Cmentarz wojenny nr 140 – Tursko-Zapotocze – Wikipedia, wolna encyklopedia

Cmentarz wojenny nr 140
Tursko
Zabytek: nr rej. A-1377/M z 14.10.2013[1]
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo

 Polska

Miejscowość

Tursko

Typ cmentarza

wojenny

Stan cmentarza

nieczynny

Powierzchnia cmentarza

2132

Liczba pochówków

399

Liczba grobów

256

Data otwarcia

1915–1916

Architekt

Jan Szczepkowski lub Karl Scholich

Położenie na mapie gminy Ciężkowice
Mapa konturowa gminy Ciężkowice, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojenny nr 140Tursko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojenny nr 140Tursko”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojenny nr 140Tursko”
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego
Mapa konturowa powiatu tarnowskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojenny nr 140Tursko”
Ziemia49°48′13,0″N 20°59′44,4″E/49,803611 20,995667

Cmentarz wojenny nr 140 – Tursko – cmentarz z I wojny światowej, zaprojektowany przez Jana Szczepkowskiego lub Karla Scholicha, znajdujący się we wsi Tursko w powiecie tarnowskim, w gminie Ciężkowice. Jeden z ponad 400 zachodniogalicyjskich cmentarzy wojennych zbudowanych przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. W IV okręgu Łużna cmentarzy tych jest 27[2].

Plan cmentarza

Lokalizacja

[edytuj | edytuj kod]

Cmentarz znajduje się na wzgórzu wznoszącym się po prawej stronie rzeki Białej. Dojechać do niego można przez mosty z Bogoniowic lub Ciężkowic. Na wzgórze z cmentarzem prowadzi wąska asfaltowa droga kończąca się przy lesie, w którym znajduje się cmentarz. Drogą ta prowadzi znakowany szlak turystyki rowerowej. Cmentarz jest z drogi niewidoczny. Dochodzi się do niego gruntową drogą leśną (około 100 m)[3].

Opis cmentarza

[edytuj | edytuj kod]

Zbudowany jest na planie prostokąta na stoku opadającym na południowa stronę. Jest dużym obiektem o powierzchni ponad 2000 m². Otoczony jest kamiennym murem z betonowym daszkiem. Wejście przez dwuskrzydłową, żelazną furtkę znajdującą się w dolnej części cmentarza. W tylnej części cmentarza w ogrodzeniu znajduje się pomnik. Jest to betonowy krzyż o wysokości około 3 metrów osadzony na zbudowanej z kamieni piramidzie wysokości około 2 m. Od furtki do pomnika prowadzi szeroka ścieżka. W jej środkowej części znajduje się jeden nagrobek. Wszystkie pozostałe ułożone są w rzędach po obydwu stronach ścieżki. Na cmentarzu znajdowały się krzyże nagrobne projektu H. Mayera, takie same jak m.in. na cmentarzach w Owczarach czy w Gorzejowej, oraz stele betonowe z żeliwnymi tablicami. Jest kilka rodzajów tych krzyży:

Wszystkie krzyże wykonane są z grubych żelaznych płaskowników osadzonych na betonowym cokole i posiadają tabliczki imienne. Na stelach również są tablice imienne[4].

Polegli

[edytuj | edytuj kod]

Na cmentarzu pochowanych jest łącznie 399 żołnierzy w 14 grobach zbiorowych oraz 242 grobach pojedynczych. Spoczywa tutaj[5]:

Większość żołnierzy poległa w dniach 2–3 maja 1915 r, podczas wielkiej ofensywy połączonych wojsk austro-węgierskich i niemieckich, zwanej bitwą pod Gorlicami. Wojska austro-węgierskie i niemieckie przełamały obronę Rosjan wypierając ich z tych terenów[6][7].

Losy cmentarza

[edytuj | edytuj kod]

W okresie Polski międzywojennej cmentarz jako nowy był jeszcze w dobrym stanie. Po II wojnie ranga cmentarza w świadomości społeczeństwa i ówczesnych władz zmalała, przybyły bowiem nowe, świeższe cmentarze i dramatyczne historie nowej wojny. Cmentarz ulegał w naturalny sposób niszczeniu przez czynniki pogody i roślinność. Dopiero od lat 90. zaczęto bardziej dbać o cmentarze z I wojny światowej[2]. Cmentarz nr 140 został w latach 2003–2005 poddany kapitalnemu remontowi ze środków budżetu państwa oraz VDK Kassel. M.in. odbudowano na nowo kamienny mur, uporządkowano bardzo zaniedbane pola grobowe, wykonano nowe tabliczki. W pracach porządkowych wzięła udział w ramach obozów integracyjnych młodzież z Niemiec i Polski[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2020-04-30].
  2. a b Roman Frodyma: Cmentarze wojskowe z okresu I wojny światowej w rejonie Beskidu Niskiego i Pogórza.. Warszawa: Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich, 1989, s. 122.
  3. Pogórze Ciężkowickie. Mapa 1: 50 000. Kraków: Compass, 2005. ISBN 83-89165-37-6.
  4. Oktawian Duda: Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, 1995. ISBN 83-85548-33-5.
  5. a b c Encyklopedia Ciężkowic. Cmentarze wojenne w gminie Ciężkowice. [dostęp 2015-05-04].
  6. Cmentarze I wojny światowej. [dostęp 2015-05-03].
  7. Roman Frodyma: Cmentarze wojenne z I wojny światowej na ziemi tarnowskiej. Wydawnictwo RUTHENUS Rafał Barski, Krosno 2006, s. 76, 77. ISBN 978-83-7530-000-0.