Komisariat Straży Granicznej „Gorzyce” – Wikipedia, wolna encyklopedia

Komisariat Straży Granicznej „Gorzyce” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowacka w latach 1928–1939.

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[2]. Początek działalności Straży Celnej na Śląsku datuje się na dzień 15 czerwca 1922 roku. W tym dniu polscy strażnicy celni w zielonych mundurach i rogatywkach wkroczyli na ziemia przyznane Polsce. W nocy z 16 na 19 czerwca 1922 roku Straż Celna przejęła ochronę granicy polsko niemieckiej na Śląsku. W ramach Inspektoratu Straży Celnej „Rybnik” zorganizowany został komisariat Straży Celnej „Gorzyce”^[3][4]}. Pierwszym kierownikiem komisariatu był komisarz Mikołaj Kmieć^[3].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[5]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej.

Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Gorzyce”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[6].

 Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Gorzyce”.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[7]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Gorzyce” do Inspektoratu Granicznego nr 16 „Rybnik” i określił jego strukturę organizacyjną^[8]. W czerwcu 1929 roku w Skarbeńsku utworzono ekspozyturę placówki SG „Godów”, a Moszcenicy utworzono posterunek informacyjny dla pododcinków placówek „Moszczenica” i „Ruptawa”^[9]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 roku w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu^[10]. Rozkazem nr 1 komendanta Straży Granicznej z 12 stycznia 1931 roku przemianowano placówkę II linii Moszczenica na placówkę I linii^[11]. W 1931 roku zlikwidowano placówkę II linii „Wodzisław”, a jej miejsce utworzono posterunek informacyjny^[12]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938 roku zarządził przeniesienie siedzib komendy obwodu „Bielsko” do Cieszyna, a komisariatu i placówki II linii „Gorzyce” do Bogumina^[13]. Ponadto komisariat „Cieszyn” miał zorganizować nowe placówki linii w miejscowościach: Bogumin, Wierzbice, Pudlów^[14]. Placówka I linii „Olza” przeszła do Komisariatu „Lubomia”^[13].

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Kornowac” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Zebrzydowice” – 1928

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[8]:

• komenda – Gorzyce
• placówka Straży Granicznej I linii „Olza”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gorzyczki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Godów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Ruptawa”
• placówka Straży Granicznej II linii „Wodzisław”
• placówka Straży Granicznej II linii „Gorzyce”

Organizacja komisariatu w listopadzie 1929^[18]:

• 3/16 komenda – Gorzyce
• placówka Straży Granicznej I linii „Olza” → w 1938 przeszła do komisariatu „Lubomia”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gorzyczki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Godów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Skobieńsk”
• placówka Straży Granicznej II linii „Gorzyce”

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
• Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Rybnik” z lat 1918–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/719.)
• Wykazy imienne oficerów, szeregowych i pracowników cywilnych Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/159.)