Linia kolejowa nr 213 – Wikipedia, wolna encyklopedia

Linia kolejowa nr 213

Reda – Hel
Dane podstawowe
Zarządca	PKP PLK
Numer linii	213
Długość	62,827[1] km
Rozstaw szyn	1435 mm
Prędkość maksymalna	100[2] km/h
Historia
Lata budowy	1878–1922
Rok otwarcia	1879 (Reda – Puck) 1903 (Puck – Swarzewo) 1922 (Swarzewo – Hel)
Rok włączenia do PKP	1920
Przebieg Legenda eksploatowana / istniejąca   zlikwidowana / rozebrana lub planowana kolej metro lub kolej lekka stacja kolejowa/stacja metra przystanek stacja bez ruchu pasażerskiego ładownia, posterunek ruchu itp przystanek częściowo używany koniec linii odcinek odcinek w tunelu odcinek na estakadzie wiadukt most tunel pod wodą zmiana kilometrażu granica państwowa / inna mijanka przejazd kolejowo-drogowy przeprawa promowa     odcinek zelektryfikowany   202 ↑ Gdańsk Główny 34,787 -0,749 -0,749 0,000 Reda 202 ↓ Stargard 6E28 216 4,758 Reda Rekowo 8,853 Mrzezino 11,367 Żelistrzewo 15,986 Puck 216 17,440 Bocznica Kral 20,970 Swarzewo 263 → Krokowa 215 26,718 Władysławowo 28,269 Władysławowo Port 34,730 Chałupy 40,391 Kuźnica (Hel) 46,200 Jastarnia Wczasy 48,024 Jastarnia 51,014 Jurata 55,750 Hel Bór 216 61,669 Hel 62,078
Multimedia w Wikimedia Commons

Linia kolejowa nr 213 Reda – Hel – drugorzędna linia kolejowa znaczenia państwowego o długości 62,827 km w północnej części województwa pomorskiego. Jest jedyną w Polsce normalnotorową linią kolejową zbudowaną na mierzei. Linia powstawała etapami od 1879 do 1928 r. Ostateczną swoją długość osiągnęła w 1922. Dobudowany w 1928 odcinek do portu Hel został później rozebrany. Linia jest niezelektryfikowana i jednotorowa. Ze względu na obsługę miejscowości turystycznych przewozy wykazują bardzo dużą sezonowość.

Linia kolejowa nr 213 zaczyna się w Redzie, gdzie odgałęzia się od linii nr 202 (Gdańsk Główny – Stargard). Następnie skręca na północ, obwodząc Redę od strony zachodniej. Po ponad 4 km szlak dociera do położonej na północy Redy dzielnicy Rekowo Dolne, gdzie znajduje się pierwszy przystanek – Reda Rekowo. Za nim linia skręca na północny wschód i biegnie do Mrzezina, po czym skręca na północ. Przed Żelistrzewem skręca nieznacznie w lewo i tak dociera do Pucka. W Pucku skręca ponownie w lewo i do Swarzewa biegnie w kierunku północno-zachodnim. W Swarzewie do 1991 znajdował się jedyny węzeł kolejowy na jej trasie (nie licząc Redy, w której linia się zaczyna). Za Swarzewem linia skręca ostro w prawo i biegnie tak do Władysławowa. Na terenie miasta tuż przed stacją Władysławowo tory odbijają w lewo. Pomiędzy stacjami Władysławowo a Władysławowo Port linia skręca ostro w prawo i wjeżdża na mierzeję. Na mierzei linia biegnie wzdłuż drogi wojewódzkiej 216 po stronie otwartego morza. Tuż przed Helem skręca na południe i kończy się na stacji Hel^[3].

Linia biegnie przez powiaty wejherowski i pucki oraz przez dwa mezoregiony Pobrzeże Kaszubskie i Mierzeję Helską^[4].

Mimo niewielkiej odległości od morza linia ma na niektórych odcinkach charakterystykę typową dla linii podgórskich^[5].

Linia jest klasy C3 na całej długości^[6]. Prędkości pociągów pasażerskich w rozkładzie 2019/2020^[2]:

Linia jest wyposażona w elektromagnesy systemu SHP^[7].

Ze względu na ciasne łuki pod koniec lat 90. na linii wprowadzono zakaz wjazdu dla lokomotyw sześcioosiowych na trasie Władysławowo – Hel^[5].

Kolej dotarła do Redy, pierwszej stacji na linii, w 1870 przy okazji budowy linii kolejowej ze Słupska do Sopotu. Odcinek ten domykał połączenie Gdańsk – Szczecin przez Słupsk i Koszalin. W przeciwieństwie do większości budowanych w tym czasie na Pomorzu linii kolejowych nie była ona budowana w ramach Królewskiej Kolei Wschodniej, ale mimo tego później została przez nią przejęta^[8].

W latach 80. i 90. XIX wieku sieć kolejowa w Prusach zaczęła się zagęszczać. Po wybudowaniu głównych magistrali zaczęły powstawać linie lokalne łączące miasta powiatowe^[8].

W grudniu 1897 rozpoczęto budowę pierwszego odcinka współczesnej linii 213 – z Redy do Pucka^[9]. Został on otwarty 15 grudnia 1898^[10] pomimo bardzo trudnych warunków geologicznych i geomorfologicznych^[5]. Linia od razu miała dochodzić do Krokowej^[9], jednakże budowę rozpoczęto dopiero w 1901^[11], a oddano dwa lata później. Na odcinku Puck – Swarzewo linia ta była przedłużeniem obecnej linii 213, a dalej linią 263^[12]. Linia do Krokowej początkowo była linią prywatną zbudowaną przez właścicieli Krokowej z rodu von Krockow^[5].

Zwiększenie roli linii do Pucka spowodowało w 1910 modernizację i rozbudowę stacji kolejowej w Redzie^[13].

W 1918 Polska odzyskała niepodległość. Granice na Pomorzu ustalono jednak dopiero w 1920 i wówczas linia kolejowa z Redy do Pucka znalazła się w Polsce. Z powodu kłopotów w zaopatrzeniu w węgiel niezbędny dla parowozów w 1920 została wprowadzona komunikacja zastępcza za pomocą powozów^[14]. Podobna sytuacja panowała w tym czasie na różnych innych pomorskich liniach^[15]. Stacja w Pucku była najbliżej morza położonym obiektem na sieci PKP, dlatego zbudowano w Pucku tymczasowy port wraz z bocznicą kolejową^[10].

W 1921 zawieszono na pół roku przewozy na odcinku Puck – Swarzewo (i dalej do Krokowej na linii 263)^[16]. Zawieszenie to było związane z budową linii kolejowej na Hel oddanej w 1922^[17]. Linia została częściowo wybudowana na drodze kołowej, co spowodowało tymczasowe odcięcie Helu od sieci drogowej. Dopiero w 1923 PKP ostatecznie odbudowały zniszczoną drogę^[18]. Trudnością podczas budowy było dostarczenie materiałów, w tym drewna. Nie można było ściąć zbyt dużej liczby drzew, gdyż stanowiły one ochronę półwyspu^[19]. Budowa dworców w miejscowościach nadmorskich trwała jeszcze do końca lat 20. XX wieku. W 1928 dobudowano linię ze stacji Hel do portu w Helu; linia 213 osiągnęła wówczas swoją maksymalną długość^[20].

W XX-leciu międzywojennym linia ta była obsługiwana przez parowozy OKl27, kursujące na trasie Gdynia – Puck – Gdynia oraz opalane olejem parowozy Tp3, które obsługiwały trasę Puck – Hel – Puck^[21]. Pod koniec lat 30. na Hel zaczęły docierać pociągi dalekobieżne z Warszawy oraz południa Polski^[22].

Rozwój kolei spowodował rozwój gospodarczy Mierzei Helskiej powodując, że wioski, dotychczas rybackie, przeistaczały się w kurorty oblegane latem przez turystów z całej Polski^[19].

W latach 1949–1951 wprowadzono bardzo restrykcyjne przepisy dotyczące działalności cywilnej na Helu^[23].

W PRL, ze względu na duże znaczenie militarne Helu, dostęp turystów do Helu był ograniczony. Mogli oni przyjeżdżać do miasta tylko koleją^[17].

W 1952 zmodernizowano stację w Redzie^[13].

W 1978 PKP zapowiadały szybkie wycofanie parowozów z ruchu pasażerskiego oraz z ruchu towarowego na liniach o trudnym profilu w Północnej DOKP. W 1978 na terenie całej dyrekcji było 13 sprawnych parowozów, głównie obsługujących manewry. Ostra zima 1978/1979 spowodowała jednak powrót parowozów^[24]. W tym samym roku przeprowadzono modernizację linii na odcinku Reda – Władysławowo. Podczas remontu między innymi wymieniono szyny lekkie na szyny S49^[5].

W 1979 po raz drugi zawieszono przewozy na linii Puck – Krokowa; pociągi wróciły do Krokowej w maju 1983^[16].

W 1979 zaprzestano korzystania z przystanku Hel Bór^[25].

W 1982 zmodernizowano linię na odcinku Władysławowo – Hel; zakres remontu był taki sam jak na pozostałym odcinku. W 1983 i 1989 wykonano ponowny remont nawierzchni pomiędzy Redą a Mrzezinem^[5].

Po raz trzeci ruch kolejowy z Pucka do Krokowej został zawieszony na przełomie lat 80. i 90. W maju 1989 na tej trasie przestały kursować pociągi osobowe, a w 1991 również towarowe^[16]. Od tego czasu po linii kolejowej nr 213 jeżdżą tylko pociągi osobowe pomiędzy Gdynią a Helem (część relacji bywa skrócona do Władysławowa lub Pucka) oraz wakacyjne pociągi dalekobieżne.

26 września 1993 ze stacji Puck odjechał ostatni planowy pociąg pasażerski prowadzony trakcją parową^[10].

W 1998 linia została zmodernizowana. Stacje zostały wyposażone w urządzenia sterowania ruchem kolejowym obsługiwane zdalnie z Władysławowa, przez co obsługa stacji (oprócz kas biletowych) stała się zbędna^[17].

W marcu 2001 dzięki interwencji i dofinansowaniu samorządu województwa pomorskiego linia została uratowana przed likwidacją^[26].

W 2005 do obsługi połączeń lokalnych pomiędzy Gdynią a Helem zaczęto stosować szynobusy i spalinowe zespoły trakcyjne wyprodukowane przez Pesę Bydgoszcz. W 2006 pojazdy te przejęły całość przewozów poza sezonem. W sezonie letnim, ze względu na zwiększenie liczby podróżnych, nadal stosowane są również składy tradycyjne^[27][28].

11 listopada 2010 Newag Nowy Sącz przekazał województwu pomorskiemu dwa dwuczłonowe SZT SA137; do końca roku przekazane zostały jeszcze 3 z 4 kupionych przez województwo pojazdów trójczłonowych SA138, a czwarty z nich pojawił się na początku 2011. Pojazdy te zostały kupione ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa pomorskiego na lata 2007–2013 i przypisane do obsługi połączeń Kościerzyna – Gdynia – Kościerzyna i Gdynia – Hel – Gdynia^[29].

5 października 2011 podpisano umowę z firmą Salcef Costruzioni Edili E Ferroviarie na rewitalizację całej linii nr 213^[30]. Podczas modernizacji wymianie uległy m.in. nawierzchnia kolejowa wraz z lokalnymi umocnieniami podtorza, urządzenia SRK i krawędzie peronowe; ponadto zostały wyremontowane obiekty inżynieryjne. Prędkość została podniesiona do 100 km/h z wyjątkiem odcinka Puck – Władysławowo, gdzie prędkość wynosi 90 km/h. Miało to spowodować skrócenie czasu przejazdu o 15–25 minut^[31]. Remont rozpoczął się wiosną 2012^[32] i skutkował czasowym zamknięciem linii od 10 września 2012^[33]. Ze względu na zwiększone przewozy podczas wakacji ruch pociągów został wznowiony na okres wakacyjny w 2013^[34]. W okresie od 2 września 2013 do 14 czerwca 2014 ruch na linii był ponownie zawieszony^[35][36]. Kolejne zamknięcie miało miejsce w dniach 15–19 listopada 2014^[37]. W dniach 4–11 maja 2015 ruch na trasie Władysławowo – Hel został ponownie wstrzymany^[38]. Modernizacja została ostatecznie zakończona w lipcu 2015. Dzięki wykonaniu projektowanych prac czas przejazdu odcinka Reda – Hel skrócił się o 17 minut^[39].

W rozkładzie jazdy 2016/2017 w okresie poza sezonem letnim Przewozy Regionalne zdecydowały się na zastąpienie części kursów na odcinku Władysławowo – Hel autobusami komunikacji zastępczej^[40].

Na linii kolejowej nr 213 znajdowały się dwie stacje węzłowe, z czego jedna przestała pełnić swoją funkcję w 2005 r.^[41][42].

Miejsce	Schemat	Linie i kierunki
Reda		202 Gdańsk Główny, Stargard
Swarzewo		263 Krokowa (zawieszona od 1991, rozebrana od 2005[41])

Nazwa	Zdjęcie	Liczba krawędzi peronowych	Infrastruktura
stacja kolejowa Reda		3	kasa biletowa[43], przejście podziemne[44], zadaszenie[44], urządzenia nagłaśniające[44]
przystanek osobowy Reda Rekowo		1	wiata[44]
stacja kolejowa Mrzezino		2	wiata[44], urządzenia nagłaśniające[44]
przystanek osobowy Żelistrzewo		1	wiata[44]
stacja kolejowa Puck		2	kasa biletowa[43], nieczynna lokomotywownia[42], wiata[44], urządzenia nagłaśniające[44]
bocznica szlakowa Kral		0	zlikwidowana[42]
przystanek osobowy Swarzewo		1	wiata[44]
stacja kolejowa Władysławowo		2	kasa biletowa[43], wiata[44], urządzenia nagłaśniające[44]
przystanek osobowy Władysławowo Port		1	wiata[44]
przystanek osobowy Chałupy		1	wiata[44]
stacja kolejowa Kuźnica (Hel)		2	wiata[44], urządzenia nagłaśniające[44]
przystanek osobowy Jastarnia Wczasy		1	wiata[44]
stacja kolejowa Jastarnia		2	kasa biletowa[43], wiata[44] urządzenia nagłaśniające[44]
przystanek osobowy Jurata		1	wiata[44]
przystanek osobowy Hel Bór		0	zlikwidowany[42]
stacja kolejowa Hel		4	kasa biletowa[43], wiata, urządzenia nagłaśniające[44]
[45]		[44]

Linią 213 jeżdżą pociągi osobowe w relacji Gdynia – Hel (i z powrotem) oraz Gdynia – Władysławowo (i z powrotem). W okresie letnim do Helu regularnie jest przedłużany przyspieszony pociąg regio Tur Gdynia – Chojnice, prowadzony na całej trasie lokomotywą spalinową^[46][47].

Ze względu na duży ruch turystyczny w sezonie letnim oraz zdecydowanie mniejszy poza sezonem dla linii publikowane były dwie tablice w rozkładzie jazdy. Od 2005 do obsługi połączeń lokalnych pomiędzy Gdynią a Helem zaczęto stosować szynobusy i spalinowe zespoły trakcyjne^[27]. Od 2010 są to przypisane do tej linii (oraz do trasy Kościerzyna – Gdynia – Kościerzyna) spalinowe zespoły trakcyjne SA137 i SA138^[29]. W sezonie letnim z powodu wzmożonego ruchu przewozy są obsługiwane m.in. składami klasycznymi z wagonami piętrowymi. Również SZT łączy się wówczas w dłuższe składy, często z wagonem doczepnym w środku^[27].

Pociągi dalekobieżne jeżdżą linią kolejową nr 213 tylko w czasie wakacji ze względu na napływ turystów na Mierzeję Helską. Wówczas na tej trasie jeździ kilka par pociągów zarówno pospiesznych (TLK), jak i ekspresowych (EIC Jantar)^[48]. Pociągi te ze względu na brak elektryfikacji są prowadzone lokomotywami spalinowymi^[49].

Ruch towarowy, ze względu na brak przemysłu^[50], ma marginalne znaczenie^[51].