Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Środzie Wielkopolskiej – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Zabytek: nr rej. 933/Wlkp/A z 22 grudnia 1932 i z 19 września 2014[1]
kolegiata, kościół parafialny, bazylika mniejsza
Ilustracja
Świątynia w 2013 roku
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Miejscowość

Środa Wielkopolska

Adres

pl. Kościelny 2
63-000 Środa Wielkopolska

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Środzie Wielkopolskiej

bazylika
• nadający tytuł

od 2021
papież Franciszek

Wezwanie

Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Wspomnienie liturgiczne

15 sierpnia

Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie

św. Jan Paweł II, św. Dzieci Fatimskie – Franciszek i Hiacynta, św. Ojciec Pio, św. Jakub Apostoł (prawdopodobnie),

Położenie na mapie Środy Wielkopolskiej
Mapa konturowa Środy Wielkopolskiej, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny”
Położenie na mapie powiatu średzkiego
Mapa konturowa powiatu średzkiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny”
Położenie na mapie gminy Środa Wielkopolska
Mapa konturowa gminy Środa Wielkopolska, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny”
Ziemia52°13′48,36″N 17°16′33,42″E/52,230100 17,275950
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Środzie Wielkopolskiej – kościół gotycki z początku XV wieku. Rozbudowany na przełomie XV/XVI wieku przez dobudowanie naw bocznych i wieży. W połowie XVI wieku zwieńczenie wieży attyką renesansową. 1598–1602 dobudowano od południa renesansową kaplicę grobową Gostomskich. W nawach sklepienia gwiaździste, w prezbiterium krzyżowo–żebrowe.

  • W późnorenesansowym głównym ołtarzu sześć renesansowych figur świętych (św. św. Piotra, Pawła, Wacława, Kazimierza, Barbary i Katarzyny) i obraz Wniebowzięcia NP Marii nieznanego malarza, oparty na kompozycji Petera Paula Rubensa, w zwieńczeniu obraz Madonny z Dzieciątkiem włoskiego malarza Catharini z XVI wieku.
  • Na ścianach prezbiterium dwa obrazy ze szkoły flamandzkiej, XVII wiek: Podniesienie Krzyża i Zaparcie się św. Piotra.
  • Stalle późnogotyckie z fundacji biskupa Jana Lubrańskiego wykonane 1519–1522 przez braci Jana i Leona z Wrześni.
  • Na belce tęczowej późnogotycka polichromowana grupa pasyjna z początku XVI wieku.
  • W ołtarzach bocznych włoski obraz Świętej Rodziny z około 1670 i w rokokowej ramie obraz Michała Archanioła 1654, ze szkoły wielkopolskiej.
  • W ścianach trzy renesansowe płaskorzeźby, przypuszczalnie pozostałość ołtarza albo sacramentarium: Bóg Ojciec, Ostatnia Wieczerza i Duch Święty oraz renesansowa płyta nagrobna Ambrożego Pampowskiego, wojewody sieradzkiego (zmarłego 1510).
  • w nawie głównej świecznik-pająk z kryształu weneckiego.
  • W filarze tablica pamiątkowa księdza Augustyna Szamarzewskiego, mansjonarza średzkiego, 1857–1887, jednego z pionierów ruchu spółdzielczego w Wielkopolsce.
  • Renesansowa kaplica Gostomskich, fundacji Hieronima Gostomskiego wojewody poznańskiego, na planie ośmioboku, nakryta ośmiodzielną kopułą. Portal z kratą z brązu, dzieło mistrza gdańskiego Krzysztofa Olendorfa z 1598. W kaplicy znajdują się dwa nagrobki. Pierwszy – przyścienny, wczesnobarokowy, z brunatnego i różowego marmuru, piętrowy nagrobek Anny z Ostrorogów Sieniawskiej (zmarłej 1584); na nagrobku tablica inskrypcyjna jej córki wojewodziny Urszuli Gostomskiej; drugi – nagrobek dziecięcy z brunatnego i różowego marmuru należy do Zygmunta Stadnickiego. Oba nagrobki są puste a zmarli pochowani są w krypcie pod kaplicą. W ołtarzu dwa obrazy szkoły włoskiej: Święta Trójca z XVII wieku i Święta Rodzina z XVI wieku. Kaplica obecnie pełni funkcję Kaplicy Wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu.

Decyzją Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów 16 grudnia 2021 podniesiono rangę kościoła do bazyliki mniejszej[2].

Proboszczowie i prepozyci średzcy:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 224 [dostęp 2018-07-30].
  2. ↑ Średzka kolegiata uzyskała tytuł bazyliki mniejszej [online], radiopoznan.fm [dostęp 2022-01-21] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Bożenna Urbańska, Kolegiata w Środzie Wielkopolskiej, Środa Wielkopolska: Średzkie Towarzystwo Kulturalne, 2008, ISBN 978-83-908000-9-7, OCLC 836441377.
  • praca zbiorowa Kolegiata fotografie, Średzkie Towarzystwo Fotograficzne, Środa Wielkopolska 2009, ISBN 978-83-927882-0-1.
  • Franciszek Jaśkowiak Wydawnictwo poznańskie. Przewodnik, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1967.
Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bazylika_kolegiacka_Wniebowzięcia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Środzie_Wielkopolskiej&oldid=74337238”