Regiment Konny Buławy Polnej Koronnej – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy Regimentu Konnego Buławy Polnej Koronnej. Zobacz też: Regiment Konny Buławy.

Regiment Konny Buławy Polnej Koronnej – oddział jazdy armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej.

Sformowany z regimentu dragonii hetmana polnego koronnego Stanisława Mateusza Rzewuskiego^[1] w 1717 roku uchwałą sejmu niemego jako regiment dragonii^[a]. Regiment otrzymał etat liczący 500 „porcji”^[3], co stanowiło 343 osoby^[2]. Początkowo dragonia była rodzajem piechoty, której środkiem transportu były konie. W drugiej połowie XVIII w była już traktowana jako kawaleria^[2].

W 1770 roku liczył 2 oficerów, 3 podoficerów, 1 felczerów, 1 doboszy i 33 gemajnów^[4]. Etat regimentu, zreformowany został w 1776 roku i początkowo ustalony na 186 osób^[1]. W 1777 pułk składał się ze sztabu, lejbkompanii, kompanii: płk Podhorodeńskiego, ppłk Jeżewskiego, kpt. Bałły, kpt. Kobyłeckiego i kpt. Zagórskiego^[5]. W 1778 według etatu regiment liczył 257 żołnierzy, a faktycznie posiadał 242^[6].

Na mocy uchwały sejmowej z 9 lutego 1789 roku przekształcającego regimenty dragońskie w pułki przedniej straży, hetman wielki koronny wraz z Komisją Wojskową Obojga Narodów 12 lutego 1789 roku wydali rozkaz nakazujący szefowi pułku reorganizację dragonii i powiększenie chorągwi przedniej straży do 135 osób^[7]. W myśl tego rozkazu na bazie regimentu konnego Buławy Polnej Koronnej sformowany został pułk 3 przedniej straży Buławy Polnej Koronnej.

 Osobny artykuł: 3 Pułk Przedniej Straży Buławy Polnej Koronnej.

Regiment stacjonował w następujących miejscowościach^[8]:

• Podhorce, Strzelno (1775)
• Tetyów (1779)

Szefowie regimentu^[8]

Szefem regimentu zgodnie z tradycją był każdorazowy hetman polny koronny (stąd nazwa regimentu). Wyjątek stanowi okres maj-sierpień 1792 roku, kiedy na skutek zniesienia buławy polnej funkcję tę pełnił gen. Józef Zajączek^[1].

• Stanisław Mateusz Rzewuski (30 kwietnia 1706)^[b]
• Stanisław Chomętowski (11 października 1726; zm. 2 września 1728),
• Jan Klemens Branicki (1735-1752),
• Wacław Rzewuski (1752-1773),
• Franciszek Ksawery Branicki (1773-1774),
• Seweryn Rzewuski (1775-1793).

• 
  Stanisław Rzewuski
• 
  St. Chomętowski
• 
  Jan Branicki
• 
  Wacław Rzewuski
• 
  Franciszek Branicki
• 
  Seweryn Rzewuski

Pułkownicy^[8]:

• gen. mjr Roch Wieniawski (10 marca 1752) (1762)
• Józef Podhorodeński (21 marca 1775) (1789)

• regiment dragonii hetmana polnego koronnego Stanisława Mateusza Rzewuskiego (-1717) → regiment dragonii Buławy Polnej Koronnej (1717-1789) → pułk 3 przedniej straży Buławy Polnej Koronnej (1789-1794) ↘ rozformowany po powstaniu kościuszkowskim

• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
• Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.