Rockwell B-1B Lancer – Wikipedia, wolna encyklopedia

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „B-1”. Zobacz też: inne znaczenia „B1”.

B-1B Lancer

Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Rockwell International
Typ	bombowiec strategiczny
Konstrukcja	półskorupowa aluminiowo-tytanowa
Załoga	4
Historia
Data oblotu	23 grudnia 1974
Dane techniczne
Napęd	4 × General Electric F101-GE-102, dwuprzepływowe
Ciąg	64,94 kN (136,92 kN z dopalaniem) każdy
Wymiary
Rozpiętość	maksymalna: 41,67 m minimalna: 23,84 m
Długość	44,81 m
Wysokość	10,36 m
Powierzchnia nośna	181,2 m²
Masa
Własna	87 090 kg
Startowa	216 360 kg
Uzbrojenia	w komorach: 34 020 kg podwieszanego: 26 760 kg
Paliwa	88 450 kg
Osiągi
Prędkość maks.	1,25 Ma (1330 km/h) 60 m: 965 km/h
Pułap	18 000 m
Zasięg	12 000 km
Promień działania	5543 km
Dane operacyjne
Uzbrojenie
6 węzłów uzbrojenia 3 komory bombowe
Użytkownicy
USAF
Rzuty
Multimedia w Wikimedia Commons

B-1B Lancer – ciężki amerykański bombowiec strategiczny dalekiego zasięgu o zmiennej geometrii skrzydeł, zbudowany przez wytwórnię Rockwell International (obecnie Boeing BDS). Wraz z samolotami B-52 Stratofortress i B-2 Spirit stanowi trzon strategicznego lotnictwa bombowego Stanów Zjednoczonych.

Oficjalna nazwa Lancer nie została powszechnie przyjęta przez latające tą maszyną załogi. Częściej jest on określany mianem Bone (kość), pochodzącym od fonetycznej nazwy B-1 jako B-one^[1].

Projekt samolotu B-1 powstał podczas zimnej wojny około 1965 roku, w ramach programu zaawansowanego załogowego samolotu strategicznego (AMSA – Advanced Manned Strategic Aircraft). Zadaniem samolotu tego typu miała być penetracja przestrzeni powietrznej Związku Radzieckiego i przenoszenie broni jądrowej, w ramach amerykańskiej strategii odstraszania nuklearnego.

Po wstępnych pracach rozwojowych, w 1970 powierzono wytwórni Rockwell International zadanie zbudowania nowego bombowca. Pierwszy z czterech prototypów, oznaczony jako B-1A, oblatano 23 grudnia 1974 roku. Maszyna ta miała być zdolna do długodystansowych lotów z prędkościami naddźwiękowymi na niskim pułapie i osiągania prędkości 2,5 Macha na dużych wysokościach. B-1A nigdy nie wszedł do produkcji ze względu na przerwanie programu budowy tego bombowca w 1977 roku, decyzją prezydenta Jimmy’ego Cartera, ale wszystkie 4 prototypowe maszyny kontynuowały loty testowe do 1981 roku.

Pierwszy z prototypów został przekazany na złom, a drugi wykorzystywano jako platformę badawczą w równolegle prowadzonym programie rozwojowym B-1B, aż do jego katastrofy 29 sierpnia 1984 roku. Egzemplarz ten był wyposażony w nowatorski system ratunkowy w postaci kapsuły ratunkowej zamiast foteli wyrzucanych. Rozwiązanie to umożliwiało pracę załogi w zwykłym ubraniu, bez kombinezonów ciśnieniowych i masek tlenowych, ale podczas katastrofy drugiego prototypu nieprawidłowe rozwinięcie się spadochronu doprowadziło do śmierci pilota. Jedyną maszyną poza B-1A, w której stosuje się wystrzeliwaną kapsułę ratunkową jest F-111 Aardvark.

Dwa pozostałe prototypy ocalały i zostały przekazane do muzeów. Trzeci egzemplarz znajduje się w muzeum „Wings Over the Rockies” w Denver w stanie Kolorado, a czwarty po zakończeniu służby w ramach programu B-1B, przekazano do Narodowego Muzeum Amerykańskich Sił Powietrznych (National Museum of the United States Air Force) koło Dayton w stanie Ohio, a później przeniesiono do Muzeum Sił Strategicznych i Kosmosu w Ashland w Nebrasce. Egzemplarz ten był wyposażony w standardowe fotele wyrzucane, tak jak później produkowany bombowiec B-1B.

W 1981 roku wznowiono program bombowca B-1 w ramach ogólnej rozbudowy amerykańskich sił zbrojnych. Zgodnie z nową strategią B-1 miał pełnić funkcję tymczasowego bombowca strategicznego do czasu wprowadzenia nowocześniejszego, zbudowanego w technologii stealth B-2 Spirit.

Pierwszy egzemplarz produkcyjny B-1B wzbił się w powietrze w październiku 1984 roku, a pierwszym dostarczonym bombowcem był samolot „The Star of Abilene” (gwiazda Abilene), który trafił do bazy Dyess w Teksasie. Pełną zdolność bojową maszyny te osiągnęły 1 października 1986 roku, a ostatni B-1B wszedł do służby 2 maja 1988. Zgodnie z założeniami programu konstrukcyjnego, uwzględniając postęp technologiczny radzieckiego rozbudowanego systemu obrony przeciwlotniczej, B-1B zapewnić miał amerykańskiemu lotnictwu możliwość penetracji przestrzeni powietrznej ZSRR do późnych lat 90 XX wieku^[2]. Maszyny były przydzielone do pięciu skrzydeł podległych Dowództwu Lotnictwa Strategicznego (Strategic Air Command).

Łącznie zbudowano 100 egzemplarzy produkcyjnych bombowców B-1B, z których 93 pozostało w służbie do 2003. W tym samym roku postanowiono zredukować ich liczbę do 60, przeznaczając zaoszczędzone w ten sposób pieniądze na utrzymanie pozostałych maszyn, jednak korekta budżetu przeprowadzona w roku 2004, pozwoliła na powtórne wprowadzenie do służby jeszcze 7 bombowców B-1B, co łącznie daje 67 zdolnych do lotu maszyn. Reszta wycofanych maszyn została przeznaczona na części zamienne dla pozostających w służbie egzemplarzy.

Według stanu na 2018 rok, przewiduje się wycofanie B-1 ze służby do 2036 roku^[3].

Bombowiec B-1B jest dolnopłatem konstrukcji mieszanej tytanowo-aluminiowej o zmiennej geometrii skrzydeł, napędzanym wydajnymi dwuprzepływowymi silnikami General Electric z dopalaniem. Taka konstrukcja zapewnia duży zasięg maszyny i duże prawdopodobieństwo przetrwania na polu walki, także skutków fali uderzeniowej wybuchu jądrowego. Skrzydła samolotu mogą być ustawiane pod kątami 15, 25, 55 i 67,7 stopnia, a po modyfikacji przeprowadzonej w latach 1998–1999, także 45 stopni. Konfiguracja z rozłożonymi skrzydłami używana jest do startu, lądowania i lotów na dużej wysokości dla zapewnienia maksymalnego zasięgu. Z kolei konfiguracja ze skrzydłami złożonymi umożliwia osiąganie dużych prędkości pod- i naddźwiękowych poprzez zmniejszenie oporów aerodynamicznych.

Silniki zamontowane są parami w rozszerzonej części kadłuba, będącej nasadą skrzydeł. Chociaż mają one większą moc niż zastosowane w B-1A jednostki napędowe, to w przeciwieństwie do poprzednika nie pozwalają one na osiągnięcie prędkości wyższych niż 2 Ma. Prędkość maksymalna Lancera na dużym pułapie nie przekracza 1,25 Ma (1330 km/h), a na małej wysokości osiąga 0,95 Ma (1118 km/h), co jest wartością większą niż był zdolny osiągnąć B-1A. Pod względem technicznym B-1B Lancer może osiągać większe prędkości, ale jest to ryzykowne ze względu na możliwość uszkodzenia konstrukcji maszyny, a zwłaszcza chwytów powietrza zmodyfikowanych w celu ograniczenia odbicia promieniowania radarowego, co ma duży wpływ na jego wykrywalność. Dodatkowe pokrycie maszyny materiałem absorbującym promieniowanie radarowe RAM (Radar Absorbent Material), pozwoliło na zmniejszenie jego sygnatury do 2%, w porównaniu do samolotów podobnej wielkości, takich jak B-52 Stratofortress. W porównaniu do pierwszej wersji samolotu B-1A, nowy Lancer posiadał szereg modyfikacji mechanicznych, głównie wzmocnień struktury kadłuba, skrzydeł i podwozia. Masa własna samolotu również została zmniejszona.

Samolot zabiera 88450 kg paliwa w ośmiu samouszczelniających się zbiornikach, umieszczonych w nasadzie skrzydeł i w kadłubie. Dodatkowo w celu zwiększenia zasięgu jest możliwe zainstalowanie dodatkowych zbiorników w komorach bombowych. B-1B może być również tankowany w locie poprzez umieszczony w części dziobowej wlew, a charakterystyczny biały wzór namalowany na górnej części dziobu przed kabiną pilotów ma na celu ułatwienie operatorowi latającej cysterny trafienie w gniazdo wlewu.

Załoga bombowca składa się z czterech osób: dwóch pilotów oraz dwóch operatorów uzbrojenia obronnego i ofensywnego. Wszyscy członkowie załogi mają możliwość awaryjnego opuszczenia samolotu za pomocą foteli wyrzucanych klasy zero-zero Weber ACES II^[4].

Środki obronne bombowca B-1B, to głównie urządzenia elektroniczne mające na celu ostrzeganie o niebezpieczeństwie ataku i zakłócanie sygnałów wrogich systemów namierzających. Samolot jest wyposażony w osiem wyrzutników pułapek termicznych i elektromagnetycznych, zainstalowany na ogonie dodatkowy radar, ostrzegający przed samolotami i pociskami rakietowymi przeciwnika, urządzenia walki elektronicznej oraz system wabików przeciwrakietowych ALE-50.

Od momentu wprowadzenia do służby, B-1B był kilkakrotnie unowocześniany, a ostatnia modyfikacja została przeprowadzona w ramach programu Conventional Mission Upgrade Program, w celu unowocześnienia uzbrojenia naprowadzanego, takiego jak JDAM, AGM-154 JSOW i AGM-158 JASSM. Amerykańskie siły powietrzne planują, że B-1B Lancer pozostanie w służbie do roku 2020, ale ostatnio coraz częściej jest wymieniany rok 2040, jako ostateczny termin wycofania tych maszyn z eksploatacji.

B-1B Lancer może przenosić wiele rodzajów konwencjonalnego i jądrowego uzbrojenia bombowego i rakietowego w trzech wewnętrznych komorach bombowych i na sześciu zewnętrznych węzłach podwieszeń.
Przewidywano użycie broni jądrowej w postaci bomb B28, B61 i B83, oraz pocisków rakietowych AGM-69A.

Najczęściej spotykane konfiguracje uzbrojenia konwencjonalnego:

• 84 × bomba Mk 82 ogólnego przeznaczenia
• 84 × mina morska Mk 62
• 8 × mina morska Mk 65
• 30 × bomba kasetowa CBU-87/89
• 30 × bomba kasetowa CBU-97 z minami termicznymi
• 30 × bomba kasetowa CBU-103/104/105 WCMD
• 24 × GBU-31 bomba standardu JDAM kierowana systemem GPS (głowica bojowa z bomby Mk 84 lub BLU-109)
• 15 × GBU-38 bomba standardu JDAM kierowana systemem GPS (głowica bojowa z bomby Mk 82)
• 24 × bomba Mk 84 ogólnego przeznaczenia
• 24 × pocisk rakietowy AGM-158 JASSM
• 12 × pocisk rakietowy AGM-154 JSOW

Pierwsze bojowe zastosowanie samolotu B-1 Lancer nastąpiło podczas operacji „Desert Fox” w Iraku, w grudniu 1998 roku^[5]. Samoloty B-1 Lancer brały także udział w operacji „Allied Force” w byłej Jugosławii w 1999 roku. Dokonywały również bombardowań podczas operacji „Enduring Freedom” w Afganistanie w latach 2001–2002 oraz w trakcie operacji „Iraqi Freedom” w Iraku. 2 lutego 2024 użyte zostały do przeprowadzenia bombardowań na pozycje powiązane z proirańskimi milicjami w ramach odwetu na śmierć trzech amerykańskich żołnierzy po ataku na granicy jordańsko-syryjskiej^[6].

• We wrześniu 1997 roku należący do 28 Skrzydła Bombowego samolot uległ katastrofie, rozbijając się na skutek błędu pilota. Wszyscy członkowie załogi zginęli. Była to pierwsza katastrofa bombowca B-1B od momentu wprowadzenia do służby w 1986 roku.
• 18 lutego 1998 roku, wykonujący misję ćwiczebną bombowiec B-1B Lancer, wystartował z bazy lotniczej Dyess w Abilene w zachodnim Teksasie. Podczas lotu wskaźniki pokładowe zarejestrowały awarię silnika numer 3, a załoga zgodnie z procedurą odłączyła pompy paliwowe uszkodzonej jednostki napędowej. Na skutek zwarcia w panelu sterującym nastąpił pożar i wyłączenie wszystkich silników samolotu. Nie powiodły się próby ich powtórnego uruchomienia i załoga była zmuszona katapultować się z maszyny. Wszyscy członkowie załogi uratowali się z tej katastrofy.
• W grudniu 2001 roku, należący do 28 Skrzydła Bombowego bombowiec B-1B Lancer, oznaczony kryptonimem Icecube 44, wykonujący misję bojową, której celem był Afganistan, podczas przelotu nad Oceanem Indyjskim uległ katastrofie na skutek awarii systemów elektrycznych maszyny. Wszyscy członkowie załogi katapultowali się i po dwóch godzinach zostali uratowani.
• 4 kwietnia 2008 roku, B-1B zapalił się podczas lądowania w bazie lotniczej USA Al Udeid w Katarze. Wszyscy czterej członkowie załogi bombowca się uratowali, a okoliczności incydentu nadal są badane.
• 19 sierpnia 2013 roku, B1-B należący do 28 Skrzydła Bombowego z bazy Ellsworth rozbił się w rejonie Broaudus, podczas standardowego lotu treningowego nad poligonem Powder River. Załodze udało się bezpiecznie katapultować. Nikt z czteroosobowej załogi nie odniósł poważniejszych obrażeń.
• 4 stycznia 2024 roku o 17.50 czasu lokalnego, B-1B również należący do 28 Skrzydła Bombowego, rozbił się podczas podejścia do lądowania w bazie AFB Ellsworth. Przyczyną prawdopodobnie były złe warunki atmosferyczne: niski pułap chmur, temperatura poniżej zera i gęsta mgła ograniczającej widoczność, ale okoliczności wypadku nadal są badane. Samolot w czasie katastrofy wykonywał rutynowy lot szkoleniowy. Cała czteroosobowa załoga przeżyła katastrofę^[7][8].

• Tu-22M, sowiecki/rosyjski odpowiednik
• Tu-160, sowiecki/rosyjski odpowiednik

• B-1B Lancer – United States Nuclear Forces (ang.)
• GlobalSecurity.org B-1 (ang.)