Komisariat Straży Granicznej „Krościenko” – Wikipedia, wolna encyklopedia

Komisariat Straży Granicznej „Krościenko” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1928–1939.

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[2]. Komisariat Straży Celnej „Niedzica”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Sącz”^[3].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Krościenko”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[5].

 Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Niedzica”.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Krościenko” do Inspektoratu Granicznego nr 18 „Nowy Targ” i określił jego strukturę organizacyjną^[5]. Już 8 września 1828 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał jego granice^[7]. Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 roku w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu^[8]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 roku w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przemianował posterunek SG Sromowce Wyżne na placówkę Straży Granicznej I linii^[9]. Rozkazem nr 3 z 27 lipca 1936 roku w sprawach reorganizacji placówek i zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zniósł posterunek SG „Łęcko”^[10]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938 roku, przydzielił placówki: Niedzica” i „Kacwin” do komisariatu „Łapsze Niżne”^[11], przeniósł placówkę I linii „Szczawnica” do Leśnicy^[12].

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Zakopane” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Muszyna” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Zakopane” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Piwniczna” − 1935^[13]

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[5]:

• komenda − Krościenko nad Dunajcem
• placówka Straży Granicznej I linii „Kacwin”
• placówka Straży Granicznej I linii „Czorsztyn”
• placówka Straży Granicznej I linii „Jaworki”
• placówka Straży Granicznej II linii „Krościenko”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[7]:

• placówka Straży Granicznej I linii „Kacwin”
• placówka Straży Granicznej I linii „Niedzica”
• placówka Straży Granicznej I linii „Szczawnica”
• placówka Straży Granicznej II linii „Krościenko”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1929^[8], w 1931, w 1935^[13] :

• 4/18 komenda − Krościenko (58,5 km)
• placówka Straży Granicznej I linii „Kacwin” → w 1938 do komisariatu „Łapsze Niżne”
• placówka Straży Granicznej I linii „Niedzica” → w 1938 do komisariatu „Łapsze Niżne”
• placówka Straży Granicznej I linii „Sromowce Niżne”
• placówka Straży Granicznej I linii „Szczawnica” → w 1938 przeniesiona do Leśnicy
• placówka Straży Granicznej I linii „Jaworki”
• placówka Straży Granicznej II linii „Krościenko”

Organizacja komisariatu w grudniu 1938^[12]:

• komenda − Krościenko
• placówka Straży Granicznej I linii „Sromowce Niżne”
• placówka Straży Granicznej I linii „Leśnica”
• placówka Straży Granicznej I linii „Jaworki”
• placówka Straży Granicznej II linii „Krościenko”

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażaków oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Zachodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Rozkazy Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1929 i 1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.188/3 i 188/13.)
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.