Zamek w Chocimiu – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zamek w Chocimiu

Zamek w Chocimiu od frontu
Państwo	Ukraina
Obwód	czerniowiecki
Miejscowość	Chocim
Położenie na mapie obwodu czerniowieckiego Zamek w Chocimiu
Położenie na mapie Ukrainy Zamek w Chocimiu
48°31′19″N 26°29′54″E/48,521944 26,498333
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Chocimiu (ukr. Хотинська фортеця, tur. Hotin Kalesi) – budowla obronna w Chocimiu, na Ukrainie, usytuowana na wysokim, skalistym brzegu Dniestru^[1] w obwodzie czerniowieckim.

Przypuszczalnie pod koniec XI wieku w Chocimiu istniała mała osada. W 1140 roku na przeciwległym, prawym brzegu Dniestru wzniesiona została drewniana forteczka należąca do Księstwa Halickiego, by w 1199 r. razem z resztą księstwa stać się częścią zjednoczonego przez Romana II Księstwa Halicko-Wołyńskiego.

W latach 1250–1264 książę Daniel Halicki i jego syn Lew rozbudowali forteczkę. Wzmocnili palisadę i wykopali głęboką fosę. W północnej części budowli wzniesiono nowe budynki.

W połowie XIV wieku resztka spalonej forteczki przejęta została przez mołdawskiego wojewodę Dragosza, lennika Królestwa Węgier^[2]. Po 1375 roku ziemie te pozostały pod władzą Hospodarstwa Mołdawskiego, jednak dopiero za rządów Stefana III Wielkiego kamienna forteca została znacznie rozbudowana, m.in. wzniesiono kaplicę od strony rzeki i gotycki pałac. Za jego kierunkiem powstały nowe ściany szerokie na 6 metrów i wysokie na 40 metrów, zbudowano także trzy wieże, głębokie sutereny dla żołnierzy, a dziedziniec powiększył się o 10 metrów. Od XIV do XVI wieku zamek służył jako rezydencja hospodarów – książąt mołdawskich^[2].

W 1459 Stefan Wielki przekazał zamek Polsce, jednak wrócił w jego ręce najpóźniej w 1476 roku, gdy dzięki hospodarowi twierdza wytrzymała oblężenie armii sułtana Mehmeda II Zdobywcy^[3]. Na początku XVI wieku Mołdawia została podporządkowana Imperium Osmańskiego. Od tego czasu wewnątrz stacjonowali tureccy janczarzy obok oddziałów mołdawskich. Po włączeniu tych ziem do tureckiej strefy wpływów twierdza została ponownie rozbudowana i wzmocniona.

W 1538 roku twierdza została zdobyta przez wojska polskie hetmana Jana Tarnowskiego^[2]. Siły Rzeczypospolitej podkopały ściany fortecy i wysadziły trzy wieże od południa i część zachodniej ściany. Po zakończeniu konfliktu Mołdawianie przystąpili do przebudowy obiektu. Dawną część południową wyburzono i wzniesiono o 20-25 metrów dalej na południe pomiędzy 1540 a 1544 rokiem. Wzniesiono też nową bramę z mostem zwodzonym. W 1563 roku Dymitr Wiśniowiecki na czele pięciuset kozaków zaporoskich zdobył fortecę i utrzymywał ją przez jakiś czas. W 1572 bronił się tutaj Mikołaj Mielęcki.

W 1600 Piotr Mohyła, były władca zarówno Mołdawii i Wołoszczyzny, i jego brat Jeremi, z polskim poparciem, schronili się w fortecy przed władcą Mołdawii, Wołoszczyzny i Siedmiogrodu, Michałem Walecznym. W 1615 polska armia na krótko znów zajęła Chocim, jednak 2 lata później zwrócono go Hospodarstwu na mocy traktatu w Buszy^[2].

Na przełomie września i października 1621 r. armia Rzeczypospolitej Obojga Narodów pod dowództwem hetmana Jana Chodkiewicza w sile 35 tysięcy żołnierzy, wspierana przez 40 tysięcy kozaków pod wodzą Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego, Jacka Nerodycza-Borodawki i przy znacznym wsparciu Mołdawian odniosła w bitwie pod Chocimiem^[2] zwycięstwo nad armią turecką sułtana Osmana II, liczącą około 150 000 ludzi, przy czym ośrodkiem polskiej obrony był nie zamek chocimski, a otoczony wałami i 8-kilometrowym łukiem szańców ziemnych obóz^[4].

 Osobny artykuł: bitwa pod Chocimiem (1621).

8 października 1621 r. Osman II podpisał traktat pokojowy w Chocimiu, kończąc tym samym dalszą ekspansję Rzeczypospolitej. Oparta na Dniestrze granica pomiędzy Koroną a Hospodarstwem Mołdawskim (wasalem Imperium Osmańskiego) została potwierdzona.

Niedługo potem sojusznik Księstw Mołdawii i Wołoszczyzny, Bohdan Chmielnicki, zajął fortecę chocimską wiosną 1650 roku na kilka miesięcy. W 1653 roku garnizon twierdzy wziął udział w bitwie pod Żwańcem. Żwaniec był położony na lewym brzegu Dniestru, wprost naprzeciw chocimskiego zamku^[5]. W listopadzie 1673 roku wojska Jana Sobieskiego zdobyły Chocim, jednak Turcy odbili go już w sierpniu następnego roku^[2].

 Osobny artykuł: bitwa pod Chocimiem (1673).

Sobieski zdobył twierdzę ponownie w 1684 jednak na mocy kończącego wojnę traktatu pokojowego w Karłowicach z 1699 r. twierdza chocimska pozostała pod panowaniem tureckim^[6]. W latach 1712 do 1718 z pomocą francuskich inżynierów wzniesiono nowe fortyfikacje. Chocim stał się jedną z największych fortecy w całym Imperium Osmańskim^{[potrzebny przypis]}.

Twierdza została zdobyta przez Rosjan w 1739, 1769 i 1788 roku, lecz za każdym razem była zwracana Osmanom. Ostatecznie włączono ją do Imperium Rosyjskiego dopiero w 1812 r. zgodnie z postanowieniami traktatu w Bukareszcie. W czasie I wojny światowej Chocim był okupowany przez państwa centralne. W Międzywojniu miasto należało do Królestwa Rumunii, które utraciło je na rzecz ZSRR w 1940 roku. W czasie II wojny światowej Chocim ponownie znalazł się pod rumuńską kontrolą, lecz ostatecznie w 1944 r. wrócił do ZSRR. Od 1991 r. miasto i zamek znajdują się w granicach niepodległej Ukrainy^{[potrzebny przypis]}.

W 2007 roku twierdza chocimska została uznana za jeden z Siedmiu Cudów Ukrainy^[7].

Panorama twierdzy w Chocimiu (lipiec 2011)

Twierdza w Chocimiu z lotu ptaka

• Tadeusz M. Nowak, Jan Wimmer: Historia oręża polskiego 963-1795. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1981. ISBN 83-214-0133-3.
• Janusz Pajewski: Buńczuk i koncerz: Z dziejów wojen polsko-tureckich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978. Brak numerów stron w książce
• Władysław A. Serczyk: Na dalekiej Ukrainie: Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984. ISBN 83-08-01214-0. Brak numerów stron w książce
• Stanisław Sławomir Nicieja, Twierdze kresowe Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Iskry, Warszawa, 2006, s. 47–54, ISBN 83-244-0024-9.

• Zamek w Chocimiu na filmie z drona.
• Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona