Grzegorz IX – Wikipedia, wolna encyklopedia

Grzegorz IX

Gregorius Nonus

Ugolino Conti di Segni
Papież Biskup Rzymu
Miniatura przedstawiająca Grzegorza IX z manuskryptu z ok. 1270
Kraj działania	Państwo Kościelne
Data i miejsce urodzenia	1160–1170 Anagni
Data i miejsce śmierci	22 sierpnia 1241 Rzym
Miejsce pochówku	bazylika św. Piotra
Papież
Okres sprawowania	19 marca 1227 – 22 sierpnia 1241
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Diakonat	najpóźniej 19 grudnia 1198
Prezbiterat	między 27 a 30 maja 1206
Nominacja biskupia	krótko przed 8 czerwca 1206
Sakra biskupia	krótko przed 8 czerwca 1206
Kreacja kardynalska	19 grudnia 1198 Innocenty III
Kościół tytularny	S. Eustachio (19 grudnia 1198) S. Marco (27 maja 1206) biskup Ostia e Velletri (czerwiec 1206)
Pontyfikat	19 marca 1227
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Grzegorz IX (łac. Gregorius IX, właśc. Ugolino di Conti di Segni; ur. pomiędzy 1160, a 1170^[1] w Anagni, zm. 22 sierpnia 1241 w Rzymie^[2]) – papież w okresie od 19 marca 1227 do 22 sierpnia 1241^[3].

Następca Honoriusza III, całkowicie odziedziczył tradycje jakie pozostawili po sobie Grzegorz VII i jego stryj^[3] Innocenty III. W pełni kontynuował ich politykę papieskiej przewagi. Przypominał stryja, jeśli chodzi o biegłą znajomość prawa, sprawność w prowadzeniu dyplomacji i bezkompromisowość.

Studiował w Paryżu i Bolonii^[2]. W grudniu 1198 został kardynałem-diakonem Sant’Eustachio, w maju 1206 kardynałem prezbiterem S. Marco, a w czerwcu tego samego roku kardynałem-biskupem Ostia e Velletri^[3][4]. W 1217 został protektorem zakonu franciszkanów w Kurii Rzymskiej. W latach 1207–1209 był legatem papieskim w Niemczech i Francji, a 1217–1219 i 1221 w północnych Włoszech^[2].

Wybrano go na papieża w dniu 19 marca 1227 roku.

Jako papież był zdecydowanym zwolennikiem wypraw krzyżowych^[2]. Prowadził walkę z cesarzem Fryderykiem II, którego w 1227 ekskomunikował za zwłokę w podjęciu ślubowanej krucjaty^[2]. W czasie wyprawy Fryderyka do Palestyny (1228–1229) Grzegorz zajął część Królestwa Sycylii i Neapolu, jednak wracający z wyprawy cesarz rozbił wojska papieskie. Te niepowodzenia skłoniły Grzegorza do zawarcia pokoju w Ceprano (23 lipca 1230) i zdjęcia ekskomuniki z cesarza^[2]. W czasie rozejmu, cesarz pomógł papieżowi, gdy w latach 1232 i 1234 musiał stoczyć ostre walki z ludem rzymskim i uciec z miasta^[2]. W zamian za to papież pośredniczył pomiędzy cesarzem a miastami longobardzkimi i ekskomunikował syna Fryderyka, Henryka VII^[2]. Pokój ten został jednak zerwany kilka lat później^[3]. Gdy Fryderyk II, po zwycięskiej kampanii w Lombardii (1236–1237), usiłował narzucić swe zwierzchnictwo Państwu Kościelnemu, Grzegorz sprzymierzył się z miastami włoskimi i wznowił wojnę z Fryderykiem^[2]. Najazd Fryderyka II na Sardynię, lenno papieskie, spowodował odnowienie ekskomuniki (20 marca 1239) i nową wojnę^[2]. Zwołał na 1241 sobór, który miał potępić cesarza; Fryderyk nie dopuścił jednak do Rzymu delegatów zmierzających na sobór i, po bitwie morskiej, wziął ich do niewoli (3 maja u wybrzeży Elby^[2]). Na przełomie kwietnia i maja, Rzym został odcięty od świata i otoczony^[2]. Nie wytrzymując trudnej sytuacji i sierpniowych upałów, Grzegorz IX zmarł^[2].

Bliski przyjaciel św. Franciszka z Asyżu i protektor franciszkanów oraz dominikanów, w 1228 kanonizował Franciszka, a w 1234 Dominika Guzmana^[3]. Ustalił reguły dla klarysek – żeńskiej gałęzi zakonu franciszkanów^[3]. W 1230 polecił skompilować Dekrety, zbiór prawa kanonicznego oparty na decyzjach soborowych i listach papieskich, promulgowany w 1234, pozostał do 1918 roku najważniejszym źródłem katolickiego prawa kościelnego^[2]. Popierał misje franciszkanów i dominikanów we wschodniej Europie oraz działalność zakonu krzyżackiego (w 1234 zatwierdził na ich rzecz nadania Konrada mazowieckiego)^[2]. Był także autorem dzieł teologicznych.

Bezkompromisowo walczył z heretykami. W bulli Excomunicamus et anathematisamus z lutego 1231 roku zatwierdził zwyczaj stosowania kary śmierci w stosunku do „doskonałych”, czyli przywódców katarskich^[2]. Kilka miesięcy później wprowadził oficjalnie urząd „inkwizytorów heretyckiej przewrotności” (inquisitores haereticae pravitatis), formalnie dając początek papieskiej inkwizycji. Z jego dekretów i bulli wynika, że jednym z celów powołania inkwizycji, oprócz skutecznego zwalczania herezji, było także niedopuszczenie do karania za nią osób niewinnych^[a]. W 1239 roku potępił „księgi Talmudu jako zawierające wszelkiego rodzaju obelgi i bluźnierstwa przeciwko nauce chrześcijańskiej”. Nakazał spalić owe księgi, by nie „roiło się od wielu strasznych herezji”. Był także autorem dokumentu Vox in Rama, skierowanego do Konrada z Marburga, w którym łączył praktyki heretyckie z kultem szatana i demonów^[5].

19 marca 1238 roku wydał bullę, w której książę szczeciński Bogusław I jest tytułowany księciem Kaszub (bulla potwierdzała nadanie przez księcia Bogusława posiadłości koło Stargardu na rzecz zakonu joannitów). Jest to pierwsza w historii wzmianka o Kaszubach.

 Osobny artykuł: Kardynałowie z nominacji Grzegorza IX.

• Pope Gregory IX. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2012-12-18]. (ang.).
• SEGNI, Ugolino dei conti di (ca. 1170–1241). The Cardinals of the Holy Roman Church. [dostęp 2012-12-18]. (ang.).
• K. Dopierała „Księga papieży”, Wyd. Pallotinum, Poznań 1996
• Peter de Rosa „Namiestnicy Chrystusa. Ciemna strona papiestwa”
• Agostino Paravicini Bagliani, Cardinali di Curia e „familae” cardinalizia dal 1227 al 1254, Padwa 1972

• Dokumenty archiwalne z czasów pontyfikatu Grzegorza IX. dziedzictwo.polska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-11)].
• Grzegorz IX – dokumenty w bibliotece Polona