220 g/l w 20 °C), w którym tworzy się [Et
2OH]+
Cl−
, a także w innych rozpuszczalnikach organicznych, np. benzenie (13,7 g/l w 25 °C). W rozpuszczalnikach mało polarnych nie ulega dysocjacji^[2]. Roztwór chlorowodoru w acetonie i eterach ma jaskrawe żółte zabarwienie^{[potrzebny przypis]}.

Właściwości chemiczne

Suchy chlorowodór jest dużo mniej aktywny chemicznie, niż jego wodny roztwór, kwas solny. Nie reaguje z fosforem, siarką, węglem, żelazem, niklem oraz chromem; reaguje zaś z litowcami (metalami alkalicznymi), np.: litem, sodem, potasem^[1]. W podwyższonej temperaturze reaguje także z innymi metalami^[2].

Ciekły chlorowodór nie dysocjuje i jest mało reaktywny. Jako jeden z nielicznych chlorków metali, rozpuszcza się w nim chlorek cyny(IV) (bez dysocjacji)^[2].

Zastosowanie

W przemyśle używany jest do produkcji kwasu solnego i niektórych syntez np. chlorku winylu z etynu^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 74, ISBN 83-7183-240-0 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Philip JohnP.J. Durrant Philip JohnP.J., BrylB. Durrant BrylB., Zarys współczesnej chemii nieorganicznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965, s. 1046–1047 .
↑ Robert AnthonyR.A. Robinson Robert AnthonyR.A., Roger G.R.G. Bates Roger G.R.G., Dissociation constant of hydrochloric acid from partial vapor pressures over hydrogen chloride-lithium chloride solutions, „Anal. Chem.”, 43 (7), 1971, s. 969–970, DOI: 10.1021/ac60302a030 .
↑ ^a ^b ^c ^d Lide 2009 ↓, s. 4-67.
↑ Lide 2009 ↓, s. 6-52.
↑ Lide 2009 ↓, s. 9-51.
↑ Chlorowodór, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2020-01-02] (ang.).
↑ ^a ^b Chlorowodór (nr 26614) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2020-01-02]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Chlorowodór (nr 26614) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2015-03-28]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ StanisławS. Tołłoczko StanisławS., WiktorW. Kemula WiktorW., Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1954, s. 176 .
↑ WłodzimierzW. Trzebiatowski WłodzimierzW., Chemia nieorganiczna, wyd. 8, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978, s. 155 .

Bibliografia

David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[psc-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 74, ISBN 83-7183-240-0 .

[Durrant-2] Philip JohnP.J. Durrant Philip JohnP.J., BrylB. Durrant BrylB., Zarys współczesnej chemii nieorganicznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965, s. 1046–1047 .

[Robinson-3] Robert AnthonyR.A. Robinson Robert AnthonyR.A., Roger G.R.G. Bates Roger G.R.G., Dissociation constant of hydrochloric acid from partial vapor pressures over hydrogen chloride-lithium chloride solutions, „Anal. Chem.”, 43 (7), 1971, s. 969–970, DOI: 10.1021/ac60302a030 .

[CITEREFLide2009'''4'''-67-4] Lide 2009 ↓, s. 4-67.

[CITEREFLide2009'''6'''-52-5] Lide 2009 ↓, s. 6-52.

[CITEREFLide2009'''9'''-51-6] Lide 2009 ↓, s. 9-51.

[CLI-7] Chlorowodór, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2020-01-02] (ang.).

[SA-8] Chlorowodór (nr 26614) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2020-01-02]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[SA-US-9] Chlorowodór (nr 26614) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2015-03-28]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[Tolloczko-10] StanisławS. Tołłoczko StanisławS., WiktorW. Kemula WiktorW., Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1954, s. 176 .

[Trzebiatowski-11] WłodzimierzW. Trzebiatowski WłodzimierzW., Chemia nieorganiczna, wyd. 8, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978, s. 155 .

[1]

[4]

[2]

[5]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

1. Litowców	LiCl NaCl KCl RbCl CsCl
2. Berylowców	BeCl 2 MgCl 2 CaCl 2 SrCl 2 BaCl 2 RaCl 2
3. Skandowców	ScCl 3 YCl 3 LaCl 3 AcCl 3
4. Tytanowców	TiCl 2 TiCl 3 TiCl 4 ZrCl 2 ZrCl 3 ZrCl 4 ZrOCl 2 HfCl 4 HfOCl 2
5. Wanadowców	VCl 2 VCl 3 VCl 4 VOCl VOCl 2 VOCl 3 NbCl 3 NbCl 5 NbOCl 3 TaCl 5
6. Chromowców	CrCl 2 CrCl 3 MoCl 2 (Mo 3Cl 6) MoCl 3 MoCl 4 MoCl 5 WCl 2 WCl 4 WCl 5 WCl 6
7. Manganowców	MnCl 2 MnCl 3 TcCl 3 ReCl 3 ReCl 5
8. Żelazowców	FeCl 2 FeCl 3 (Fe 2Cl 6) Fe 2Cl 5 RuCl 3 RuCl 4 OsCl 2 OsCl 3 OsCl 4
9. Kobaltowców	CoCl 2 CoCl 3 RhCl 3 IrCl 2 IrCl 3 IrCl 4
10. Niklowców	NiCl 2 PdCl 2 PtCl 2 PtCl 3 PtCl 4
11. Miedziowców	CuCl (Cu 2Cl 2) CuCl 2 Cu(OH)Cl AgCl AuCl AuCl 3 (Au 2Cl 6)
12. Cynkowców	ZnCl 2 Zn(OH)Cl 2 CdCl 2 Cd(OH)Cl 2 Hg 2Cl 2 HgCl 2
13. Borowców	BCl 3 AlCl 3 GaCl 2 GaCl 3 InCl InCl 2 InCl 3 TlCl TlCl 3
14. Węglowców	CCl 4 SiCl 4 GeCl 2 GeCl 4 GeOCl 2 SnCl 2 SnCl 4 Sn 2OCl 2 SnOCl 2 PbCl 2 Pb(OH)Cl PbCl 4
15. Azotowców	NCl 3 NH 4Cl NOCl PCl 2 PCl 3 POCl 3 PCl 5 AsCl 3 AsCl 5 SbCl 3 SbCl 5 BiCl 3 BiCl 2 BiOCl
16. Tlenowców	S 2Cl 2 SCl 2 SCl 4 SOCl 2 SO 2Cl 2 Se 2Cl 2 SeCl 4 SeO 2Cl 2 TeCl 2 TeCl 4 PoCl 2 PoCl 4
17. Fluorowców	ICl ICl 3 BrCl