French
DeutschGLs30 – Wikipedia, wolna encyklopedia
_(cropped).JPG) GLs30 w niemieckim muzeum Ziegeleimuseum Sondernheim | |
| Producent | |
|---|---|
| Lata budowy | 1961–1964 |
| Układ osi | B |
| Wymiary | |
| Masa służbowa | 4000 kg |
| Długość | 2910 mm[1] |
| Szerokość | 1200 mm[1] |
| Wysokość | 2145 mm[1] |
| Rozstaw osi skrajnych | 845 mm[1] |
| Średnica kół | 450 mm[1] |
| Napęd | |
| Trakcja | spalinowa |
| Typ silników | S-322 |
| Pojemność zbiorników paliwa | 35 l |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa | 30 KM |
| Maksymalna siła pociągowa | |
| Rodzaj przekładni | mechaniczna |
| Prędkość konstrukcyjna | 17 km/h[1] |
| Nacisk osi na szyny | 2 t[1] |
| System hamulca | mechaniczny |
| Parametry użytkowe | |
| Rozstaw szyn | 500–750 mm[1] |
| Minimalny promień łuku | 10 m[1] |
GLs30 – polska wąskotorowa lokomotywa spalinowa na tor szerokości 500–750 mm, przeznaczona dla przemysłu.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Z powodu dużego zapotrzebowania na wąskotorowe lokomotywy dla przemysłu i braków części zamiennych do różnych starych lokomotyw pochodzenia zagranicznego, Zakłady Remontu Maszyn Budowlanych nr 5 (ZREMB) w Gliwicach, które zajmowały się ich remontami, opracowały w przyzakładowym biurze konstrukcyjnym dokumentację techniczną małej lokomotywy przemysłowej z wykorzystaniem wyłącznie polskich podzespołów. Projekt został opracowany w 1957 roku[2]. Wprowadzono do produkcji w kolejnych latach trzy lokomotywy: GLs20, GLs25 i GLs30, wszystkie napędzane tym samym modelem silnika, lecz rozwijające różną moc (oznaczenia pochodziły od ich mocy w koniach mechanicznych)[3]. Lokomotywa GLs20, produkowana jako pierwsza od 1959 roku, była mniejsza, a dwie pozostałe były takiej samej konstrukcji[a]. Z uwagi na braki zachowanych materiałów źródłowych, informacje o produkcji tych lokomotyw są jednak niepewne i rozbieżne[2]. Najpierw rozpoczęto w 1959 roku produkcję mniejszych lokomotyw GLs20[4]. Produkcję seryjną lokomotyw GLs30 prowadzono w latach 1961–1964[1]. Według niektórych publikacji, powstało ok. 160 lokomotyw GLs30, lecz inni autorzy wskazują, że liczba ta jest niepewna[b]. W tym samym czasie produkcję wąskotorowych lokomotyw spalinowych WLs40/50 prowadziły Fablok oraz ZNTK Poznań, z tego powodu przestały napływać zamówienia do zakładu w Gliwicach i zakończono produkcję tych lokomotyw[3]. W 1964 roku przestawiono się natomiast na produkcję maszyn budowlanych, zwłaszcza podnośników[2]. Szczególnie często lokomotywy GLs30 spotykane były w cegielniach[2].
Konstrukcja
[edytuj | edytuj kod]Lokomotywy GLs30 są wyposażone w silnik wysokoprężny typu S-322 produkcji WSW Andrychów. Był to silnik dwucylindrowy, czterosuwowy, na olej gazowy[2]. Pojemność skokowa wynosiła 3,62 l, średnica cylindra 120 mm, a skok tłoka 160 mm[2]. Osiągał on w GLs30 moc 30 KM przy 1200 obr./min, a w GLs25 moc 25 KM przy 1000 obr./min[2]. Napęd na osie przekazywany jest poprzez 3-biegową skrzynię biegów, z mechanizmem rewersowym na wałku wyjściowym do zmiany kierunku jazdy, a następnie przez dwa wałki z osadzonymi na nich kołami zębatymi[5]. Z tych kół, poprzez dwa łańcuchy Galla, napęd przekazywany jest na tylną oś, połączoną łańcuchem z przednią osią[5]. Przełączanie biegów odbywa się za pomocą koła ręcznego[6]. Osie obracają się w łożyskach tocznych i odsprężynowne są za pomocą resorów piórowych półeliptycznych, z czteropunktowym podparciem konstrukcji[7]. Silnik chłodzony jest cieczą o obiegu wymuszonym[7]. Hamulec ręczny działa na wszystkie koła[8]. Lokomotywa wyposażona jest w dwie piasecznice uruchamiane mechanicznie[7]. Zbiornik paliwa miał pojemność 35 litrów[1]. Lokomotywę budowano na rozstawy szyn: 500 mm, 600 mm i 750 mm[2].
W budce maszynisty siedzenie ustawione jest na pokrywie skrzyni biegów, bokiem do kierunku jazdy w celu obserwacji w obu kierunkach[8]. Budka jest zakryta i ma odkręcany dach[8]. Z przodu, tyłu i prawej strony kabina ma ściany z dużymi oknami, a z lewej ma otwarte wejście, które może być zasłonięte brezentowym boczkiem[8]. Ostoja lokomotywy jest spawana elektrycznie z blach grubości 15 mm[8]. Do czołownic przykręcone są pełne zderzaki (nieodsprężynowane), o regulowanej wysokości zawieszenia, zaopatrzone w trzpienie cięgłowe do zaczepiania łańcuchów pełniących rolę sprzęgów[7].
Instalacja elektryczna służyła do rozruchu i oświetlenia i oryginalnie obejmowała prądnicę o napięciu 12 V, rozrusznik (na prąd o napięciu 24 V), dwa akumulatory o napięciu po 12 V (łączone równolegle, a w czasie rozruchu szeregowo), reflektor przedni, tylny i lampę sufitową[6]. Instalacja bywała modyfikowana podczas eksploatacji, najczęściej przez wymianę 24-woltowego rozrusznika, który komplikował układ[6].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Według Malczewski 2002 ↓, s. 24, lokomotywy GLs25 i GLs30 miały takie same wymiary, w tym rozstaw osi 845 mm. Według Pokropiński 2009 ↓, s. 208, GLs30 miała rozstaw osi 845 mm, a GLs25 – 800 mm, z tym że niespójny z tym jest rysunek na s. 168, pokazujący zupełnie inne wymiary dla GLs25, w tym rozstaw osi 930 cm.
- ↑ Pokropiński 2009 ↓, s. 208 podaje 160 lokomotyw GLs30 i 40 GLs25, lecz na s. 169 podaje, że obu typów wyprodukowano około 200, a według innych danych 210. Według jednak Malczewski 2002 ↓, s. 24, z uwagi na braki dokumentacji, nie można określić liczby wyprodukowanych lokomotyw nawet w przybliżeniu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l Pokropiński 2009 ↓, s. 208.
- ↑ a b c d e f g h Malczewski 2002 ↓, s. 24.
- ↑ a b Pokropiński 2009 ↓, s. 169.
- ↑ Pokropiński 2009 ↓, s. 168.
- ↑ a b Malczewski 2002 ↓, s. 22, 25.
- ↑ a b c Malczewski 2002 ↓, s. 25-26.
- ↑ a b c d Pokropiński 2009 ↓, s. 170.
- ↑ a b c d e Malczewski 2002 ↓, s. 22.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bogdan Pokropiński: Lokomotywy spalinowe produkcji polskiej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2009, s. 168–170, 208. ISBN 978-83-206-1731-3. OCLC 751021126.
- Marek Malczewski. Lokomotywy spalinowe GLs30 dla przemysłu. „Świat kolei”. 12/2002, 2002. ISSN 1234-5962.