Cmentarz wojenny nr 140 – Tursko-Zapotocze – Wikipedia, wolna encyklopedia
nr rej. A-1377/M z 14.10.2013[1] | |
Widok ogólny | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Typ cmentarza | wojenny |
Stan cmentarza | nieczynny |
Powierzchnia cmentarza | 2132 |
Liczba pochówków | 399 |
Liczba grobów | 256 |
Data otwarcia | 1915–1916 |
Architekt | |
Położenie na mapie gminy Ciężkowice | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego | |
49°48′13,0″N 20°59′44,4″E/49,803611 20,995667 |
Cmentarz wojenny nr 140 – Tursko – cmentarz z I wojny światowej, zaprojektowany przez Jana Szczepkowskiego lub Karla Scholicha, znajdujący się we wsi Tursko w powiecie tarnowskim, w gminie Ciężkowice. Jeden z ponad 400 zachodniogalicyjskich cmentarzy wojennych zbudowanych przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. W IV okręgu Łużna cmentarzy tych jest 27[2].
Lokalizacja
[edytuj | edytuj kod]Cmentarz znajduje się na wzgórzu wznoszącym się po prawej stronie rzeki Białej. Dojechać do niego można przez mosty z Bogoniowic lub Ciężkowic. Na wzgórze z cmentarzem prowadzi wąska asfaltowa droga kończąca się przy lesie, w którym znajduje się cmentarz. Drogą ta prowadzi znakowany szlak turystyki rowerowej. Cmentarz jest z drogi niewidoczny. Dochodzi się do niego gruntową drogą leśną (około 100 m)[3].
Opis cmentarza
[edytuj | edytuj kod]Zbudowany jest na planie prostokąta na stoku opadającym na południowa stronę. Jest dużym obiektem o powierzchni ponad 2000 m². Otoczony jest kamiennym murem z betonowym daszkiem. Wejście przez dwuskrzydłową, żelazną furtkę znajdującą się w dolnej części cmentarza. W tylnej części cmentarza w ogrodzeniu znajduje się pomnik. Jest to betonowy krzyż o wysokości około 3 metrów osadzony na zbudowanej z kamieni piramidzie wysokości około 2 m. Od furtki do pomnika prowadzi szeroka ścieżka. W jej środkowej części znajduje się jeden nagrobek. Wszystkie pozostałe ułożone są w rzędach po obydwu stronach ścieżki. Na cmentarzu znajdowały się krzyże nagrobne projektu H. Mayera, takie same jak m.in. na cmentarzach w Owczarach czy w Gorzejowej, oraz stele betonowe z żeliwnymi tablicami. Jest kilka rodzajów tych krzyży:
- potrójne jednoramienne (krzyże łacińskie)
- potrójne z dwoma poprzecznymi ramionami (krzyże lotaryńskie)
- pojedyncze jednoramienne
- pojedyncze z dwoma poprzecznymi ramionami.
Wszystkie krzyże wykonane są z grubych żelaznych płaskowników osadzonych na betonowym cokole i posiadają tabliczki imienne. Na stelach również są tablice imienne[4].
Polegli
[edytuj | edytuj kod]Na cmentarzu pochowanych jest łącznie 399 żołnierzy w 14 grobach zbiorowych oraz 242 grobach pojedynczych. Spoczywa tutaj[5]:
- 208 żołnierzy armii austro-węgierskiej
- 148 żołnierzy armii rosyjskiej
- 43 żołnierzy armii niemieckiej (m.in. z 3 Pułk Piechoty Gwardii Cesarstwa Niemieckiego, 1 Pułk Piechoty Gwardii Cesarstwa Niemieckiego[5].
Większość żołnierzy poległa w dniach 2–3 maja 1915 r, podczas wielkiej ofensywy połączonych wojsk austro-węgierskich i niemieckich, zwanej bitwą pod Gorlicami. Wojska austro-węgierskie i niemieckie przełamały obronę Rosjan wypierając ich z tych terenów[6][7].
Losy cmentarza
[edytuj | edytuj kod]W okresie Polski międzywojennej cmentarz jako nowy był jeszcze w dobrym stanie. Po II wojnie ranga cmentarza w świadomości społeczeństwa i ówczesnych władz zmalała, przybyły bowiem nowe, świeższe cmentarze i dramatyczne historie nowej wojny. Cmentarz ulegał w naturalny sposób niszczeniu przez czynniki pogody i roślinność. Dopiero od lat 90. zaczęto bardziej dbać o cmentarze z I wojny światowej[2]. Cmentarz nr 140 został w latach 2003–2005 poddany kapitalnemu remontowi ze środków budżetu państwa oraz VDK Kassel. M.in. odbudowano na nowo kamienny mur, uporządkowano bardzo zaniedbane pola grobowe, wykonano nowe tabliczki. W pracach porządkowych wzięła udział w ramach obozów integracyjnych młodzież z Niemiec i Polski[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2020-04-30] .
- ↑ a b Roman Frodyma: Cmentarze wojskowe z okresu I wojny światowej w rejonie Beskidu Niskiego i Pogórza.. Warszawa: Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich, 1989, s. 122.
- ↑ Pogórze Ciężkowickie. Mapa 1: 50 000. Kraków: Compass, 2005. ISBN 83-89165-37-6.
- ↑ Oktawian Duda: Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, 1995. ISBN 83-85548-33-5.
- ↑ a b c Encyklopedia Ciężkowic. Cmentarze wojenne w gminie Ciężkowice. [dostęp 2015-05-04].
- ↑ Cmentarze I wojny światowej. [dostęp 2015-05-03].
- ↑ Roman Frodyma: Cmentarze wojenne z I wojny światowej na ziemi tarnowskiej. Wydawnictwo RUTHENUS Rafał Barski, Krosno 2006, s. 76, 77. ISBN 978-83-7530-000-0.