Pesa Acatus II – Wikipedia, wolna encyklopedia

EN77^[1][2]

EN77-005 na stacji Kraków Zabłocie
Kraj produkcji	Polska
Producent	Pesa Bydgoszcz
Lata budowy	2010–2011
Układ osi	Bo’2’2’2’Bo’
Układ wagonów	s+d+d+s
Wymiary
Długość	75 250 mm
Szerokość	2880 mm
Wysokość	4280 mm
Napęd
Typ silników	asynchroniczne
Liczba silników	4 × 500 kW
Napięcie zasilania	3000 V DC
Parametry eksploatacyjne
Moc ciągła	2000 kW
Przyspieszenie rozruchu	1 m/s²
Maksymalna prędkość eksploatacyjna	160 km/h
Parametry użytkowe
Wysokość wejścia	760 mm (od główki szyny)
Liczba miejsc siedzących	180+13
Liczba miejsc ogółem	350 (3 os./m²)
Multimedia w Wikimedia Commons

Pesa Acatus II (typ 32WE oznaczony serią EN77) – czteroczłonowy częściowo niskopodłogowy normalnotorowy elektryczny zespół trakcyjny produkcji polskiej, wytwarzany w zakładach Pesy na przełomie roku 2010 i 2011, którego 5 sztuk zostało zakupionych przez samorząd województwa małopolskiego. Początkowo pojazdy były eksploatowane przez Przewozy Regionalne, a później przez Koleje Małopolskie, które od 2018 dodatkowo są właścicielami pojazdów.

Po II wojnie światowej elektryczne zespoły trakcyjne produkowane były aż do 1997 roku tylko przez Pafawag z Wrocławia^[3]. Była ona producentem m.in. najpopularniejszego w Polsce EZT serii EN57^[4]. Pafawag po prywatyzacji w latach 90. zaprzestał produkcji tego typu pojazdów, a ostatnim wyprodukowanym zespołem był ED73 w 1997^[4]. Przez kilka lat w Polsce nie produkowano żadnych EZT.

W tym czasie PKP, a później samorządy, kupowały głównie wagony spalinowe i spalinowe zespoły trakcyjne, gdyż w obsłudze linii niezelektryfikowanych dominowały paliwożerne lokomotywy. Pozwoliło to polskim producentom oraz przewoźnikom na zebranie doświadczenia w produkcji i eksploatacji lekkiego taboru^[5]. Dodatkowo modernizowano posiadane przez polskich przewoźników zespoły trakcyjne serii EN57^[6].

Elektryczne zespoły trakcyjne nowych producentów zaczęły pojawiać się na polskich torach w 2004 roku. Od tego czasu przetargi na dostawę EZT wygrywali trzej producenci: Pesa Bydgoszcz (dawne ZNTK Bydgoszcz), Newag (dawne ZNTK Nowy Sącz) oraz Stadler Rail Polska^[7]. Pesa po głębokiej restrukturyzacji w 1998 roku początkowo (od 2001 roku) zajęła się produkcją szynobusów, jednakże w 2004 roku podjęła się zbudowania pierwszych EZT dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej – 13WE (EN95). Pomimo planów zakupu 10 sztuk^[8], produkcja została zakończona po jednym egzemplarzu. Kolejnym wyprodukowanymi EZT-ami były 15WE (2006 rok) oraz 16WEk (2007 rok). W obu przypadkach produkcja zakończyła się po jednym zamówieniu. Jedną z przyczyn niepowodzenia była wysoka podłoga (1000 mm nad główką szyny^[9]), utrudniająca szybką wymianę pasażerów oraz coraz popularniejsze przewozy rowerów, wózków dziecięcych czy inwalidzkich^[6]. W Polsce (poza aglomeracją warszawską i trójmiejską) właściwie nie występują wysokie perony oraz nie było planów ich budowy, więc wprowadzanie niskopodłogowych EZT stało się istotne dla zamawiających nowy tabor^[10][11][12]. Pesa Bydgoszcz uwzględniła to projektując elfa oraz Acatusa II, które są dostosowane do bezstopniowej obsługi peronów wysokości 550/760 mm nad PGS^[1][13].

W 2014 roku Pesa ogłosiła, że po 3 latach przerwy (EN77-005 dostarczono w II kwartale 2011 roku^[14]) zamierza rozwijać linię Acatus II sprzedając Acatusy Plus. Zamówienie na te pojazdy złożyły samorządy województwa małopolskiego i podkarpackiego^[15].

Acatus II to czteroczłonowy, jednoprzestrzenny, częściowo niskopodłogowy skład przeznaczony do obsługi przewozów pasażerskich regionalnych. Mimo nazwy ma małe powiązanie z pierwszym Acatusem^[2].

Środkowe człony posiadają dwie pary drzwi na stronę, a skrajne po jednej parze. Wszystkie drzwi znajdują się w strefie z niską podłogą, pod którymi umieszczono wysuwane stopnie ułatwiające wsiadanie z peronów niższych niż 550/760 mm nad PGS. Pierwszy i ostatni wózek to napędowy 26MN o rozstawie osi 2800mm. Środkowe to wózki toczne 40AN w systemie Jacobsa o rozstawie osi 3000 mm. Nad wszystkimi wózkami znajdują się strefy podwyższonej podłogi, na które prowadzą schodki lub pochylnie. Średnica kół wynosi 850 mm^[2]. Ze względu na sposób połączenia członów ze sobą, nie jest możliwe skracanie i wydłużanie pojazdu w warunkach eksploatacyjnych, jednakże istnieje możliwość łączenia maksymalnie 3 pojazdów w trakcję wielokrotną.

Stosowany jest mieszany układ foteli: rzędami i grupami. W pojeździe zamontowano 160+13 miejsc siedzących w klasie II i 20 w klasie I^[2]. W przestrzeni pasażerskiej znajdują się dwie toalety w systemie zamkniętym oraz przestrzeń dla podróżnych z ograniczoną możliwością poruszania się, z dużym bagażem lub z rowerem, w pobliżu której, przy drzwiach są windy dla niepełnosprawnych.

Acatus II jest wyposażony w fotel pomocnika maszynisty^[1], dzięki czemu mogą przekraczać prędkość 130 km/h w normalnej eksploatacji, do czego wymagana jest dwuosobowa obsługa. Widoczność z kabiny jest dobra, oprócz martwej strefy tuż przed czołem. Wymaga to szczególnej uwagi podczas ruszania przy niskich peronach, a także przy przejściach na poziomie szyn^[2].

Pociąg ten jest uboższą wersją pojazdów z rodziny Elf. Wśród różnic technicznych znajdujemy brak spełniania normy zderzeniowej PN-EN-15227 (sama wytrzymałość konstrukcji jest natomiast identyczna jak w elfach – P II według normy PN-EN-12663-1^[1][13]), brak bloków czyszczących powierzchnie toczne, smarowanie obrzeży jest zredukowane tylko do zewnętrznych osi wózka napędowego (w elfie obie).

W 2016 jednostki zostały skierowane na naprawy okresowe, podczas których otrzymały nową malaturę^[16].

W 2021 roku w zakładach ZNTK Mińsk Mazowiecki rozpoczęły się naprawy acatusów poziomu P4 połączone z modernizacją obejmującą m.in. wymianę tarcz hamulcowych i kół monoblokowych, montażu systemu informacji pasażerskiej, systemu zliczania pasażerów, nadajników Wi-fi, uchwytów na rowery nowego systemu monitoringu wewnętrznego i zewnętrznego oraz wymianie tapicerki siedzeń, montażu^[17][18].

28 stycznia 2010 podpisana została umowa na dostawę 5 nowych elektrycznych zespołów trakcyjnych typu Acatus II z samorządem województwa małopolskiego^[19]. Zakup taboru został sfinansowany z funduszy unijnych w ramach małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013^[2].

Acatusy II to pierwsze EZT kupione przez województwo małopolskie^[20]. Wcześniej kupowano mniejsze pojazdy elektryczne (Pesa 308B) oraz spalinowe (Kolzam 212M i Pesa 218M)^[20].

28 stycznia 2011 pierwsze 2 pociągi zostały dostarczone do Krakowa i ruszyły w pierwszy kurs w barwach Przewozów Regionalnych do Tarnowa i do Krynicy przez Nowy Sącz^[2]. Kolejne dwa składy zostały dostarczone 29 marca^[21]. Ostatni, piąty acatus II, został dostarczony w II kwartale 2011 roku^[14].

Jesienią 2012 roku pojawił się problem nadmiernego zużywania się zestawów kołowych. We wrześniu jeden ze składów został wyłączony z ruchu ze względu na graniczne zużycie zestawów kołowych. W grudniu zostały wyłączone 3 kolejne składy, a ostatni w maju 2013. Wszystkie pojazdy przejechały 70-80 tysięcy kilometrów, pomimo iż zgodnie z umową powinny przejechać 100 tysięcy. W związku z czym PR zażądały naprawy na koszt producenta. Po naprawieniu i przekazaniu 2 pierwszych składów, Pesa zatrzymała 3. naprawiony skład i wystawiła fakturę za naprawę wszystkich 3 składów. Według Pesy przyczyną zbyt szybkiego zużywanie się kół w EN77 jest zły stan infrastruktury w województwie małopolskim^[22], jednak producent wiedział o stanie linii kolejowych^[23].

12 grudnia 2015 zakończyła się umowa dzierżawy jednostek przez Przewozy Regionalne. 13 grudnia jednostki przekazano w dzierżawę Kolejom Małopolskim^[24]. Powodem zmiany użytkownika jest przejecie przez KMł od PR obsługi linii Kraków Główny – Sędziszów^[25][26].

W 2017 roku EN77-001, 002 i 005 trafiły na kilka miesięcy do Przewozów Regionalnych^{[27][28][29][30]}.

24 września 2018 Urząd Marszałkowski podjął uchwałę odnośnie do wniesienia aportem do Kolei Małopolskich wszystkich EZT EN77^[31]

Nazwy i grafiki

W maju 2011 ogłoszono konkurs na nazwy dla pociągów^[32], w wyniku którego 27 września nadano pociągom imiona^[33]. Każde z nich odnosi się do jednego z subregionów Małopolski^[34].

Poszczególne pociągi nie są na stałe przypisane do „swoich” subregionów. EN77-003 Jura obsługuje np. niektóre połączenia do Zakopanego^[35].

Od 1 czerwca do 5 listopada 2012 z Krynicy do Warszawy Wschodniej kursował pociąg Interregio Nikifor. Relacja nie była jednak obsługiwana przez EN77-004 noszący to samo imię, a składy innego typu. Wspólna nazwa bywała przyczyną pomyłek^[36][37].

• lista elektrycznych zespołów trakcyjnych i wagonów eksploatowanych w Polsce