Zamek Lubomirskich w Równem – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zamek Lubomirskich w Równem
	; Pałac przed 1945 rokiem
Państwo	I Rzeczpospolita
Miejscowość	Równe
Typ budynku	zamek
Inwestor	Maria Nieświecka
Ukończenie budowy	XV w.
Zniszczono	1507
Pierwszy właściciel	Maria Nieświecka
Kolejni właściciele	Ostrogscy, Jerzy Aleksander Lubomirski, Stanisława Lubomirski, Józef Lubomirski
	Położenie na mapie obwodu rówieńskiego Zamek Lubomirskich w Równem
	Położenie na mapie Ukrainy Zamek Lubomirskich w Równem
	50°37′N 26°15′E/50,616667 26,250000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek Lubomirskich w Równem – zbudowany w XV w. przez księżnę Marię Nieświecką^[1]. W XVIII wieku przebudowany na pałac przez ród Lubomirskich.

Historia

Księżna Maria Nieświecka, żona ks. Semena Wasilewicza Nieświeckiego, rozpoczęła w Równem budowę zamku. Po 1507 r. zamek się spalił i ks. Maria postanowiła postawić nowy. W lustracji zamków wołyńskich z 1545 r. Równe występuje jako własność królewska, którą dzierżawili ks. Kurcewicz i ks. Bułycha. Na początku XVIII w. po pożarach i najazdach Szwedów i Rosjan tylko zamek, dawnej fundacji ks. Nieświeckiej, utrzymywany przez ks. Ostrogskich był w dobrym stanie^[1].

Pałac

Jerzy Aleksander Lubomirski, hrabia na Wiśniczu i Jarosławiu przebudował dawny zamek w Równem, spalony w 1694 r., na pałac. Budowla wykończona została dopiero przez syna wojewody, ks. Stanisława, który dzieląc się majątkiem po ojcu z bratem Józefem, otrzymał w 1738 r. m.in. Równe. Ks. Józef Lubomirski (1749–1817), syn Stanisława, przerobił i ozdobił dawny zamek ostatecznie przekształcony na pałac i urządził wspaniałe ogrody. Pałac wznosił się na wyspie i flankowały go dwie boczne drewniane oficyny. Na wyspę prowadziły dwa mosty (w tym zwodzony). W przylegającym parku wznosiła się tzw. Świątynia Wspomnień, Świątynia Gotycka, Grota, Wzgórze Wezuwiusza, Strażnica Angielska, a także m.in. oranżeria, stajnie, maneż^[2]. Pod koniec 1792 r. przez parę dni w pałacu gościł Tadeusz Kościuszko. Za czasów Fryderyka Lubomirskiego – syna Józefa pałac podupadł, ponieważ książę w 1817 roku przeprowadził się do pałacyku "Na Górce" we wschodniej części miasta^[1].

Po 1835 roku na terenie dawnego ogrodu pałacowego wzniesiono budynek Gimnazjum Łuckiego, które przeniesiono do Równego z Klewania z inicjatywy Fryderyka Lubomirskiego. W 1844 roku Kazimierz Lubomirski przekazał pałac na potrzeby szkolnictwa^[3]. Wykonany w 1845 opis pałacu wskazywał, że obiekt był w złym stanie, np. nie było szyb w oknach i odpadał tynk ze ścian. Władze oświatowe nie mając pieniędzy na remont, w 1859 roku oddały gmach z powrotem Kazimierzowi Lubomirskiemu^[4]. W latach 80. XIX wieku pałac był opisywany jako zrujnowany^[3].

W okresie międzywojennym w sali balowej organizowano wieczory muzyczne i artystyczne oraz zaczęły być organizowane wystawy i spektakle^[5].

Pałac spłonął w roku 1927, co w wyniku pozbawienia go dachów, doprowadziło do szybkiego niszczenia murów^[6]. We wrześniu 1939 roku rozpoczęła się okupacja Równego przez Związek Radziecki, podczas której podjęto decyzję o wysadzeniu murów pałacu, co zrealizowano w kwietniu 1940 roku^[5]. Nadal istniejące pozostałości pałacu zburzono w latach 60. XX wieku.

Pałac opisał go Roman Aftanazy w swoich Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, w tomie V oraz XI.