75 Pułk Piechoty (II RP) – Wikipedia, wolna encyklopedia

75 Pułk Piechoty
1 Pułk Strzelców Bytomskich
167 pułk piechoty
Ilustracja
Odznaka 75 Pułku Piechoty
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1919

Rozformowanie

1939

Tradycje
Święto

2 czerwca

Nadanie sztandaru

14 maja 1922

Rodowód

Bytomski pułk strzelców
167 pułk piechoty

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Filipowem (4-5 VII 1920)
bitwa pod Dębem (14-6 VIII 1920)
kampania wrześniowa
bitwa pod Tomaszowem (17–20 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Chorzów, Rybnik, Wielkie Hajduki

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

VII Brygada Rezerwowa
23 Rezerwowa Dywizja Piechoty
23 Górnośląska Dywizja Piechoty

75 Pułk Piechoty (75 pp) – oddział piechoty Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego wydało 4 lutego 1919 rozkaz nr 54 Sztabu Generalnego o powołaniu górnośląskiego 7 batalionu strzelców, który miał być formowany w Częstochowie[1]. Ostatecznie formację utworzono 20 II 1919, jednak nie osiągnęła ona kompletnego stanu, składając się z 2 kompanii piechoty i plutonu łączności[2]. W kwietniu tego roku na bazie batalionu zorganizowany został 1Pułk Strzelców Bytomskich[3]. 17 maja major Roman Witorzeniec podpisał pierwszy rozkaz dzienny. 10 marca 1920 oddział przemianowany został na 167 bytomski pułk piechoty i włączony w skład VII Brygady Rezerwowej. Dowództwo pułku 12 marca objął tymczasowo porucznik Paweł Urban, dowódca I batalionu[4]. Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej jednostka wróciła w Poznańskie, gdzie 9 listopada 1920 w Mątwach ogłoszono demobilizacje pułku bytomskiego. Byli żołnierze jednostki brali udział w III powstaniu śląskim; walcząc pod Praszką, Gorzowem, Olesnem i Dobrodzieniem. 23 czerwca 1921 wkroczyli do Chorzowa (wówczas Królewskiej Huty)[2].

W 1921 jednostka przemianowana została po raz ostatni na 75 pułk piechoty i podporządkowana dowódcy nowo powstałej 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty.

Działania zbrojne 1919-1920

[edytuj | edytuj kod]

W nocy 22/23 czerwca 1919 pułk przeszedł chrzest bojowy, skutecznie broniąc Wieruszowa przed oddziałami Grenzschutzu (walki do 26 czerwca). 18 października 1919 w celu ochrony pogranicza z Niemcami przed oddziałami Grenzschutzu został przeniesiony pod Sosnowiec, gdzie podlegał bezpośrednio Dowództwu Frontu Górnośląskiego. 9 lutego generał Józef Haller wyznaczył 1 Pułk Strzelców Bytomskich do przejęcia przyznanych Polsce części powiatów sycowskiego i namysłowskiego, w związku z czym komendę nad pułkiem przejęło Dowództwo Frontu Wielkopolskiego[2].

Kolejne walki żołnierze pułku stoczyli dopiero rok później, w czasie wojny polsko-bolszewickiej: 2 czerwca 1920 pokonali bolszewików pod Rybczanami i 3 czerwca opanowano Czarty, Tarnówkę i Słobodę (prawdopodobnie gdzieś na Białorusi). W tym czasie pułk wchodził w skład 1 Armii gen. Gustawa Zygadłowicza. Razem z innymi siłami polskimi żołnierze ppłk. Władysława Langera (objął 167 pułk 7 czerwca) przeszli szlak bojowy od rzeki Auty (porażka w walce 4–6 lipca z 4 Armią) do obrony Warszawy i kontrofensywy wojsk polskich (pułk wyzwolił Pułtusk i Ostrołękę)[5].

22 czerwca 1920 167 pułk piechoty obsadził III i IV batalionem odcinek frontu nad Autą od Szczałkun do Tupiczyny. Stanowiska polskie składały się z okopów na wzgórzach na zachodnim brzegu Auty, częściowo osłoniętych zasiekami z drutu kolczastego. Druga linia obrony, przygotowywana dopiero przez saperów, biegła w odległości 2,5 km od rzeki. Pierwszą linię obsadził III batalion por. Bończyka wzmocniony kompanią IV batalionu. Nad samym brzegiem Auty rozmieszczone zostały placówki z karabinami maszynowymi. W odwodzie pozostawał IV batalion. I batalion pułku stanowił odwód VII Brygady Rezerwowej, a II batalion został wcześniej rozwiązany po stratach poniesionych w walkach nad Berezyną. Obronę wspierały 3 i 9 baterie 8 pułku artylerii polowej. Na lewym skrzydle pułk sąsiadował ze 159 pułkiem piechoty, na prawym z oddziałami IX Brygady Piechoty[6].

4 lipca 1920 wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego rozpoczęły natarcie[7]. Artyleria sowieckiej 15 Armii zniszczyła zasieki przed okopami 167 pułku piechoty, a sowiecka piechota parła do przodu, nie zważając na straty[6]. Po trzech godzinach walk 9 i 12 kompania przeszły do działań opóźniających w kierunku Filipowa[8]. Wykonywano też kontrataki. W czasie walk polegli dowódcy kompanii, a dowodzenie przejęli podoficerowie[9].

Jeszcze przed południem oddziały 16 Dywizji Strzelców opanowały Filipowo. Wykonujące kontratak odwodowe kompanie IV batalionu zaległy w silnym ogniu przeciwnika. Sukces odniosła na lewym skrzydle tylko 16 kompania. Odzyskała nawet fragment pierwszej linii obrony. Jednak w prawe skrzydło pułku uderzyła 33 Dywizja Strzelców, która wcześniej zepchnęła na zachód polską IX Brygadę Piechoty i doszła do stanowisk baterii 8 pułku artylerii polowej. Do walki włączyli się wszyscy żołnierze. Bił się pluton łączności, gońcy i oficerowie dowództwa pułku. Dzięki temu umożliwiono bateriom odwrót za Mniutę.

O 13.00 kpt. Langner wydał rozkaz odwrotu, a osłaniała 16 kompanii pchor. Witolda Obidowieża[10]. Oddział osłony niemal w całości wyginął, a ciężko rannego pchor. Obidowicza[a] uratował przed dobiciem dowódca dywizjonu artylerii 16 Dywizji Strzelców. Wieczorem pozostałości 167 pułku piechoty zajęły stanowiska nad Mniutą[11].

 Osobny artykuł: Bitwa pod Filipowem (1920).
Ugrupowanie piechoty i artylerii w rejonie Dębe – Zegrze 13 sierpnia 1920

Latem 1920 Dębe było umocnionym przyczółkiem mostowym na prawym brzegu Narwi. Stanowiło ważny punkt obronny trójkąta ModlinZegrzeWarszawa. Obrona oparta była na umocnieniach fortu i liniach dawnych niemieckich okopów chronionych zasiekami z drutu kolczastego. Załogę stanowił 167 pułk piechoty ppłk. Władysława Langnera[12][13]. Zreorganizowany w Jabłonnie pułk 13 sierpnia liczył około 2800 żołnierzy i posiadał 50 ckm-ów[14]. Wsparcie artyleryjskie na przedmościu zapewniały trzy baterie 10 pułku artylerii polowej[14].

O świcie 14 sierpnia broniące przedmościa oddziały polskie zostały zaatakowane przez oddziały sowieckiej 6 Dywizji Strzelców. Dwa kolejno następujące po sobie ataki zostały odparte na linii zasieków celnym ogniem artylerii polskiej. Po tym niepowodzeniu przeciwnik przeszedł do obrony i okopał się w odległości około dwóch kilometrów od polskich stanowisk[12][15]. 15 sierpnia wieczorem na fort „Dębe” uderzyły oddziały 56 Dywizji Strzelców, a artyleria sowiecka ostrzelała most na Narwi. Przez całą noc z 15 na 16 sierpnia trwały zacięte walki[12].

 Osobny artykuł: Bitwa pod Dębem.

Kawalerowie Virtuti Militari

[edytuj | edytuj kod]
Order Virtuti Militari
Order Virtuti Militari
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918–1920 dekretem Naczelnego Wodza z 24 listopada 1922[16][17]:
śp. pchor. Józef Babiak kpt. Karol Brandys kpt. Bolesław Dobrzański
ppor. Stanisław Hałaczkiewicz ppor. Witold Obidowicz sierż. Stanisław Tomczak
śp. chor. Franciszek Wawrok

Pułk w okresie pokoju

[edytuj | edytuj kod]
Delegacja 75 pp na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego 11 maja 1934; płk Wacław Klaczyński pierwszy z prawej
Pomnik ku czci poległych żołnierzy 75 pp w Chorzowie; ołtarz polowy
Orkiestra 75 pułku piechoty; 1939 r.
Żołnierze 75 pp na dachu Pałacu Prasy w Krakowie (1933).

Dowództwo pułku i II batalion stacjonowało w garnizonie Królewska Huta, I batalion w Rybniku, a III batalion w Wielkich Hajdukach (od 1 IV 1939 Chorzów-Batory)[18][19]. 2 listopada 1928 Hajduki Wielkie włączone zostały do garnizonu Królewska Huta[20]. 22 listopada 1934 roku Minister Spraw Wojskowych zmienił nazwę garnizonu „Królewska Huta” na „Chorzów”[21].

Od 30 listopada 1920 roku pułk wchodził w skład 23 Rezerwowej Dywizji Piechoty, która później została przemianowana na 23 Górnośląską Dywizję Piechoty[22].

14 maja 1922 w Biedrusku marszałek Józef Piłsudski wręczył pułkowi sztandar ufundowany przez społeczeństwo Poznania.

 Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 2 czerwca, jako datę święta pułkowego[23]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę bitwy pod Rybczanami stoczonej w roku 1920[24].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 75 pułk piechoty zaliczony został do typu III pułków piechoty o stanach zbliżonych do wojennych. Na czas wojny przewidywany był do działań osłonowych. Corocznie otrzymywał około 1010 rekrutów. Jego obsadę stanowiło 68 oficerów i 2200 podoficerów i żołnierzy[25].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[26][b]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne
dowódca płk dypl. Stanisław Antoni Habowski
I z-ca dowódcy ppłk Albin Edward Rogalski
adiutant kpt. Sylwester Gośliński
starszy lekarz mjr dr Adam Władysław Helczyński
młodszy lekarz ppor. lek. Eugeniusz Marian Lesiecki
II z-ca dowódcy (kwatermistrz) mjr Jan Ciołkosz
oficer mobilizacyjny kpt. Karol Erazm Wajda
z-ca oficera mobilizacyjnego kpt. Stefan Leon Kurkowski
oficer administracyjno-materiałowy kpt. Stanisław Wojciech Cycoń
oficer gospodarczy kpt. int. Józef Dzieża
praktyka u oficera gospodarczego kpt. adm. (piech.) Bolesław Ryziński
oficer żywnościowy por. Edward Kierys
oficer taborowy[c] vacat
kapelmistrz por. adm. Mieczysław Śleszyński
dowódca plutonu łączności por. Stefan Podebry
dowódca plutonu pionierów kpt. Kazimierz Józef Timmel
dowódca plutonu artylerii piechoty kpt. art. Jan Kostrzyca
dowódca plutonu ppanc. por. Bernard Drzyzga
dowódca oddziału zwiadu por. Henryk Paweł Sznajderski
I batalion
dowódca batalionu mjr Stanisław Czerwiński
adiutant batalionu kpt. Mieczysław Florian Malak
pomocnik dowódcy baonu ds. gosp. por. Michał Studziński
lekarz batalionu por. Mieczysław Gadzinowski
dowódca 1 kompanii kpt. Marceli Kazimierz Michalski
dowódca plutonu ppor. Stanisław Michał Rejman
dowódca 2 kompanii kpt. Jan Franciszek Kotucz
dowódca plutonu ppor. Otto Roczniok
dowódca plutonu ppor. Ignacy Socha
dowódca 3 kompanii por. Bolesław Antoni Piotrowski
dowódca plutonu ppor. Arendt Czesław
dowódca 1 kompanii km kpt. Stanisław Stachorowicz
dowódca plutonu por. Kazimierz Ogrodowski
dowódca plutonu por. Edward Karol Jędrzejowski
II batalion
dowódca batalionu mjr Józef Tadeusz Suchodolski
dowódca 4 kompanii por. Stanisław Piecuch
dowódca plutonu ppor. Mieczysław Filkiewicz
dowódca 5 kompanii kpt. Władysław II Jankowski
dowódca plutonu ppor. Wacław Czosnek
dowódca plutonu ppor. Józef Urbaniak
dowódca plutonu chor. Stanisław Kasprzak
dowódca 6 kompanii mjr Lucjan Grott
dowódca plutonu ppor. Konstanty Barzyck
III batalion
dowódca batalionu mjr Tadeusz Jan Chodorowski
dowódca 7 kompanii mjr Witold Obidowicz
dowódca plutonu por. Franciszek Widuch
dowódca 8 kompanii kpt. Stanisław Miecznikowski
dowódca plutonu ppor. Władysław Marcinkowski
dowódca plutonu ppor. Władysław Stempurskl
dowódca 9 kompanii mjr Stanisław Dardziński
dowódca plutonu ppor. Krzysztof Stanisław Dzik
dowódca plutonu ppor. Alfred Ludwik Poloczek
dowódca 3 kompanii km kpt. Tadeusz Walenty Pawełczak
IV batalion
dowódca batalionu mjr piech. Władysław II Wierzbicki
adiutant batalionu kpt. adm. (piech.) Jan I Moraczewski
dowódca 4 kompanii km kpt. Marian Metelski
75 obwód przysposobienia wojskowego „Chorzów”
kmdt obwodowy PW mjr piech. Stanisław Wideł (*)[d]
kmdt powiatowy PW „Chorzów” kpt. piech. Kazimierz Jan Paszki (*)
kmdt powiatowy PW „Świętochłowice” por. kontr, piech. Hussakowski (*)
kmdt powiatowy PW „Katowice II” kpt. adm. (piech.) Marian Tulak (*)

W kampanii wrześniowej

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.

W czasie kampanii wrześniowej 1939 pułk walczył w składzie macierzystej 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty, która była jedną z dwóch wielkich jednostek należących do Grupy Operacyjnej „Śląsk”. Dowódca grupy gen. bryg. Jan Jagmin-Sadowski podlegał dowódcy Armii „Kraków”.

1 września 1939 pułk wyruszył z Chorzowa do Michałkowic, gdzie na terenie kopalni „Michał” stoczył walkę z niemiecką grupą dywersyjną Freikorps Ebbinghaus liczącą około 100 osób, zabarykadowanych w budynkach kopalni. Dywersanci uzbrojeni byli w broń palną, granaty oraz specjalne sprężyny zakończone śrubami. W nocy z 1 na 2 września pułk wycofał się do Piotrowa, biorąc udział w walkach na odcinku TychyMikołów. 3 września wycofał się z Piotrowa wzdłuż osi KatowiceSosnowiecMaczki – Krzeszowice Kraków[29].

Mapy walk pułku w 1939

[edytuj | edytuj kod]
Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[30]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo
dowódca pułku płk dypl. piech. Stanisław Habowski
I adiutant por. Stanisław Piecuch
II adiutant por. rez. Marian Baranowski
kwatermistrz kpt. Michał Studziński
oficer płatnik kpt. Józefa Dzierżba
lekarz kpt. lek. dr Jan Maraszek
dowódca kompanii gospodarczej por. Wacław Musiał
I batalion
dowódca mjr Władysław Mażewski
adiutant ppor. Otton Roczniok
dowódca 1 kompanii strzeleckiej kpt. Jan Franciszek Kotucz
dowódca 2 kompanii strzeleckiej kpt. Leopold Jani
dowódca 3 kompanii strzeleckiej por. Stanisław Noga
dowódca 1 kompanii km por. Kazimierz Ogrodowski
II batalion
dowódca mjr Tadeusz Suchodolski
adiutant por. rez. Józef Majer
dowódca 4 kompanii strzeleckiej ppor. Alfred Poloczek († 25 IX 1939)
dowódca 5 kompanii strzeleckiej kpt. Kazimierz Jankowski
dowódca 6 kompanii strzeleckiej ppor. Konstanty Barzyski
dowódca 2 kompanii km por. Edward Jędrzejowski
III batalion
dowódca mjr Tadeusz Chodorowski (poległ 18 IX)
adiutant ppor. rez. Stanisław Mikołajczyk
dowódca 7 kompanii strzeleckiej por. Henryk Sznajderski
dowódca 8 kompanii strzeleckiej kpt. Stanisław Miecznikowski
dowódca 9 kompanii strzeleckiej por. Franciszek Widuch
dowódca 3 kompanii km kpt. Tadeusz Pawełczak
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii przeciwpancernej por. Bernard Drzyzga
dowódca kompanii zwiadu por. Jarosław Głowacki
dowódca plutonu artylerii piechoty kpt. Jan Kostrzyca
zastępca dowódcy plutonu artylerii piechoty ppor. rez. Gruszka
dowódca plutonu pionierów kpt. Kazimierz Timmel
dowódca plutonu przeciwgazowego sierż. Józef Ptak

Symbole pułku

[edytuj | edytuj kod]
Poświęcenie sztandaru 75 pp
Sztandar
 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Sztandar, ufundowany przez społeczeństwo Poznania, wręczył pułkowi marszałek J. Piłsudski w Biedrusku 14 maja 1922 roku[31].

W okresie walk wrześniowych tajna kancelaria ze sztandarem pułkowym wycofywała się w taborach pułku wzdłuż osi linii Kraków – Nowy Korczyn Słupia – Pacanów – Połaniec, forsując Wisłę pod Sandomierzem i kierując się na Rozwadów – Janów Lubelski. W okolicach Rozwadowa tabor stracił łączność z dowództwem i nie odzyskał jej już do końca działań wojennych. 25 września tabory pułkowe osiągnęły rejon Bełza. Tu po raz pierwszy zakopano sztandar. W związku z brakiem kontaktu z wrogiem odkopano go jednak i maszerowano dalej. 27 lub 28 września tabor dotarł do Suborowa, gdzie w pobliżu lasu, około 100 m od skraju i dróżki prowadzącej do niego, ponownie zakopano sztandar[18].

Muzeum Wojska Polskiego podjęło próbę odszukania sztandaru. Na podstawie map nie udało się jednak zlokalizować miejsca ukrycia w sposób nie budzący wątpliwości i pozwalający na podjęcie akcji w terenie. Tereny te zostały doszczętnie zniszczone podczas walk z UPA w latach 1944–1946[32].

Odznaka pamiątkowa

21 czerwca 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 75 pp[33]. Odznaka o wymiarach 44x38 mm ma kształt sześcioboku uformowanego ze stylizowanego wieńca laurowego, pokrytego zieloną emalią. Na wieniec nałożony jest srebrny orzeł bez korony, ze złotym ryngrafem na piersi. Orzeł wsparty jest na emaliowanej tarczy, na której wpisano numer „75”. Tarcza nałożona jest na dwa skrzyżowane miecze o srebrnych klingach i złotych rękojeściach. Odznaka oficerska, dwuczęściowa, wykonana w srebrze, złocona i emaliowana. Autorem projektu odznaki był Władysław Gościński, a wykonawcą Wiktor Gontarczyk z Warszawy[19].

Strzelcy bytomscy

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 75 Pułku Piechoty (II RP).
Dowódcy pułku[34][e]
Zastępcy dowódcy pułku[g]
II zastępca (kwatermistrz)

Żołnierze 75 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

[edytuj | edytuj kod]

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[44] oraz Muzeum Katyńskie[45][h][i].

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Adam Władysław por. rez. prawnik, dr praktyka w Rybniku Katyń
Bączkowicz Szymon ppor. rez. nauczyciel gimnazja w Rybniku i Chorzowie Katyń
Bieńkowski Stanisław ppor. rez. nauczyciel Szkoła Powszechna nr 2 w Zawierciu Katyń
Bojanowski Szymon por. rez. inżynier chemik dyrektor koksowni w Orzegowie Katyń
Cichobłaziński Zbigniew ppor. rez. urzędnik dyżurny ruchu Katowice-Szopienice Katyń
Ciołkosz Jan major żołnierz zawodowy Katyń
Cycoń Stanisław kpt. żołnierz zawodowy Katyń
Dmochowski Czesław por. rez. inżynier sztygar kopalni „Chorzów” Katyń
Domiczek Witold ppor. rez. nauczyciel szkoła w Hajdukach Wielkich Katyń
Gadzinowski Mieczysław[48] por. lekarz żołnierz zawodowy Katyń
Gałkowski Kazimierz ppor. rez. urzędnik Fabryka Papieru „Steinhagen” Myszków Katyń
Hess Kazimierz por. rez. nauczyciel Szkoła Powszechna w Pszowie Katyń
Jakubiński Roman Michał ppor. rez. nauczyciel szkoła powszechna w Chorzowie Katyń
Jakubowski Józef ppor. rez. nauczyciel dyr. Gimnazjum w Boguminie Katyń
Jóźwiak Jan Franciszek ppor. rez. Katyń
Kopeć Józef ppor. rez. nauczyciel gimnazjum w Rybniku Katyń
Krajewski Jarosław por. rez. Miejska Kolej Elektryczna w Krakowie Katyń
Kubik Lucjan ppor. rez. Katyń
Kwieciński Jan Antoni ppor. rez. nauczyciel Szkoła Powszechna w Kopkach Katyń
Lipina Jerzy ppor. rez. Katyń
Matuszkiewicz Ludwik ppor. rez. kupiec Katyń
Michalik Paweł Adolf ppor. rez. Katyń
Mijal Franciszek por. rez. Katyń
Musiałek Wacław ppor. rez. buchalter Katyń
Niemyski Eugeniusz por. rez. technik chemik pracownik apteki Katyń
Niewrzałkiewicz Marian ppor. rez. Katyń
Otto Marian[49] ppor. rez. chemik Zakład Chemii Organicznej UJ Katyń
Poloczek Engelbert ppor. rez. urzędnik Huta „Batory” Katyń
Pucek Karol ppor. rez. urzędnik Katyń
Rudawski Jan ppor. rez. handlowiec Stalownia Braci Woźniak w Sosnowcu Katyń
Schimsheimer Wilhelm ppor. rez. nauczyciel szkoła w Siedlcu Dużym Katyń
Serkes Eustachy ppor. rez. nauczyciel Katyń
Skoczeń Jan por. rez. nauczyciel szkoła zawodowa w Rybniku Katyń
Słania Paweł Grzegorz ppor. rez. absolwent UJ Katyń
Sowa Bronisław ppor. rez. nauczyciel szkoła na Śląsku Katyń
Szostkiewicz Leon ppor. rez. inżynier chemik Katyń
Szota Stefan ppor. nauczyciel szkoła w Chropaczowie Katyń
Urbanowicz Wiktor ppor. rez. prawnik Śląski Urząd Wojewódzki Katyń
Wajda Karol Konrad[50] kpt. żołnierz zawodowy Katyń
Wanat Jerzy Seweryn ppor. rez. nauczyciel szkoła w Rybniku Katyń
Zbroja Franciszek Józef ppor. rez. lekarz praktyka w Królewskiej Hucie Katyń
Zieliński Antoni (ur. 1904) ppor. rez. nauczyciel Szkoła Powszechna w Chropaczowie Katyń
Żochowski Edmund por. rez. nauczyciel szkoła w Piekarach Śląskich Katyń
Żuraniewski Jan ppor. rez. nauczyciel szkoła powszechna na Śląsku Katyń
Andrzejewski Edward podporucznik piechoty Charków
Jankowski Władysław kapitan żołnierz zawodowy Charków
Jaroch Maciej porucznik w st. sp. lekarz Charków
Kalinowski Bolesław podporucznik rezerwy nauczyciel Charków
Łomozik Wilhelm podporucznik rezerwy technik górnictwa Kopalnia „Św. Barbara” w Katowicach Charków
Mierzwiński Zdzisław podporucznik żołnierz zawodowy Charków
Mieszalski Aleksander podporucznik rezerwy dziennikarz pracował w Chorzowie Charków
Müller Alfred podporucznik rezerwy nauczyciel szkoła powszechna Charków
Perek Tadeusz Edmund podporucznik rezerwy inżynier leśnik Nadleśnictwo Chybie Charków
Ryziński Bolesław kapitan dyplomowany żołnierz zawodowy (e) Charków
Serwatko Wacław podporucznik rezerwy technik hutnik Huta „Kościuszko” w Chorzowie Charków
Szczęsny Edmund podporucznik rezerwy Charków
Urbański Paweł podporucznik rezerwy Charków
Wieszołek Paweł podporucznik rezerwy nauczyciel szkoła w Lipinach Charków
Kawalerski Zbigniew por. rez. radca prawny ULK

W kulturze popularnej

[edytuj | edytuj kod]
  • W utworze Puść mnie matko do powstania (sł. Tadeusz Kijonka, wyk. Dżem) podmiot liryczny uprasza matkę o zezwolenie na dołączenie do oddziałów powstańczych. Jak twierdzi,

Do "Bytomskich Strzelców" muszę, bo to pułk wsławiony[51].

  1. Kawaler orderu Virtuti Militari pchor. Obidowicz wrócił z niewoli w 1921 roku.
  2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[27].
  3. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  4. Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednoczenie więcej niż jedną funkcję[28].
  5. Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[35].
  6. Paweł Urban urodził się 3 lutego 1889 roku. Został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów piechoty. 9 listopada 1931 roku został odznaczony Krzyżem Niepodległości. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Królewska Huta. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V[36].
  7. 13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny[39]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.
  8. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[46].
  9. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[47].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Głut 1929 ↓, s. 6.
  2. a b c 1 Pułk Strzelców Bytomskich w Encyklopedii Częstochowy
  3. Encyklopedia Częstochowy: 1 Pułk Strzelców Bytomskich [online], encyklopedia.czestochowa.pl [dostęp 2023-11-26] (pol.).
  4. Głut 1929 ↓, s. 9.
  5. Strzelcy Bytomscy, Czy była bitwa pod Wieruszowem? oraz 75 pułk piechoty z Chorzowa – dostęp: 18 listopada 2011.
  6. a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 123.
  7. Odziemkowski 2004 ↓, s. 21.
  8. Głut 1929 ↓, s. 17.
  9. Odziemkowski 2004 ↓, s. 123–124.
  10. Głut 1929 ↓, s. 18.
  11. Odziemkowski 2004 ↓, s. 124.
  12. a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 95.
  13. Głut 1929 ↓, s. 23.
  14. a b Głut 1929 ↓, s. 22.
  15. Głut 1929 ↓, s. 24.
  16. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 14 grudnia 1922, s. 908.
  17. Głut 1929 ↓, s. 31.
  18. a b Satora 1990 ↓, s. 140.
  19. a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 121.
  20. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 30 z 2 listopada 1928 roku, poz. 327.
  21. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 9 z 22 listopada 1934 roku, poz. 184.
  22. Almanach 1923 ↓, s. 52.
  23. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  24. Głut 1929 ↓, s. 13.
  25. Jagiełło 2007 ↓, s. 63–65.
  26. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 636–637, 681.
  27. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  28. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
  29. Satora 1990 ↓, s. 137–140.
  30. a b Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 190.
  31. Satora 1990 ↓, s. 140–141.
  32. Satora 1990 ↓, s. 141.
  33. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 20 z 21 czerwca 1929 roku, poz. 197.
  34. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  35. Almanach 1923 ↓, s. 49.
  36. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 8, 912.
  37. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 9 marca 1923, s. 175.
  38. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928, s. 218.
  39. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 13 czerwca 1922 roku, poz. 357.
  40. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 18 lutego 1922, s. 122.
  41. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928, s. 142.
  42. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928, s. 379.
  43. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932, s. 232.
  44. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  45. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  46. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  47. Wyrwa 2015 ↓.
  48. Księgi Cmentarne – wpis 873.
  49. Księgi Cmentarne wpis 2700.
  50. Księgi Cmentarne – wpis 3924.
  51. Kajetan Balcer: Rysiek Riedel o powstaniach śląskich. naszemiasto.pl, 2009-12-09. [dostęp 2022-09-04].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]