روی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

روی، ₃₀Zn

روی
ظاهر	نقره-gray
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)	۷۰۰۱۶۵۳۸۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۶۵٫۳۸(۲)[۱]
روی در جدول تناوبی
- ↑ Zn ↓ Cd مس ← روی → گالیم
عدد اتمی (Z)	30
گروه	گروه ۱۲
دوره	دوره 4
بلوک	بلوک-d
دسته	Post-transition metal
آرایش الکترونی	[Ar] 3d10 4s2
لایه الکترونی	2, 8, 18, 2
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STP	جامد
نقطه ذوب	692.68 K ​(419.53 °C, ​787.15 °F)
نقطه جوش	1180 K ​(907 °C, ​1665 °F)
چگالی (near r.t.)	7.14 g/cm3
در حالت مایع (at m.p.)	6.57 g/cm3
حرارت همجوشی	7.32 kJ/mol
آنتالپی تبخیر	123.6 kJ/mol
ظرفیت حرارتی مولی	25.470 J/(mol·K)
فشار بخار فشار (Pa) ۱ ۱۰ ۱۰۰ ۱ K ۱۰ K ۱۰۰ K در دمای (K) 610 670 750 852 990 1179
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش	−2, 0, +1, +2 (an amphoteric اکسید)
الکترونگاتیوی	مقیاس پائولینگ: 1.65
انرژی یونش	1st: 906.4 kJ/mol 2nd: 1733.3 kJ/mol 3rd: 3833 kJ/mol (بیشتر)
شعاع اتمی	empirical: 134 pm
شعاع کووالانسی	pm 122±4
شعاع واندروالسی	139 pm
خط طیف نوری روی
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوری	​دستگاه بلوری شش‌گوشه
سرعت صوت thin rod	(rolled) 3850 m/s (at r.t.)
انبساط حرارتی	30.2 µm/(m·K) (at 25 °C)
رسانندگی گرمایی	116 W/(m·K)
رسانش الکتریکی	59.0 n Ω·m (at 20 °C)
رسانش مغناطیسی	diamagnetic
مدول یانگ	108 GPa
مدول برشی	43 GPa
مدول حجمی	70 GPa
نسبت پواسون	0.25
سختی موس	2.5
سختی برینل	412 MPa
شماره ثبت سی‌ای‌اس	7440-66-6
ایزوتوپ‌های روی
ایزوتوپ فراوانی نیمه‌عمر (t۱/۲) حالت فروپاشی محصول 64Zn 48.6% 64Zn ایزوتوپ پایدار است که 34 نوترون دارد 65Zn syn 243.8 d ε 1.3519 65Cu γ 1.1155 - 66Zn 27.9% 66Zn ایزوتوپ پایدار است که 36 نوترون دارد 67Zn 4.1% 67Zn ایزوتوپ پایدار است که 37 نوترون دارد 68Zn 18.8% 68Zn ایزوتوپ پایدار است که 38 نوترون دارد 70Zn 0.6% 70Zn ایزوتوپ پایدار است که 40 نوترون دارد 72Zn syn 46.5 h β− 0.458 72Ga
نمایش بحث ویرایش | منابع

روی (به انگلیسی: Zinc) عنصری است، شیمیایی با علامت اختصاری Zn که دارای عدد اتمی ۳۰ است. روی فلزی است، به رنگ سفید متمایل به آبی که بر اثر رطوبت هوا تیره رنگ می‌شود و در حین احتراق رنگ سبز براقی تولید می‌کند. روی بعد از آهن، آلومینیوم و مس چهارمین فلز مورد استفاده در دنیا می‌باشد. از موارد استفاده روی می‌توان آلیاژهای مختلف از جمله برنج و فولاد گالوانیزه را نام برد.

وزن اتمی ۶۵٫۳۸، چگالی ۷٫۱۳۳، نقطه ذوب ۴۱۹٫۸۳ درجه سانتیگراد، درجه سختی بر حسب واحد موس ۲/۵، دارای ظرفیت ۲ در گروه IIB جدول تناوب، دارای ایزوتوپ‌های طبیعی ۷۰-۶۸-۶۶-۶۴ و ایزوتوپ‌های رادیواکتیو ۷۲-۷۱-۶۹-۶۵-۶۳-۶۰. روی فلز نرم و سفید با قابلیت چکش‌خواری با جلای خاکستری متمایل به آبی قابل حل در اسیدها و بازها و غیرقابل حل در آب می‌باشد.^[۲]

روی برای آبکاری الکتریکی فلزها استفاده می‌شود تا از زنگ زدگی آن‌ها جلوگیری کند. روی در آلیاژهایی نظیر برنج، ورشو، فلز ماشین تحریر، فرمول‌های مختلف لحیم و… بکار می‌رود.
روی به‌طور گسترده در صنعت خودروسازی در ریخته‌گری تحت فشار (دایکست) استفاده می‌شود. روی لوله‌ای به عنوان قسمتی از محتوی باتری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در سپتامبر سال ۲۰۲۰ محققان دانشگاه میشیگان اعلام کردند موفق به ساخت یک باتری از جنس روی شده‌اند که بسیار قدرتمندتر از باتری لیتیومی است. به علاوه با محیط زیست سازگار بوده و به راحتی بازیافت می‌شود و در ساخت ربات‌های کارآمدتر نقش مهمی ایفا خواهد نمود.^[۳]

روی از جمله عناصر کم مصرف برای گیاهان است. این عنصر در ساختمان اسید آمینه تریپتوفان که پیش ماده سنتز اکسین است شرکت دارد و همچنین به همراه مواد پر مصرف از جمله ازت و فسفر در تشکیل یاخته‌های اولیه گل دخالت دارد. روی در کانی‌های خاک به صورت قابل تبادل در کلوئیدهای رس و هوموس یافت می‌شود. با افزایش pH و قلیایی شدن خاک، جذب شدن سطحی آن افزایش یافته و مقدار این عنصر در محلول خاک کاهش می‌یابد و شعاع یونی روی شبیه آهن (فرو) و منیزیم بوده و می‌تواند تا حدودی جایگزین این یون‌ها شود. روی به صورت فعال جذب می‌شود، یون مس به شدت از جذب روی جلوگیری می‌کند و همچنین فسفر نیز جذب روی را کاهش می‌دهد. قابلیت جذب روی به کی لات ساز در خاک که در اثر تراوش ریشه یا تجزیه مواد آلی تأمین می‌شود بستگی دارد.^[۴]

یکی از وظایف مهم روی در گیاهان ساخت پروتئین است، بنابراین کمبود روی موجب کاهش مقدار پروتئین و افزایش مقدار آمینواسیدهای آزاد و آمیدها می‌شود، و همچنین روی در تولید هورمون اکسین، آنزیم‌های مسئول تولید نشاسته، فتوسنتز، سوخت و ساز نیتروژن (فعال سازی آنزیم رداکتاز)، آنزیم‌های انتقال دهنده فسفات (هگزوکیناز) و نیز در تولید تریپتوفان و هورمون رشد (اسید ایندول استیک) نقش مؤثری دارد. در حضور اسید ایندول استیک، کلروفیل بیشتری ساخته می‌شود، پیری به تأخیر افتاده و میزان فتوسنتز در نهایت افزایش می‌یابد^[۵]

کانی‌های فلزی …^[۶]

کمبود روی در در خاک‌های زراعی کشور به دلایل متعددی از جمله مصرف کودهای فسفاتی، بیشتر مشاهده می‌شود.^[۷]

برای تولید فلز روی ابتدا خاک معدنی روی خرد و آسیاب می‌شود و در صورت داشتن سرب به همراه خود، به واحد فلوتاسیون منتقل می‌شود تا سرب جدا شود. خاک‌های سولفوره نیز پس از انتقال به کوره به حالت اکسیده تبدیل شده و قابل استفاده می‌شوند. پس از آماده‌سازی خاک، کنسانترهٔ به دست آمده در مخازن استیل، توسط سولفوریک اسید و آب مورد عمل لیچینگ قرار می‌گیرند، سولفات آهن و سولفات آلومینیوم جهت رسوب دهی با هالوژن‌هایی نظیر کلر و فلوئور برای جلوگیری از چسبندگی در کاتدها استفاده می‌شوند. روی موجود در خاک با عمل لیپینگ حل شده و سولفات روی به دست می‌آید. نیکل، کبالت، کادمیوم، آهن و برخی عناصر دیگر موجود در خاک نیز به همراه روی حل می‌شوند، از این رو باید قبل از الکترولیز، یون‌های مزاحم حذف شوند. برای حذف آهن و کبالت از محلول، پرمنگنات پتاسیم به همراه آمونیوم پرسولفات اضافه می‌شود تا آهن دو ظرفیتی به آهن سه ظرفیتی تبدیل شود. با افزودن دوغاب آهک هیدراته به محلول و بالا بردن pH، آهن و کبالت اکسید شده و رسوب می‌دهند و از محلول جدا می‌شوند.^[۸]

مکمل‌های روی می‌توانند دارای این فواید باشند:

• کمک به جلوگیری از سرطان
• جلوگیری ودرمان ریزش مو^[۹]
• تقویت فعالیت سیستم ایمنی
• تسریع بخشیدن به بهبود زخم‌ها
• درمان آکنه
• جلوگیری از دژنراسیون ماکولا (از بین رفتن بینایی که در افراد مسن اتفاق می‌افتد)
• درمان بعضی از موارد بی‌اشتهایی عصبی (بی اشتهایی نشانه‌ای از کمبود روی است و افراد در دهه دوم زندگی بیشتر در معرض خطر کمبود روی ناشی از فقر غذایی هستند).
• تقویت و بهبود باروری مردان مخصوصاً در بین سیگاری‌ها.
• درمان روماتیسم مفصلی (با داشتن آثار ضد التهابی).
• درمان بیماری ویلسون (یک اختلال ناشی از ذخیره بیش از حد مس).
• کاهش تغییرات در حس چشایی طی درمان سرطان.
• تقویت حس چشایی و بویایی.

بعضی از بیماری‌ها، بر روی جذب روی تأثیر می‌گذارند یا باعث افزایش نیاز به روی می‌شوند؛ لذا این بیماران از مکمل‌های روی سود می‌برند:

• آکرو درماتیت آنتروپاتیکا (بیماری ارثی که به علت سوء جذب روی ایجاد می‌شود).
• الکلیسم
• دیابت قندی
• بیماری کلیه
• بیماری سلیاک
• بیماری روده التهابی مانند کولیت زخم شونده
• اسهال مزمن
• بیماری‌های پانکراس
• مشکلات پروستات (بزرگی خوش‌خیم پروستات، تورم پروستات، سرطان پروستات) زنانی که حامله هستند یا بچه شیر می‌دهند یا اینکه از قرص‌های خوراکی ضد حاملگی استفاده می‌کنند، نیز نیاز بیشتری به روی دارند.

نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که ارتباط مستقیمی در مقدار زینک موجود در بدن و التهاب سلول‌ها وجود دارد. کاهش مقدار زینک در بدن باعث تحریک سلول‌های ایمنی می‌شود. به این شکل که کمبود زینک در بدن باعث ایجاد التهاب در سلول‌های بدن می‌گردد. از عوارض شدید کمبود زینک در بدن تحریک سلول‌های سرطانی و التهاب برخی سلول‌ها است. همچنین کمبود این ماده معدنی گران‌بها در بدن باعث بروز سرطان‌هایی مثل سرطان سر و گردن، مثانه و تخمدان، پروستات و ریه است. با استفاده از مکمل زینک و تأمین نیاز روزانه آن در بدن می‌توانید از بروز این بیماری‌ها در امان باشید.^[۱۰]

• فهرست منابع غذایی دارای روی