Pułk KOP „Czortków” – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pułk KOP „Czortków”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1929, 1939
Rozformowanie	1937, 1939
Nazwa wyróżniająca	„Czortków”
Dowódcy
Pierwszy	ppłk dypl. Artur Maruszewski
Ostatni	ppłk piech. Marceli Kotarba
Działania zbrojne
Kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Garnizon Czortków
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	Brygada KOP „Podole” (1929-1937) Dowództwo KOP (1939)

Pułk KOP „Czortków” – oddział piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.

Pułk KOP „Czortków” został sformowany w 1929, w składzie Brygady KOP „Podole”^[a]. Dowództwo pułku znajdowało się w Czortkowie. Oddziałem administracyjno–gospodarczym dla pułku był 25 batalion KOP „Czortków”^[2] .

Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”. Jej wynikiem było między innymi rozformowanie pułku KOP „Czortków”. Wchodzące w jego skład pododdziały, podporządkowane zostały bezpośrednio dowódcy Brygady KOP „Podole”^[3].

27 sierpnia 1939 po godz. 17:00 na terenie Okręgu Korpusu Nr VI została zarządzona mobilizacja alarmowa. W ciągu 24 godzin Dowództwo Brygady KOP „Podole” sformowało Kwaterę Główną 36 Dywizji Piechoty. Wieczorem 30 sierpnia z Czortkowa wyjechał transport kolejowy wiozący KG 36 DP^[4]. Tego samego dnia dowódca KOP wydał rozkaz organizacyjny L. 4026 w sprawie utworzenia dowództwa zastępczego pułku KOP „Czortków” dla obsadzenia Południowego Odcinka Granicznego Rosja. Dowództwo pułku powstało na bazie batalionu KOP „Borszczów”^[5]. Zdaniem Prochwicza: Z dniem 30 sierpnia zlikwidowano dowództwo Brygady KOP „Podole” przekształcając je w dowództwo pułku KOP „Czortków”^[6]

Na stanowisko dowódcy pułku został wyznaczony podpułkownik Marceli Jan Kotarba^[7], dotychczasowy dowódca baonu KOP „Borszczów”.

Walki o strażnice
Pułk KOP „Czortków” ppłk. Marcelego Kotarby, ochraniał trzema baonami granicę na Podolu wzdłuż Zbrucza i na pograniczu z Rumunią w rejonie Zaleszczyk. 17 września zaatakowały go jednostki 6 Armii komkora Golikowa, 12 Armii komandarma II rangi Tiuleniewa oraz pododdziały 22. i 23 Oddziału Wojsk Pogranicznych NKWD^[8]. Wobec przewagi nieprzyjaciela, pułk nie miał żadnych szans na powstrzymanie sowieckich oddziałów^[8]

W walkach odwrotowych z Armią Czerwoną
Po walkach na linii strażnic pododdziały pułku wycofywały się w kierunku granicy z Rumunią. Po dotarciu do Uścieczk, zorganizowano obronę mostu na Dniestrze. Do południa 17 września adiutant pułku kpt. Marzys zorganizował pododdział w sile około 200 żołnierzy uzbrojonych w karabiny i 1 ckm. Przez most biegła najbliższa droga do miejsca postoju Kwatery Głównej Naczelnego Wodza w Kołomyi. Na kierunku Uścieczka nacierała sowiecka 23 Brygada Pancerna. O godzinie 15:00 do Uścieczka przybył gen. bryg. Maksymilian Milan-Kamski, który rozkazał w razie natarcia Armii Czerwonej stawić opór, wysadzić most i wycofać się w kierunku Gwoźdzca szosą z Horodenki do Kołomyi. O 19:00 most został wysadzony, a oddział kpt. Marzysa odjechał w kierunku Zaleszczyk^[9]. Na skutek znacznej przewagi nieprzyjaciela i nie mając żadnych szans na powstrzymanie go, około południa 17 września, pułk KOP „Czortków” jako jednostka bojowa przestał istnieć^[9].

Struktura organizacyjna pułku w 1934^[10]

• dowództwo pułku KOP „Czortków”
• 13 batalion graniczny
• 14 batalion graniczny
• 25 batalion odwodowy
• 13 szwadron kawalerii
• 14 szwadron kawalerii

Organizacja i obsada personalna pułku KOP „Czortków” we wrześniu 1939

• dowództwo pułku KOP „Czortków”
  • dowódca pułku – ppłk piech. Marceli Jan Kotarba
  • adiutant – kpt. Edward Marzys
• batalion KOP „Skałat”
• batalion KOP „Kopyczyńce”
• batalion KOP „Borszczów” – kpt. Bronisław Krakowski
• kompania saperów KOP „Czortków”
• stacja gołębi pocztowych „Buczacz”

 Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie dowództwa pułku KOP „Czortków”.

• ppłk dypl. Artur Maruszewski (1929 – 10 X 1933 → stan nieczynny)
• ppłk dypl. Tadeusz Münnich (IV 1934^[11] – IV 1936 → dowódca 26 pp)
• ppłk dypl. piech. Jerzy Płatowicz-Płachta^[b] (IV 1936 – 1 II 1937 → dowódca pułk KOP „Sarny”)
• ppłk piech. Marceli Jan Kotarba^[c] (1939)^[14]

• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułkusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 978-83-900217-9-9. OCLC 864242470.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Piotr Zarzycki. Walki 36 Dywizji Piechoty Rezerwowej we wrześniu 1939. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (212), s. 23-60, 2006. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej. ISSN 1640-6281. 
• Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie reorganizacji brygad KOP nr L.dz. KOP 1025/tjn./og.org./29 z 6 lipca 1929.