غز - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

برای تُرکمان، اصطلاحی تاریخی برای تُرکان اغوز، ترکمان (اصطلاح قومی) را ببینید.
ترک‌های اُغوز
اوغوز تورکلری
محدوده دولت اغوز یبغو از سال ۷۵۰ تا ۱۰۵۵ میلادی.
مناطق با جمعیت چشمگیر
پیش از قرن ۱۱ میلادی: آسیای میانه

پس از قرن ۱۱ میلادی: آناتولی • قفقاز جنوبی • خراسان بزرگ • آذربایجان • بین‌النهرین • بالکان • شمال آفریقا

تاریخی: یدی‌سان • شبه‌جزیره کریمه
زبان‌ها
زبان‌های اوغوز
دین
عموماً اسلام
(سنی • شیعه • علوی)

اقلیت: بی‌دین • مسیحی • یهودی

تاریخی: شمن‌باوری • تنگری‌باوری
قومیت‌های وابسته
سایر مردمان ترک

ترک‌های اوغوز یا غُز (به خط اورخون: 𐰆𐰍𐰔‎، ترکی میانه: ٱغُز) بخشی از اقوام تُرک هستند که به شاخه اوغوز از خانواده زبانهای ترکی صحبت می‌کنند. سنگ‌نبشته اورخون که تُرکمانان اولیه را توصیف می‌کند، احتمالاً به اغوز اشاره دارد. این لغت در نظم و نثر فارسی هم داخل شده و آن طایفهٔ تُرکمانان‌اند.

در قرن هشتم میلادی، آنها یک کنفدراسیون قبیله‌ای تشکیل دادند که به نام دولت «اوغوز یبغو» در آسیای میانه شناخته می‌شد. در قرن دهم، منابع اسلامی آنها را ترکمانان مسلمان خطاب می‌کردند تا از ترکان غیرمسلمان (شمن‌ها و بودایی‌ها) متمایز باشند.[۱] اصطلاح «اوغوز» از اواسط قرن دهم به بعد با عنوان «تُرکمان» یا «تُرکمن» جایگزین شد.[۲] امپراتوری سلجوقی،[۳] امپراتوری عثمانی،[۴] سلطنت روم[۵] و سلسله‌های آق‌قویونلو،[۶] قراقویونلو،[۷] افشاریان،[۸] خوارزمشاهیان،[۹] اتابکان فارس،[۱۰] قاجاریان،[۱۱] دودمان زنگیان[۱۲] و خاندان رسولی یمن[۱۳] از تُرکان اغوز یا ترکمانان بودند. تُرکمان در مجموع یک اصطلاح است که از دوره‌های میانه، به همراه نام باستانی و آشنای تُرک و نام قبیله‌هایی مانند (افشار، بیات، بایندر، قایی، بیگدلی، سالور و…) برای اشاره به تُرکان اغوز که در آناتولی (ترکیه کنونی)، آذربایجان، ایران و ترکمنستان ساکن شده‌اند استفاده شده است.[۱۴]

در قرن یازدهم با پیروزی تُرک‌ها، موج وسیعی از ترکان اوغوز ابتدا خراسان، سپس تمام ایران و سرانجام آناتولی را دربرگرفت که پایگاه فتوحات بعدی آنها شد. اوغوزها همیشه مهم‌ترین و پرجمعیت‌ترین گروه ترک‌ها بوده‌اند و در ایران بسیاری از سایر ترک‌ها و ایرانیان را با خود همگون ساخته‌اند.[۱۵]

تاریخ

[ویرایش]

منشأ اوغوز مبهم است. در سنگ‌نبشتهٔ اورخون (سدهٔ هشتم میلادی) در مغولستان در نزدیکی رودهای کرلن و سلنگا می‌توان قومی با این نام را یافت. در زمان پادشاهی گوک‌ترک‌ها نیز (سدهٔ ششم تا هشتم)، نام آن‌ها چندین بار در تکرار شده است.[۱۶]

اغوز یبغو

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: اغوز یبغو

دولت اغوز یبغو توسط ترکان اوغوز در سال ۷۶۶ میلادی تأسیس شد و از لحاظ جغرافیایی در منطقه‌ای بین سواحل دریای خزر و آرال واقع شده بود. قبایل اوغوز در سرزمین وسیعی شامل قزاقستان امروزی و منطقه دریای آرال، دره سیردریا، دامنه کوهستان قره‌داغ، حاشیه رودخانه چو و کوهستان تین شان حکمرانی می‌کردند و پایتخت آن ینگی‌کند بود.[۱۷][۱۸]

همبستگی اوغوزها با سایر اقوام ترک

[ویرایش]

دربارهٔ همبستگی‌های زبان‌شناسی و نژادشناسی اوغوزها با سایر اقوام ترک عقاید مختلف است. در دائرةالمعارف اسلام دربارهٔ طوایف نه‌گانهٔ اوغوز، چنین آمده:

غز لغت تازی است که به قبیلهٔ ترکان اوغوز گفته می‌شود.

نُه قبیلهٔ اغوز

[ویرایش]
سنگ نبشته اورخون
رؤسای قبایل ترکان اوغوز، مردم قبایل، خوب بشنوید. اگر خداوند نابود نکند یا زمین نبلعد، چه کسی می‌تواند قبایل ترک و قانون‌شان را نابود کند؟ (سنگ‌نبشته اورخون)

در نوشته‌های سدهٔ هشتم اورخون هم از این قوم به نام تغز اوغوز (نُه اوغز) یاد شده است، بنابراین به نُه قبیله، اغوز، اویرات، آلات، جلایر، تاتار، قنقرات، قیات، کرائیت و مغول تقسیم می‌شدند.[۱۹] نخست این قبایل باج‌گزار و فرمانبردار پادشاهان چین شمالی بودند.

گوک‌ترک‌ها کنفدراسیونی عشایری متشکل از چندین قبیلهٔ ترک در آسیای میانه بود. نخستین از میان قبیله‌ها بودند که به نام ترکان بر دشت مغولستان فرمان رانده و تا شرق اروپا نیز گسترده شدند. آن‌ها از آغاز میان دو برادر بومین خان و ایستمی خان دو بخش شرقی و غربی شدند. ایستمی خان برای تحقق خواست خود که از میان برداشتن دولت هپتالیان بود، به متفق نیرومندی نیاز داشت و خسرو انوشیروان هم که در صدد خاتمه بخشیدن به تجاوزات و تهدیدهای هپتالیان و اعادهٔ اعتبار دولت ساسانی بود، به دنبال متحد توانایی می‌گشت و این دو خیلی زود از بالای سر هپتالیان متوجه وجود یکدیگر شدند و علایم و پیام‌های تفاهم را رد و بدل کردند و به سرعت به هم نزدیک گشتند. سفیران ایستمی خان برای مذاکره به دربار خسرو انوشیروان رفتند و انوشیروان نیز آن‌ها را به گرمی استقبال کرد و اتفاق لازم برای برانداختن دولت هپتالیان به زودی صورت گرفت. یکی از مظاهر این نزدیکی، ازدواج خسرو انوشیروان با دختر ایستمی خان بود. به نوشتهٔ مسعودی نام این دختر که مادر هرمزد چهارم می‌شد، فاقم و به ثبت ابن بلخی قاقم و به نوشتهٔ یک اثر متأخر تاکوم بوده است.[۲۰]

در سال ۶۰۰ میلادی، قلمرو پادشاهی گوک‌ترک از سواحل دریای سیاه در اروپا تا شمال چین گسترش داشت

ویژگی‌های ظاهری

[ویرایش]
سردیس شاهزاده سلجوقی

المسعودی مورخ و جغرافی‌دان عرب می‌نویسد که ترک‌های اوغوز ساکن ینگی‌کند (پایتخت اغوز یبغو) از سایر مردمان به واسطه شجاعت در نبرد، چشم‌های تنگ و کوچکی قامتشان متمایز می‌شوند.[۲۱] سردیس‌های نخبگان سلجوقی که در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شوند، ویژگی‌های مردم شرق آسیایی را نشان می‌دهند.[۲۲] با گذشت زمان و مهاجرت اغوز‌ها به سمت منطقه غرب آسیا، ظاهر فیزیکی اُغوزها تغییر کرد. رشیدالدین فضل‌الله همدانی می‌گوید: «ترکان اغوز که در ابتدا به سان ترکان ماوراءالنهر بودند، به دلیل مهاجرت به ایران و آناتولی و اختلاط با اقوام بومی این مناطق، ویژگی‌های ظاهری آن‌ها به تدریج به تاجیک‌ها شبیه شد. از آنجایی که آن‌ها تاجیک نبودند، مردم تاجیک آن‌ها را ترکمان، (ترک‌مانند) می‌نامیدند».[۲۳]

مجسمه طغرل سوم؛ تندیس‌های بزرگان سلجوقی نشانگر ظاهر شرق آسیایی است.[۲۴]

ابوالغازی بهادرخان، حکمران خیوه و تاریخدان جغتایی در کتاب شجره تراکمه (تألیف ۱۰۷۰ ق. / ۱۶۵۹–۱۶۶۰ م) می‌نویسد: اغوز‌های ساکن ینگی‌کند و پادشاهان سلجوقی شمایلی مانند ازبک‌ها و قرقیزها داشتند؛[۲۵] اما پس از مهاجرت به سمت غرب و امتزاج و اختلاط با غیر ترکان، اغوز‌ها پس از پنج یا شش نسل چهره‌شان دچار دگرگونی گشت. «چانه‌شان باریک، چشمانشان بزرگ، صورتشان کوچک و بینی‌شان بزرگ شد.[۲۶]

نقل مسلمانان از اغوز

[ویرایش]
گسترهٔ امپراتوری سلجوقی از هندوکش تا مدیترانه

آنچه نویسندگان مسلمان دوره‌های بعد دربارهٔ اوغوزخان و بیست و چهار قبیلهٔ اوغوز نقل کرده‌اند، از تاریخ غازانی است، به‌خصوص مورد تواریخ آل سلجوق، که مؤلف آن بلندپروازی‌های خیالی چنگیزخان را از تاریخ غازانی گرفته و فقط اوغوزخان را به جای چنگیزخان نهاده، نمونهٔ خوبی از این اقتباس است. یک دانشمند ترک که در اثر این تحریف دچار اشتباه شده نظر داده است که «مجموعهٔ قوانین ترکان اوغوز» «مبنای یاسای معروف چنگیزخان» را برای ما به جای گذارده است. همچنین میان تُرکمانان دریای خزر، اوزخان (به جای اوغوزخان) تا سدهٔ نوزدهم میلادی به عنوان جد قوم‌شان معروف بود.

تاریخچهٔ غزها در تاریخ ایران

[ویرایش]
سلطان آلپ ارسلان

نام ترکمنی (اُغوز) قبایل، در تاریخ اسلامی سده‌های میانی (قرون وسطی) ایران، پدیدار گشت.[۲۷] امپراتوری سلجوقی نخستین دودمان پادشاهی اغوزها در ایران بود[۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴] و دودمان‌های آق‌قویونلو،[۳۵] قراقویونلو،[۳۶] قاجار[۳۷] و افشاریان (دودمان نادرشاه افشار)[۳۸][۳۹][۴۰][۴۱] نیز از ترکان اغوز بودند.

اغوز در تاریخ به عنوان یکی از قبایل نه‌گانهٔ توغوز اغوز، هست که با همدیگر کنفدراسیون ترک‌های شرقی یا تیو-کیو را تشکیل دادند و در سنگ‌نبشتهٔ اورخون در ابتدای سدهٔ هشتم میلادی، نامشان آمده است. در اواخر سدهٔ هشتم میلادی آن‌ها از سمت میان دریاچهٔ آرال (دریاچهٔ خوارزم) و دریای خزر به سوی غرب به سمت ناحیه‌های فرای رودخانهٔ ارتیش (Erteš)، و حاشیه‌های درهٔ سیردریا (اکنون در بخش جنوبی جمهوری قزاقستان است)، حرکت کردند تا وارد تاریخ دنیای اسلامی شوند. در ۲۰۵ هجری / ۸۲۰–۸۲۱ میلادی، توغوز اغوزها، میانهٔ استان سیردریا در اشروسنه را غارت کردند و حکمران خراسان، عبدالله بن طاهر (۲۱۳–۲۳۰ هجری/ ۸۲۸–۸۴۵ میلادی) به سرزمین‌های غز یورش برد.[۲۷]

نمایندهٔ خلیفه، احمد بن فضلان که در تابستان ۳۰۹–۳۱۰ هجری/ ۹۲۲ میلادی از سرزمین خوارزم به رودخانه‌های آرال و امبه در مسیر پادشاهی بلغار در میانهٔ ولگا حرکت می‌کرد، در مورد اغوزهایی در مسیر عبورش در سرزمینشان در دشت Üst Urt میان دریاهای آرال و کاسپین (خزر) دیده بود، شرحی نوشت و آن‌ها را مردمانی با سطح فرهنگ پایین، توصیف کرد. با این حال، بعضی از اغوزها، آغاز به یکجانشینی کرده و یکی از شهرهایشان ینگی‌کِنت به معنی «شهر نو» در پائین رود سیردریا بود که پایتخت زمستانی حاکمان اغوز مشرک بود.[۲۷]

ابن اثیر، به استناد مورخان خراسانی، اظهار می‌کند که اغوزها در دوران خلیفه المهدی (حکومت ۷۷۵–۷۸۵ میلادی) از سرزمین‌های خیلی دور ترکان (سرزمین آلتای) به فرارود آمدند. در ابتدای سدهٔ نهم میلادی، اغوزها حضور محسوسی در آن ناحیه داشتند.

زبان اغوزی، در زمان محمود کاشغری (۴۶۹ هجری/۱۰۷۷ میلادی) نشانگر برخی تفاوت‌ها از دیگر شاخه‌های زبان مشترک ترکی است؛ به ویژه که به دلیل همسایگی نزدیک با خوارزم و دیگر نواحی زیست‌بوم ایرانی در آسیای مرکزی، از زبان‌های ایرانی وام‌واژه گرفته است.[۴۲]

نبرد مَلازگرد و ورود به آناتولی و شام

[ویرایش]

در اوایل سدهٔ دهم میلادی، گروه‌هایی از جنگجویان ترکمان (که به آن‌ها تُرکان غُز یا اُغوز نیز گفته می‌شد) و اصالتاً از آسیای میانه بودند، شروع به حرکت به سمت آذربایجان و حمله به شاهزاده‌نشین‌های ارمنی مانند واسپوراکان، در شرق مرز امپراتوری بیزانس کردند. مورخان ارمنی در این دوره، ترکمن‌ها را جنگجویانی با موهای بلند، مسلح به کمان و نیزه، که سوار بر اسب‌هایی بودند که به سرعت مانند باد پرواز می‌کردند توصیف کرده‌اند.[۴۳] قبایلی که به‌طور قطع تُرک شناخته می‌شدند میان سده‌های ۶ و ۱۰ میلادی در آسیای میانه ساکن بودند. نقل شده است که کردها در آذربایجان با قوم غز که به آذربایجان و همدان و دیاربکر و موصل و… حمله کرده‌بودند، مقابله کرده‌اند.[۴۴]

تُرکان سلجوقی که شاخه‌ای از تُرکان اغوز بودند، در سدهٔ یازدهم میلادی یک امپراتوری[۴۵] تشکیل دادند که از آمودریا تا خلیج فارس و از هندوستان تا دریای مدیترانه گسترش داشت.[۴۶] این امپراتوری شامل بیشتر مناطق ایران، بین‌النهرین، سوریه و فلسطین بود. پیشرفت آن‌ها نشانگر آغاز قدرت تُرک‌ها در خاورمیانه بود و به مرور موجب اسکان آن‌ها شد.[۴۷] در زمان پادشاهی آلپ ارسلان و ملکشاه، امپراتوری سلجوقی گسترش یافت تا تمام ایران، بین‌النهرین و سوریه از جمله فلسطین را شامل شود. در سال ۱۰۷۱ میلادی، آلپ ارسلان ارتش قدرتمند امپراتوری بیزانس را در نبرد ملازگرد شکست داد و رومانوس چهارم (امپراتور بیزانس) را به اسارت گرفت. این پیروزی راه را برای اسکان اقوام ترکمن در آناتولی باز کرد[۴۸] و در ادامه توسط قبایل تُرک آناتولی، امپراتوری عثمانی ایجاد شد که در سده‌های پانزدهم و شانزدهم یکی از قدرتمندترین کشورها در جهان بود.[۴۹] دورهٔ امپراتوری عثمانی بیش از ششصد سال به درازا انجامید. این امپراتوری در اوج خود بر بخش بزرگی در جنوب‌شرقی اروپا تا دروازه‌های وین (اتریش) از جمله مجارستان، منطقهٔ بالکان، یونان، اوکراین و بخش‌هایی از خاورمیانه شامل عراق، سوریه، اسرائیل و مصر، شمال آفریقا تا الجزایر و بخش‌های بزرگی از شبه‌جزیرهٔ عربستان حکومت می‌کرد.[۵۰]

ایل قایی و تشکیل امپراتوری عثمانی

[ویرایش]
قلمرو امپراتوری عثمانی در زمان سلیمان یکم، شامل کشورهایی از سه قاره (اروپا، آسیا، آفریقا)

قبیله «کای» یا «قایی» یکی از قبایل بیست و چهارگانهٔ اغوز بود. قایی فرزند ارشد «گون خان»، و وی فرزند ارشد اغوزخان بوده و به اعتقاد برخی، عثمان اول، بنیانگذار امپراتوری عثمانی، از قبیلهٔ قایی بوده است.[۵۱][۵۲][۵۳][۵۴][۵۵] امپراتوری عثمانی، یک امپراتوری مسلمان بود که چندین سده بخش‌های بزرگی از جنوب‌شرق اروپا، غرب آسیا و شمال آفریقا را تحت کنترل خود داشت. این امپراتوری در اواخر سدهٔ سیزدهم میلادی توسط رهبر قبایل اغوز یعنی عثمان یکم در سوگوت بنیان‌گذاشته شد[۵۶][۵۷] و در سال ۱۳۵۴، با فتح بالکان، به اروپا راه یافت که بدین ترتیب دولت کوچک عثمانی به یک قدرت میان‌قاره‌ای تبدیل شد. تا سال ۱۴۵۳، عثمانیان همهٔ قلمروی امپراتوری روم شرقی را ضمیمهٔ خاک خود کردند و با سقوط قسطنطنیه (استانبول کنونی) توسط محمد فاتح، پایتخت خود را به این شهر انتقال دادند.[۵۸] در سده‌های شانزدهم و هفدهم میلادی، امپراتوری عثمانی در اوج گسترهٔ خود در زمان سلطان سلیمان قانونی،[۵۹] یک دولت چند فرهنگی و چند زبانی بود که همهٔ جنوب‌شرق اروپا، بخش‌هایی از اروپای مرکزی و آسیای غربی، بخش‌هایی از شرق اروپا و قفقاز و قسمت‌های وسیعی در شمال و شاخ آفریقا را زیر فرمان خود درآورده بود.[۶۰]

ایل قنیق و تشکیل امپراتوری سلجوقی

[ویرایش]
قلمرو امپراتوری سلجوقی در دورهٔ ملکشاه یکم

ایل قِنِق یا قنیق، یکی از ۲۴ ایل بزرگ اغوز بود و شاهزادگان و سرکردگان از میان این ایل انتخاب می‌شدند. رهبری ایشان بر عهدهٔ خاندان دقاق (سلجوق) بود که توانست طی سدهٔ ۵ هجری با حرکت به سمت غرب، امپراتوری سلجوقی را پایه‌ریزی کند.[۶۱][۶۲][۶۳][۶۴]

زبانشناسی

[ویرایش]

از نظر زبان‌شناسی اُغوز یا شاخهٔ جنوبی زبان‌های ترکی‌تبار، شامل زبان‌های ترکمنی، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی، ترکی افشاری، کریمهٔ تاتاری، قشقایی، سنقری، شاهسونی و ترکی خراسانی می‌باشد.

تمغاهای قبایل اوغوز

[ویرایش]

هر یک از قبیله‌های ترک اغوز تمغای ویژه خود را داشتند به صورت زیر:[۶۵]

نگارخانه

[ویرایش]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ Elizabeth A. Zachariadou, "Turkomans", in Alexander P. Kazhdan, ed. , The Oxford Dictionary of Byzantium (Oxford University Press, 1991).
  2. ↑ Lewis, G. The Book of Dede Korkut. Penguin Books, 1974, p. 10.
  3. ↑ "Encyclopedia Britannica" (به انگلیسی).
  4. ↑ "Encyclopedia Britannica" (به انگلیسی).
  5. ↑ «Encyclopaedia Iranica».
  6. ↑ «Encyclopaedia Iranica».
  7. ↑ «Encyclopedia Britannica».
  8. ↑ «Encyclopaedia Iranica».
  9. ↑ Fazlallakh, Rashid ad-Din (1987). Oghuznameh (in Russian). Baku."Similarly, the most distant ancestor of Sultan Muhammad Khwarazmshah was Nushtekin Gharcha, who was a descendant of the Begdili tribe of the Oghuz family.".
  10. ↑ «Encyclopaedia Iranica».
  11. ↑ «Encyclopedia Britannica».
  12. ↑ «Encyclopedia Britannica».
  13. ↑ «Encyclopaedia Iranica». ص. Although a suitable Arab genealogy was created for them, the Sunni Rasulid house (۱۲۲۸-۱۴۵۴) appears to have stemmed from an Oḡuz (see ḠOZZ) Turkic clan, the Menjik (Menčik), a personal name also found among the Mamluks (Rásonyi and Baski, II, pp٫ ۵۳۸-۳۹).
  14. ↑ Abu al-Ghazi Bahadur, "Genealogy of the Turkmens" Commentary 132: Then the name "Turkmen" was assigned to one of the most powerful tribal associations - to the Oghuz people.
  15. ↑ «Encyclopaedia Iranica». ص. In the eleventh century the “Tūrān defeated Ērān” and a broad wave of Oghuz Turks flooded first Khorasan, then all the rest of Iran, and finally Anatolia, which they made a base for vast conquests٫ The Oghuz have always been the most important and numerous group of the Turks; in Iran they have assimilated many Turks of other origins and even Iranians٫.
  16. ↑ Milan Adamović: Die alten Oghusen. In: Materialia Turcica.7/8 1981/82, S. 26–50, S. 31.
  17. ↑ Encyclopedia of Asian History, Volume 1Ainslie Thomas Embree p507: by the tenth century a major Ghuzz state , Oghuz Yabgu , had arisen on the north coast of the Aral Sea ; its center was the city of Yanikent.
  18. ↑ Cultural atlas of the Turkish world p39 :he Oghuz people, who founded Oghuz Yabgu state with its capital in Yeni Kend in the first half of 10th century on their new lands.
  19. ↑ (Uchiyama et al. 2020): "Most linguists and historians agree that Proto-Turkic, the common ancestor of all ancient and contemporary Turkic languages, must have been spoken somewhere in Central-East Asia (e.g. Róna-Tas, Reference Róna-Tas1991, p. 35; Golden, Reference Golden1992, pp. 124–127; Menges, Reference Menges1995, pp. 16–19)."
  20. ↑ رئیس‌نیا، رحیم، «آذربایجان در سیر تاریخ ایران از آغاز تا اسلام»، ص ۵۳۷.
  21. ↑ «Oghuz Turks appearance». www.researchgate.net/publication/320552611_A_Comparative_Analysis_of_Chinese_Historical_Sources_and_Y-DNA_Studies_with_Regard_to_the_Early_and_Medieval_Turkic_Peoples.
  22. ↑ Golden, Peter B. (2011). Studies on the Peoples and Cultures of the Eurasian Steppes. Editura Academiei Române. pp. 37–38. ISBN 978-973-27-2152-0.
  23. ↑ (Uchiyama et al. 2020): "The ultimate Proto-Turkic homeland may have been located in a more compact area, most likely in Eastern Mongolia"
  24. ↑ Court and Cosmos: The Great Age of the Seljuqs - MetPublications - The Metropolitan Museum of Art (به انگلیسی). Metropolitan Museum of Art. pp. 76–77, 314 note 3. The ruler is usually identified as Sultan Tughril III of Iraq (r. 1176–94), who was killed near Rayy and buried there (Mujmal al-tava¯rı¯kh 2001, p. 465). Pope (Pope and Ackerman, eds. 1938–39, vol. 2, p. 1306) and Wiet (1932b, pp. 71–72) wrote Tughril II but intended Tughril III.
  25. ↑ Golden, Peter B. (2018-07-25). "The Ethnogonic Tales of the Türks". The Medieval History Journal (به انگلیسی). 21 (2): 291–327. doi:10.1177/0971945818775373. ISSN 0971-9458. S2CID 166026934.
  26. ↑ Nicolle, David; McBride, Angus (2007). Attila and the nomad hordes. Osprey military Elite series. London: Osprey. ISBN 978-0-85045-996-8.
  27. ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ C. Edmund Bosworth, "gozz", in Encyclopædia Iranica, Vol. XI, Fasc. 2, pp. 184-187, http://www.iranicaonline.org/articles/gozz
  28. ↑ "Seljuq | History & Facts". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-05-25.
  29. ↑ "Oğuz | people". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-05-25.
  30. ↑ Concise Britannica Online Seljuq Dynasty بایگانی‌شده در ۲۰۰۷-۰۱-۱۴ توسط Wayback Machine article
  31. ↑ Merriam-Webster Online – Definition of Seljuk بایگانی‌شده در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine
  32. ↑ The History of the Seljuq Turks: From the Jami Al-Tawarikh (0700713425&id=jmMpaJZemk0C&pg=PA3 LINK بایگانی‌شده در ۲۵ فوریه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine)
  33. ↑ Shaw, Stanford. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey (0521291631&id=UVmsI0P9RDUC&pg=PA7 LINK بایگانی‌شده در ۲۵ فوریه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine)
  34. ↑ Golden, Peter B. (1992). An Introduction to the History of the Turkic People. Otto Harrassowitz, Wiesbaden. p. 209
  35. ↑ «AQ QOYUNLŪ – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۲۵.
  36. ↑ "Kara Koyunlu | Turkmen tribal federation". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-05-25.
  37. ↑ "Qājār dynasty | Iranian dynasty". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-05-25.
  38. ↑ «AFSHARIDS – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۲۶.
  39. ↑ «Afsharid Dynasty - Oxford Islamic Studies Online». www.oxfordislamicstudies.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۲.
  40. ↑ «AFŠĀR – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۲۶.
  41. ↑ "Nādir Shāh | Iranian ruler". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-05-26.
  42. ↑ Foundation، Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۴-۲۱.
  43. ↑ «دانشنامه بریتانیکا». ص. As early as the ۱۰th century, irregular groups of Turkmen warriors (also called Oğuz, Ghuzz, or Oghuz), originally from Central Asia, began to move into Azerbaijan and to encroach upon the Armenian principalities of Vaspurakan, Taik, and Ani along the easternmost border of the Byzantine Empire٫ Armenian historians of this period speak of their adversaries as “long-haired Turkmens armed with bow and lance on horses which flew like the wind٫.
  44. ↑ «لغتنامه دهخدا، کرد».[پیوند مرده]
  45. ↑ «دانشنامه بریتانیکا». ص. founded an "empire" that included Mesopotamia, Syria, Palestine, and most of Iran٫ Their advance marked the beginning of Turkish power in the Middle East٫.
  46. ↑ "Oğuz | people". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-06-06.
  47. ↑ "Seljuq | History & Facts". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-06-06.
  48. ↑ «Encyclopaedia Britannica». ص. Under the sultans Alp-Arslan and Malik-Shāh, the Seljuq empire was extended to include all of Iran and Mesopotamia and Syria, including Palestine٫ In ۱۰۷۱ Alp-Arslan defeated an immense Byzantine army at Manzikert and captured the Byzantine emperor Romanus IV Diogenes٫ The way was open for Turkmen tribesmen to settle in Asia Minor٫.
  49. ↑ «دانشنامه بریتانیکا». ص. Ottoman Empire, empire created by Turkish tribes in Anatolia (Asia Minor) that grew to be one of the most powerful states in the world during the ۱۵th and ۱۶th centuries.
  50. ↑ "Ottoman Empire | Facts, History, & Map". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-06-06.
  51. ↑ Finkel, Caroline (2006-02-13). Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923. Basic Books. pp. 2, 7. ISBN 978-0-465-02396-7.
  52. ↑ "Some Ottoman genealogies claim, perhaps fancifully, descent from Kayı.", Carter Vaughn Findley, The Turks in World History, pp. 50, 2005, Oxford University Press; Shaw, Stanford Jay. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cambridge University Press, 1976, p. 306
  53. ↑ "Ottoman Empire". Britannica Online Encyclopedia. Retrieved 11 February 2013.
  54. ↑ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. شابک ‎۹۷۵−۱۶−۰۴۰۵−۲, Cilt I, sayfa 55.
  55. ↑ Golden, Peter B. (1992). An Introduction to the History of the Turkic People. Otto Harrassowitz, Wiesbaden. p. 358, 359
  56. ↑ "Ottoman Empire | Facts, History, & Map". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-05-26.
  57. ↑ Finkel, Caroline (2006-02-13). Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923. Basic Books. pp. 2, 7. ISBN 978-0-465-02396-7.
  58. ↑ Quataert, Donald (2005). The Ottoman Empire, 1700–1922 (2 ed.). Cambridge University Press. p. 4. ISBN 978-0-521-83910-5.
  59. ↑ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Turkey" . Encyclopædia Britannica (به انگلیسی). Vol. 27 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 448.
  60. ↑ "Ottoman Empire". Oxford Islamic Studies Online. 6 May 2008. Archived from the original on 25 May 2012. Retrieved 26 August 2010.
  61. ↑ The Great Seljuk Empire
  62. ↑ بازورث و دیگران، سلجوقیان، ۷۶.
  63. ↑ "OĞUZLARIN BOY TEŞKİLATI | Turkmen page by Faruk Sümer". turkmensitesi.com. Archived from the original on 2016-03-14. Retrieved 2016-03-21.
  64. ↑ Абу-л-Гази, Бахадур-хан (1958). "Родословная туркмен". Восточная литература (Oriental literature).{{cite web}}: نگهداری CS1: url-status (link)
  65. ↑ بیگدلی، محمدرضا، ایل‌سون‌ها (شاهسون‌های) ایران، تهران: انتشارات پاسارگاد، ۱۳۷۴، ص۱۶۶.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=غز&oldid=40716631»