12 Brygada Ochrony Pogranicza – Wikipedia, wolna encyklopedia

12 Brygada Ochrony Pogranicza – zlikwidowana brygada w strukturze organizacyjnej Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy morskiej. .

12 Brygada Ochrony Pogranicza JW 1836 (Zarządzenie SzSG Nr 053/Org. 30 marca 1946)^[2] została sformowana w 1948 na bazie Bałtyckiego Oddziału WOP nr 4, na podstawie rozkazu MON nr 055/org. z 20 marca 1948. Brygada posiadała trzy bataliony, a stan etatowy wynosił 1379 żołnierzy i 12 pracowników cywilnych^[3]. Podporządkowana została Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza. Zaopatrzenie nadal realizowane było przez kwatermistrzostwo okręgu wojskowego^[4]. Rozkazem Ministra Obrony Narodowej nr 205/Org. z 4 grudnia 1948, z dniem 1 stycznia 1949, Wojska Ochrony Pogranicza podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego^[5]. Zaopatrzenie brygady przejęła Komenda Wojewódzka MO^[4].

Sztab brygady stacjonował w Koszalinie ul. Wojska Polskiego 66^[6].

Aby nadać ochronie granic większą rangę, podkreślano wojskowy charakter formacji. Od 1 stycznia 1950 powrócono w nazwach jednostek do wcześniejszego określania: „Wojska Ochrony Pogranicza”^[7]. Z dniem 1 stycznia 1951 weszła w życie nowa numeracja batalionów i brygad Wojsk Ochrony Pogranicza^[8]. Na bazie 12 Brygady Ochrony Pogranicza powstała 15 Brygada WOP.

 Osobny artykuł: Brygady ochrony pogranicza.

W 1948^[6]:

• Dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
• Szkoła podoficerska
• Samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 20 – Trzebiatów
• Samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 22 – Koszalin
• Samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 24 – Ustka
• Flotylla ścigaczy WOP – Darłówek

Etat brygady przewidywał: 3 bataliony, 1379 wojskowych i 12 pracowników cywilnych^[9].

Na terenie odpowiedzialności brygady funkcjonowały trzy GPK^[10]:

• Graniczna Placówka Kontrolna nr 18 „Kołobrzeg” (morska)
• Graniczna Placówka Kontrolna nr 19 „Darłowo” (morska)
• Graniczna Placówka Kontrolna nr 20 „Ustka” (morska).

Wręczenia sztandaru dokonano na rynku w Koszalinie 12 października 1949. W uroczystości wziął udział główny inspektor Ochrony Pogranicza płk Roman Garbowski, a sztandar przyjął dowódca 12 Brygady OP mjr Alfred Bielecki^[11]. Według zwyczaju wbito 21 gwoździ w drzewce sztandaru, ale tylko 5 z nich jest opisanych^[a].

Sztandar ufundowało społeczeństwo Koszalina, Kołobrzegu, Słupska i Sławna^[11].

• ppłk Mikołaj Alizarczyk (1948–1.10.1949)
• mjr Alfred Bielecki (1.10.1949–1.10.1950).

4 Oddział Morski Ochrony Pogranicza → 4 Bałtycki Oddział WOP → 12 Brygada Ochrony Pogranicza → 15 Brygada WOP → 15 Bałtycka Brygada WOP → Bałtycka Brygada WOP → Bałtycki Oddział WOP

• Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Tadeusz Niedziela: Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznice objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945–1995. Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP. 1995.
• Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
• Grzegorz Goryński. Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1965. Próba oceny – cz. I. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/11, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/7, Historia Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Koszalin 1961.
• Wykaz dyslokacyjny pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1948−1956. Szczecin, Archiwum Straży Granicznej.