Škoda 12E – Wikipedia, wolna encyklopedia

Škoda 12E[1].
Ilustracja
Inne oznaczenia

E 499.0
140

Producent

Republika Czechosłowacka (1948–1960) Škoda Pilzno

Lata budowy

1953-1958

Układ osi

Bo’Bo’

Wymiary
Masa służbowa

82 t

Długość

15 800 mm

Szerokość

2950 mm

Wysokość

4500 mm

Średnica kół

1250 mm

Napęd
Trakcja

elektryczna

Typ silników

AL 4846 zT

Liczba silników

4

Napięcie zasilania

3 kV =

Parametry eksploatacyjne
Moc ciągła

2032 kW

Moc godzinna

2344 kW

Maksymalna siła pociągowa

212 kN

Stosunek przekładni

1:2,27

Maksymalna prędkość eksploatacyjna

120 km/h

Nacisk osi na szyny

20,5

Parametry użytkowe
Rozstaw szyn

1435 mm

Minimalny promień łuku

120 000 mm

Škoda 12Elokomotywa elektryczna produkowana w latach 1953-1958 dla kolei czechosłowackich. Wyprodukowano 100 lokomotyw do prowadzenia pociągów pasażerskich na zelektryfikowanych liniach kolejowych. W Czechosłowacji i jej państwach-sukcesorach oznaczona jako seria E499.0, następnie 140[2]. Eksploatowana w Polsce jako ET13[2]. Od układu osi (Bo'Bo') nazywana była popularnie w Czechosłowacji bobina (bobina-nulka, dla odróżnienia od E 499.1)[3].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Produkcja pierwszego elektrowozu E 499.001 została zakończona w maju 1953 roku[3]. Wyprodukowano 100 sztuk w sześciu seriach: 12E1 do 12E6[3]. Jazdy doświadczalne pierwszych dwóch elektrowozów były przeprowadzane w 1954 roku na polskich liniach kolejowych, ponieważ czechosłowackie linie kolejowe zelektryfikowano napięciem 1,5 kV[3]. Pierwsze jazdy lokomotywy w Czechosłowacji przeprowadzano 15 kwietnia 1956 roku na pierwszej linii kolejowej zelektryfikowanej napięciem 3 kilowoltów na odcinku Kralova LehotaLiptowski Mikułasz. 7 listopada 1966 skreślono ze stanu CSD lokomotywę E499.050, która brała udział w wypadku kolejowym po którym została przekazana na złom do Popradu razem z E499.002, który wcześniej brał udział w wypadku kolejowym[4]. 19 grudnia 1977 roku utracono lokomotywę E499.006, która doznała poważnych uszkodzeń po najechaniu na tył pociągu towarowego na stacji Přelouč po którym została skasowana[5]. W 1988 roku zmieniono oznaczenie lokomotyw na serię 140.

3 sierpnia 1992 roku lokomotywa 140 003 brała udział w katastrofie kolejowej w Budkovacach na skutek której została skreślona ze stanu CSD i skasowana z powodu doznanych uszkodzeń[6]. Kilka lokomotyw zachowano do celów muzealnych. Trzy Lokomotywy po elektryfikacji linii kolejowej do Zwardonia prowadziły od 2005 roku międzynarodowe pociągi pasażerskie z Żyliny do Katowic[1]. Elektrowozy eksploatowane są przez słowackich przewoźników prywatnych[7]. W Polsce osiem elektrowozów było eksploatowanych przez prywatnych przewoźników[8].

Eksploatacja w Polsce

[edytuj | edytuj kod]

CTL Logistics

[edytuj | edytuj kod]

Od 2005 roku dwie lokomotywy eksploatowane były w Polsce przez CTL Rail, ale już rok później przeszły na stan CTL Logistics i pracowały pod oznaczeniem ET13 z numerami R001 (099) i R002 (074)[2]. W 2007 roku CTL logistics nabył kolejną lokomotywę 140 064 która pracowała pod oznaczeniem ET13-R003 i była eksploatowana przez przewoźnika przez ponad siedem lat. W 2009 i 2010 roku elektrowozy ET13-R001 i R002 zostały skreślone ze stanu CTL Logistics i wystawione na sprzedaż. ET13-R001 została sprzedana do Loko Trans. W styczniu 2012 roku przeszedł naprawę P4 i następnie trafił do dzierżawy w STK. Natomiast ET13-R002 trafił do ZOS Zvolen i w marcu 2012 roku przeszedł naprawę P4. ET13-R003 został w grudniu 2007 roku spolonizowany w ZNTK Oleśnica otrzymując jako jedyny pojazd z tej serii czarno-szare malowanie. Był eksploatowany przez przewoźnika do 2014 roku kiedy to został skreślony z inwentarza[9].

W 2012 roku spółka STK z Wrocławia rozpoczęła eksploatację trzech lokomotyw serii 140. Były to lokomotywy o numerach: 042, 099 i 079 z czego dwie były własnością czeskiego przewoźnika LOKO TRANS. Natomiast 140 079 była własnością STK. Pojazdy były eksploatowane przez przewoźnika od 2012 do 2016 roku do czasu kiedy w 2016 i 2017 roku zostały zwrócone do Czech, gdzie przeszły naprawę i jeżdżą w Czechach u prywatnych przewoźników. Natomiast lokomotywa 140 099 po przejściu naprawy 15 sierpnia 2017 roku otrzymała błękitne malowanie trafiła do dzierżawy w Ecco Rail.

PHU Lokomotiv/Ecco Rail

[edytuj | edytuj kod]

W 2008 roku PHU Lokomotiv zakupiło od ZSSK Cargo lokomotywę 140 052, która 16 maja tego samego roku przeszła naprawę w ČMŽO s.r.o. Přerov i w późniejszym czasie zaczęła być dzierżawiona przez Kolej Bałtycką, a następnie Ecco Rail który w późniejszym czasie przejął pojazd. 24 sierpnia 2017 Ecco Rail rozpoczęło dzierżawę lokomotywy 140 099 od czeskiego przewoźnika XTR Logistic, która była eksploatowana w ruchu towarowym do 2020 roku, kiedy lokomotywa weszła do eksploatacji u czeskiego przewoźnika Trans Rapid na krótki czas[10].

Lokomotywa 140 052 jeździła do drugiej połowy 2014 roku kiedy to została odstawiona w Zbąszynku. Pojazd stał tam cztery lata do czasu kiedy 1 października 2018 roku pojazd został zakupiony przez przewoźnika Arriva Transport Česká republika i wywieziony z Polski w stanie nieczynnym do ČMŽO Přerov gdzie przeszła naprawę 19 lipca 2019 roku i obecnie jeździ u nowego właściciela[11].

Rail Polska

[edytuj | edytuj kod]

Od 2007 roku spółka Rail Polska eksploatuje dwie lokomotywy serii 140 o numerach 059 i 097, które zostały zakupione od kolei słowackich. Od listopada 2013 roku przewoźnik dzierżawił od ZOS Zvolen lokomotywę 140 074 (dawną ET13-R002), która pod koniec marca 2014 roku wróciła z powrotem do właściciela, a w 2015 roku został sprzedany czeskiemu przewoźnikowi RM Lines a.s[12].

Konstrukcja

[edytuj | edytuj kod]

Pudło lokomotywy jest oparte na ostoi głównej, w której zamontowano urządzenia cięgłowo-zderzakowe. W elektrowozie zastosowano mechanizm napędowy systemu Sècheron. Całkowicie usprężynowane silniki trakcyjne przekazywały moment obrotowy za pomocą wałka skrętnego, który umieszczono w wydrążonym wirniku, taśmowych sprzęgieł elastycznych, oraz pary kół zębatych, zamkniętych w sztywnej obudowie. Zastosowano rozruch oporo­wy. Pozycje jezdne w nastawniku jazdy przechodziły między każdym układem przez układy bocznikowania, a przełączanie pozycji jezdnych było realizowane za pomocą wału kułakowego. W praktyce wyglądało to tak, że kołem nastawnika można było przeskoczyć kilka pozycji do przodu, a obwody pneumatyczne samoczynnie powodowały obrót wału i zamknięcia styczników[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c R. Rusak, Pojazdy trakcyjne przewoźników prywatnych - lokomotywy elektryczne, „TTS Technika Transportu Szynowego”, R. 14, nr 3, 2008, s. 13–21 [dostęp 2020-07-17].
  2. a b c Jacek Chiżyński, Lokomotywy elektryczne z Czech i Słowacji eksploatowane przez polskich przewoźników w: „Świat Kolei” nr 10/2006, s.12-13
  3. a b c d Ryszard Rusak: Lokomotywa E 499.0 kolei czeskich, „Świat Kolei” nr 3/2002(80), s.33-35
  4. Plzeňští strojvůdci : popisy, rady, návody, pomůcky, zajímavosti [online], strojvedouciplzen.cz [dostęp 2024-04-26] (cz.).
  5. Plzeňští strojvůdci : popisy, rady, návody, pomůcky, zajímavosti [online], strojvedouciplzen.cz [dostęp 2024-04-26] (cz.).
  6. 20 rokov od tragickej nehody pri Budkovciach | Railpage.net [online], railpage.net [dostęp 2024-04-26] (słow.).
  7. Stránky přátel železnic: Oprava „bobiny“ 140.076 pro slovenského dopravce SŽDS. 2007-07. (cz.).
  8. Ilostan lokomotyw 140.
  9. Ilostan Pojazdów Trakcyjnych ForumKolejowe.pl [online], forumkolejowe.pl [dostęp 2024-04-26].
  10. Ilostan Pojazdów Trakcyjnych ForumKolejowe.pl [online], forumkolejowe.pl [dostęp 2024-04-26].
  11. Ilostan Pojazdów Trakcyjnych ForumKolejowe.pl [online], forumkolejowe.pl [dostęp 2024-04-26].
  12. Ilostan Pojazdów Trakcyjnych ForumKolejowe.pl [online], forumkolejowe.pl [dostęp 2024-04-26].