نظامیه بغداد - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

نظامیهٔ بغداد به‌دستور نظام‌الملک در شهر بغداد در سال ۱۰۶۵م/ ۴۵۹ق ساخته شد. این نخستین مدرسهٔ بزرگ اسلامی در شرق شمرده می‌شد؛ آموزش در آن رایگان بود و شاگردان آن مقرری دریافت می‌نمودند.^[۱] نظامیهٔ بغداد در تاریخ آموزش در شرق اسلامی بسیار تأثیرگذار نامبرده می‌شود، و تبدیل به یکی از مراکز برجسته علمی شد. مشهورترین مدرّس نظامیه بغداد ابوحامد محمد غزالی بود که به دعوت نظام‌الملک در ژوئیه ۱۰۹۱م/ ذی‌القعده ۴۸۳ق در آن تدریس می‌کرد.^[۲] از اوایل سدهٔ نهم هجری به بعد، اطلاعی از سرگذشت نظامیه یا ساختمان آن در متون ذکر نشده‌است. برنامه آموزشی نظامیه بغداد در ابتدا بر مطالعات مذهبی، قوانین اسلامی، ادبیات عرب و حساب تمرکز داشت و بعدها تاریخ، ریاضیات، علوم مادی و موسیقی را نیز شامل شد.^[۳] حمدالله مستوفی مورخ ایرانی از این مدرسه بزرگ به نام «امّ المدارس» یاد کرده است. به نظر مستشرق انگلیسی، لسترنج، نظامیه بغداد تا نیمه های قرن چهاردهم میلادی باقی و پابرجا بوده است.^[۴]

این مدرسه در بخش شرقی بغداد، در ساحل دجله و در میان بازار معروف به سوق الثلاثاء، نزدیک دروازهٔ باب‌الأزج، پیوسته به مدرسهٔ مرجان در ۱۰۶۲م/ ۴۵۶ق ساخته شد و در سال ۱۰۶۵م/ ۴۵۹ق گشایش یافت.
ابن جوزی در المنتظم پس از ذکر تاریخ گشایش این مدرسه، نوشته‌است که «روز شنبه دهم ذی‌القعده، عمید ابوسعد قاضی [متولی بنای نظامیه بغداد از سوی نظام‌الملک] طبقات مختلف مردم را به مدرسهٔ نظامیه که نظام‌الملک در بغداد برای شافعیان بنا کرده بود فراخواند.»

• حمدالله مستوفی
• مدرسه مستنصریه
• نظام الملک

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «المدرسة النظامیة». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای عربی، بازبینی‌شده در اکتبر ۲۰۱۶.