Strażnica WOP Gierałcice – Wikipedia, wolna encyklopedia

Strażnica WOP Giersdorf/Gierałcice

Strażnica SG w Gierałcicach

Obiekty byłej strażnicy w Gierałcicach (luty 2014)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	2 stycznia 2003
Tradycje
Rodowód	225 strażnica WOP 234 strażnica WOP 24 strażnica WOP Gierałcice 3 strażnica WOP Gierałcice 4 strażnica WOP lądowa Gierałcice Strażnica WOP Lądowa rozwinięta w Gierałcicach Strażnica WOP Lądowa kadrowa w Gierałcicach
Kontynuacja	SSG w Gierałcicach GPK SG w Głuchołazach PSG w Głuchołazach PSG w Nysie PSG w Opolu
Komendanci / Dowódcy
Ostatni	por. Włodzimierz Karsznia
Organizacja
Kryptonim	Satyryk 6[b], Ilmen 23[c]
Dyslokacja	Gierałcice 75
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	49 komenda odcinka 73 batalion OP 46 batalion WOP 45 batalion WOP 4 GB WOP bg GB WOP w Prudniku Górnośląska Brygada WOP Śląski Oddział SG
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Giersdorf/Gierałcice – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej w Gierałcicach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską^[d].

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 49 komendy odcinka Paczków jako 225 strażnica WOP (Giersdorf)^[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica została włączona w struktury 73 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 46 batalionu WOP w Paczkowie. Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[e], a strażnica WOP Gierałcice otrzymała nr 234 w skali kraju^[4]. W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady^[5]. Strażnica I kategorii Gierałcice była 24 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza i włączona w struktury 45 batalionu WOP w Prudniku^[6][f]. 1 stycznia 1960 była jako 3 strażnica WOP III kategorii Gierałcice. a 1 stycznia 1964 była jako 4 strażnica WOP lądowa III kategorii Gierałcice^[8].

W kwietniu 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia^[9], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab 4 Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.

13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego^[10].

W drugiej połowie 1984 utworzono batalion graniczny Górnośląskiej Brygady WOP w Prudniku^[9] i w jego strukturach funkcjonowała jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Gierałcicach^[g].

W 1987 kadrę strażnicy stanowili: dowódca, zastępca d-cy, szef strażnicy, pomocnik d-cy strażnicy. Oprócz wymienionych załoga składała się: 3 dyżurnych operacyjnych (podoficerowie służby zasadniczej), 2 drużyn granicznych (podoficer + 12 szeregowych), drużyny zabezpieczenia (podoficer łączności, mechanik-motocyklista, kierowca-mechanik, pisarz gospodarczy i kucharz), 1 pracownik cywilny (kucharka), na sezon grzewczy zatrudniano 4 palaczy. Wyposażenie załogi strażnicy stanowiły: uzbrojenie kadra pistolety P-64, pozostali żołnierze karabinki AKMS, pistolety sygnałowe wz. 78. Pojazdy: 1 samochód terenowy UAZ 469, 1 samochód dostawczy FSC Żuk, 15 motocykli WSK 125. Sprzęt łączności: 1 radiotelefon stacjonarny, 1 radiotelefon samochodowy, radiotelefony nasobne R-4437, mikrotelefony do łączności przewodowej z wykorzystaniem linii telefonicznej na całej długości odcinka.

1 listopada 1989 rozformowano batalion graniczny GB WOP w Prudniku, a strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP już jako Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Gierałcicach (na czas „P” kadrowa)^[g]. Tak funkcjonowała do 15 maja 1991. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy.

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza od 16 maja 1991 strażnica została przejęta przez Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu^[h][11] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Gierałcicach.

W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003, nastąpiło zniesie strażnicy SG w Gierałcicach^[i]. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy, przejęła Graniczna Placówka Kontrolna SG w Głuchołazach kat. II, a obiekt został przekazany gminie i zaadaptowany na mieszkania.

W rejonie znaku granicznego nr 160/4-5 po stronie polskiej od 1948 do lat 60 XX w., istniał posterunek graniczny strażnicy na konstrukcji stalowej nad torem kolejowym z Mikulovic do Głuchołaz oraz pomieszczenia drużyny konwojowej , celem konwojowania pociągów czechosłowackich na terytorium Polski w uprzywilejowanym tranzycie kolejowym z Czechosłowacji do Czechosłowacji przez Głuchołazy^[j] do miejscowości Pokrzywna w rejon znaku gran. nr 140/13 .

W 1960 3 strażnica WOP Gierałcice III kategorii, ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 9849 m:

• Włącznie znak gran. nr 160/3b (Biała Głuchołaska), wyłącznie znak gran. nr 167/6.

Od lat 60 XX wieku^[12] do końca lat 80 XX w. na odcinku strażnicy w miejscowości Głuchołazy w rejonie ul. Kolonia Jagiellońska^[k], wykorzystywana była metalowa wieża obserwacyjna^[l] z której zabezpieczano odcinek granicy:

• Od znaku gran. nr 160/7 do znaku gran. nr IV/162.

W 1975 odcinek strażnicy został wydłużony po przejęciu części odcinka po rozformowanej Strażnicy WOP Jarnołtów, od znaku gran. nr 167/7 do wyłącznie znaku gran. nr IV/170.

Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Gierałcicach do 31 października 1989, a od 1 listopada 1989 Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Gierałcicach, ochraniała odcinek granicy państwowej o długości ok. 14,5 km:

• Włącznie znak gran. nr 160/3b (Biała Głuchołaska), wyłącznie znak gran. nr IV/170.
• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby na korzyść:

1. Strażnicy WOP Konradów do znaku gran. nr 160/2a.
2. Strażnicy WOP Jasienica Górna do znaku gran. nr 170/1.

• Główny wysiłek w służbie skupiała od znaku gran. nr 160/3b do znaku gran. nr IV/162 w głębi miejscowość Głuchołazy, natomiast odcinek zagrożony miała od znaku gran. nr 167/7 do znaku gran. nr 168/12 w głębi miejscowość Sławniowice.
• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • Strażnice WOP w: Konradowie i Jasienicy Górnej
  • Graniczna Placówka Kontrolna Głuchołazy
  • Grupa Operacyjno-Rozpoznawcza Zwiadu w Nysie – do 06.1990
  • Komisariat MO w Głuchołazach
• W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS:
  • Mikulovice – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od znaku gran. nr 160/b do znaku gran. nr IV/170. Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunku Mikulovice–Głuchołazy, znak gran. IV/160–160/10, (naczelnik placówki – mjr Drahomir Grund).

Straż Graniczna:

W okresie 16 maja 1991–1 stycznia 2003, strażnica Strażnica SG w Gierałcicach ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr 160/3b (Biała Głuchołaska), wyłącznie znak gran. nr II/170 .
• Linia rozgraniczenia z:
  • Strażnicą SG w Konradowie przebiegała: włącznie znak gran. nr II/160/3b dalej rzeką Biała Głuchołaska do mostu św. Andrzeja, następnie wyłącznie stacja PKP Głuchołazy, Bodzanów, Rudawa, wyłącznie Stary Las...
  • Strażnicą SG w Jasienicy Górnej przebiegała: wyłącznie znak gran. nr II/170 dalej granicą gmin: Głuchołazy, Nysa i Otmuchów.
• Główny wysiłek w ochronie granicy skupiała od znaku gran. nr 160/3b do znaku gran. nr II/162 w głębi miejscowość Głuchołazy., natomiast odcinek zagrożony od znaku gran. nr 167/7 do znaku gran. nr 168/12 w głębi miejscowość Sławniowice.
• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był na korzyść:

1. Strażnicy SG w Konradowie do znaku gran. nr 160/3b.
2. Strażnicy SG w Jasienicy Górnej do znaku gran. nr 170/2.

• Funkcjonariusze Strażnicy SG w Gierałcicach pełniąc służbę graniczną przy granicy państwowej w rejonie linii rozgraniczenia:

1. Ze Strażnicą SG w Konradowie, prowadzili rozpoznanie w miejscowości Głuchołazy od mostu św. Andrzeja ul. Andersa, dalej Słonecznym Jarem, wzdłuż linii kolejowej tranzytu czeskiego, w kierunku znaku gran. nr 160/4, na korzyść sąsiada do znaku gran. nr 160/3a w kierunku rzeki Biała Głuchołaska, zwracając uwagę na szlak turystyczny, na Netce.
2. Ze Strażnicą SG w Jasienicy Górnej, prowadzili rozpoznanie od miejscowości Sławniowice w kierunku znaku gran. nr II/170, na korzyść sąsiada od znaku gran. nr II/170 do miejscowości Jarnołtów, zwracając uwagę na pola orne przyległe do granicy państwowej.

• Strażnica SG w Gierałcicach współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP:
  • Mikulivice – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od znaku gran. nr 160/b do znaku gran. nr 168/18. Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunku Mikulovice–Głuchołazy, znak gran. nr II/160–160/10 (naczelnik placówki mjr Drahomir Grund).
  • Vidnava – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od znaku gran. nr 168/18 do znaku gran. nr II/170.

19 lutego 1996 na odcinku strażnicy zostało uruchomione przejście graniczne małego ruchu granicznego (mrg), w którym kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Sławniowice-Velké Kunětice.

• 1956 – koniec czerwca–początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi^[13]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)^[14].
• 1957 – wiosna, w służbie targnął się na własne życie szer. Kapusta, żołnierz będący woźnicą na strażnicy. Powodem było zajście z wymienionym w ciążę, obywatelki Czechosłowacji z pobliskiej wioski, którą poznał podczas pełnienia służby, kiedy podchodziła do linii granicy państwa, w czasie gdy wykonywał prace przy konserwacji pasa kontrolnego. Powiesił się na jednej z dzikich jabłoni rosnących po stronie czechosłowackiej, kilka metrów od linii granicznej, wykorzystując do tego celu lejce^[15].
• 1968 – sierpień, znaleziono rozrzucone ulotki sygnowane przez młodzież okręgu opawskiego i Miejską Radę Narodową w Karniowie. Pochodzące z Czechosłowacji ulotki znaleziono w Burgrabicach i Sławniowicach.
• 1970 – czerwiec, Szkoła Podstawowa nr 3 w Głuchołazach otrzymała imię Żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza. Patronami szkoły były strażnice WOP: Gierałcice, Konradów i GPK Głuchołazy^[16].
• 1973 – wrzesień, udający się na szkolenie w batalionie WOP, chroniąc się przed burzą pod rosnącym drzewem, śmiertelnie rażony został przez piorun podoficer zawodowy strażnicy plut. Piszewski w Parku Miejskim w Prudniku^[17][18].
• 1976 – wrzesień, przybył na stanowisko z-cy d-cy strażnicy ppor. Tadeusz Kwiędacz.
• 1978 – maj, ubył ze strażnicy do Strażnicy WOP Rycerka por. Tadeusz Kwiędacz.
• 1978 – z inicjatywy d-cy strażnicy kpt. Adama Harlosa radnego GRN (już 4 kadencję) sprawującego funkcję przewodniczącego komisji przestrzegania prawa i porządku, przy współudziale mieszkańców i żołnierzy WOP zbudowano drogę asfaltową z Głuchołaz do Gierałcic długości około 5 km. Wcześniej żołnierze WOP pomagali przy wznoszeniu murów szkoły – pomnika 1000 szkół na 1000-lecie Państwa Polskiego^[19].
• 1978 – w Szkole Podstawowej w Gierałcicach instruktor HSG plut. Tadeusz Biłobran kierował drużyną Harcerskiej Służby Granicznej, której harcerze pomagali strażnicy w ochronie granicy państwowej^[19].
• 1979 – 10 czerwca w 34. rocznicę powstania Wojsk Ochrony Pogranicza, Hufiec ZHP im. Górnośląskiej Brygady WOP otrzymał sztandar ufundowany przez Radę Przyjaciół Harcerstwa i żołnierzy WOP (m.in. instruktorami byli, kadra i żołnierze strażnicy). Wcześniej Uchwałą Miejsko-Gminnej Rady Narodowej w Głuchołazach, nadano Hufcowi imię Górnośląskiej Brygady WOP^[20].
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[21].
• 1982 – 1 stycznia sierż. B. żołnierz zawodowy strażnicy, będąc w stanie po spożyciu alkoholu wziął bez pozwolenia z prywatnej posesji samochód osobowy należący do chor. R., kontrolera GPK Głuchołazy i na jednej z ulic w Głuchołazach wpadł w poślizg powodując rozbicie samochodu. 2 stycznia 1982 dowódca GB WOP płk Bolesław Bonczar ukarał w/w degradacją do stopnia szeregowego i zwolnieniem dyscyplinarnym do rezerwy^[22].
• 1988 – strażnica otrzymała na własność puchar przechodni dowódcy GB WOP za zdobycie z rzędu przez kolejne trzy lata, tytułu Pododdziału Wzorowej Dyscypliny. Ponadto dowódca brygady wyróżnił całą kadrę strażnicy nagrodami rzeczowymi w postaci zegarka z wygrawerowanym na cyferblacie napisem ZA WZOROWĄ SŁUŻBĘ D-ca GB WOP , a żołnierzy zasadniczej służby wojskowej, krótkoterminowym urlopem.

Straż Graniczna:

• 1993 – strażnica otrzymała na wyposażenie samochód osobowo-terenowy Land Rover Defender I 110 w zamian za UAZ 469 i motocykle Honda xl 125s w zamian za WSK 125.

• 224 strażnica WOP Głuchołazy ⇔ 226 strażnica WOP Warmałcice – 1946
• 233 strażnica WOP Konradów ⇔ 235 strażnica WOP Jarnołtów – 1954
• 23 strażnica WOP Konradów I kat. ⇔ 25 strażnica WOP Jarnołtów II kat. – 1956
• 4 strażnica WOP Konradów I kat. ⇔ 2 strażnica WOP Jarnołtów IV kat. – 1.01.1960
• 5 strażnica WOP Konradów lądowa II kat. ⇔ 3 strażnica WOP Jarnołtów lądowa IV kat. – 1.01.1960
• Strażnica WOP Konradów ⇔ Strażnica WOP Jarnołtów – do 1975
• Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Konradowie ⇔ Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Jasienicy Górnej – 1984–31.10.1989
• Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Konradowie ⇔ Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. II w Jasienicy Górnej – 1.11.1989–15.05.1991

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Konradowie ⇔ Strażnica SG w Jasienicy Górnej – 16.05.1991–1.01.2003.

• por. Jan Klucznik (15.09.1956–1.10.1957)^[26]
• kpt./mjr Adam Harlos^[27] (1957?–1981)^[n]
• por./kpt. Tadeusz Kwiędacz^[28] (09.1981–06.1985)^[o]
• st. chor. Marian Gołas^[23] p.o. (06.1985–30.09.1986)^[p]
• ppor./por. Włodzimierz Karsznia^[29] (1.10.1986^[q]–1.04.1991^[r])

Komendanci strażnicy SG:

• por. SG Włodzimierz Karsznia (2.04.1991^[s]–31.12.1991^[t])^[u]
• ppor. SG/mjr SG Piotr Bogucki (1.01.1992–1.01.2003) – do rozformowania^[v].

• 6 pułk piechoty.

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (31) Feralny rok 1973. „Tygodnik Prudnicki”. 8(743), s. 10, 2005-02-23. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP – Imieniem Wojsk Ochrony Pogranicza. „Tygodnik Prudnicki”. 11(694), s. 10, 2004-03-17. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (73) Jak w batalionie WOP witano Nowy 1982 Rok. „Tygodnik Prudnicki”. 51/52(786/787), s. 12, 2005-12-21. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (88) Głuchołaskie inspiracje. „Tygodnik Prudnicki”. 15(802), s. 10, 2006-04-12. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Regulamin Służby Granicznej Część I – Zasady Ogólne, t. WOP 1/67, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej Szefostwo Wojsk Ochrony Pogranicza, 1968, s. 24, 39 .
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia weterana WOP – Miłość nie zna granic. „Tygodnik Prudnicki”. 48(678), s. 10, 2003-11-26. ISSN 1231-904X. 
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.